Türkçede ekleme dışı sözcük yapımı ve sözlükselleşme
Word - formation without affixation and lexicalization in Turkish
- Tez No: 399599
- Danışmanlar: PROF. DR. ÜLKÜ ÇELİK ŞAVK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2015
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 204
Özet
Dil etkileşimleri, daha özel olarak da dil etkilenmeleri, çeşitli boyutlarda dil içi değişimlere yol açar ve bu değişimler sonucunda başta sözvarlığı olmak üzere pek çok seviyede farklılaşma ve çeşitlenme görülür. Bu farklılaşma ve çeşitlenmeler ise, dilde daha önce örneği bulunmayan süreçlerle sözcük biçimlenmelerine yol açabilir. Türkçede de, özellikle kitle iletişim araçlarının yaygınlaşmasıyla beraber, daha önce türetken nitelikte bulunmayan karma, kırpma, başharfleştirme gibi bazı sözcük oluş(tur)um mekanizmaları artık daha işlek bir şekilde kullanılır hâle gelmiştir. Dolayısıyla Türkçenin biçimbilgisel yapısında farklılaşmalar görülmeye başlanmış; buna bağlı olarak, Türkçede sözcük yapımına ve sözvarlığına farklı bir açıdan, daha geniş bir perspektiften yaklaşma zorunluluğu doğmuştur. Dil içi veya dıl dışı değişimlere bağlı olarak sözvarlığındaki çeşitlenmeler noktasında sözlükselleşme, gerek eşzamanlı gerek artzamanlı bakış açıları etrafında anlam bütünlüğüne sahip karmaşık unsurlar ortaya çıkaran ve sözcük envanterine yeni unsurlar katan bir mekanizmayı tanımlamakta kullanılır. Dilbilgiselleşme süreci yeni işlevsel unsurlar oluştururken veya var olan işlevsel unsurların işlevsellik seviyesini artırırken, sözlükselleşme süreci sonucunda işlevselden daha çok, anlamsal içeriğe sahip sözlüksel görünüm sunan bütüncül yapılar ortaya çıkar veya mevcut sözlüksel yapılar hem anlam hem de yapı bakımından daha geçirimsiz, diğer bir ifadeyle, anlamca tahmin edilemez hâle gelir. Dolayısıyla dar anlamda sözlükselleşme, sözvarlığındaki sapmaları ve farklılaşmaları açıklama, bunları yapı ve anlam başta olmak üzere çeşitli ölçütlere göre sınıflandırma vazifesi görür. Bu çalışmada, Türkçenin sözcük oluşturma mekanizmasındaki güncel eğilimler ele alınmış ve sözlükselleşme olgusu bütüncül bir yaklaşımla değerlendirilerek dilin genel eğilimi olmayan bazı sözvarlığı çeşitlenmeleri belli modeller ve formüller çerçevesinde sınıflandırmaya tabi tutulmuştur.
Özet (Çeviri)
Language contact and especially language influence can cause language-internal changes in various aspects mainly on the level of lexicon, and several differentiations, diversifications can be observed due to these changes. The influence can also bring about some word-formation processes that can not be observed distinctively in the language before. For instance, some morphological or morphosyntactical mechanisms like blending, clipping or acronym which are not productive before have been started to be used more productively in Turkish and certain differentiations have been observed on the level of morphological operations in Turkish recently. Therefore, the necessity for a distinctive evaluation of the word-formation processes and the lexicon in Turkish from different aspects have occured. Lexicalization in the context of language-internal or language-external changes in lexicon is a process which has been evaluated either synchronic or diachronic viewpoints. This process ends up with integrated, complex lexical items which can not be considered as regular formations on the level of the lexicon in its narrow sense. The grammaticalization process ends up with new functional grammatical items or creates more grammatical items from existing ones, but the outcomes of lexicalization, in contrast, are meaningful lexical items which are mostly opaque, that is to say, semantically unpredictable through their forms and have to be evaluated holistically. The lexicalization process, hence, serves as a way to explain diversions and differentiations in the lexicon, and classify them through various criteria mainly form and meaning. In this work, current tendencies on the word-formation mechanisms, as well as the lexicalization processes in Turkish are evaluated. By this means, some lexical formations which are not widespread attitudes in Turkish are tried to be explained and classified through specific patterns and formulas.
Benzer Tezler
- Word order variations in Turkish: Evidence from binding and scope
Türkçe'de sözcük sırası değişimleri: Bağlanma ve alan verilerinin değerlendirilmesi
CEYHAN TEMÜRCÜ
Yüksek Lisans
İngilizce
2001
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolOrta Doğu Teknik ÜniversitesiBilişsel Bilim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. H. CEM BOZŞAHİN
PROF. DR. DENİZ ZEYREK
- Turkish as a heritage language: Diachronic change and synchronic variation of Turkish in the United Kingdom
Bir miras dil olarak Türkçe: Birleşik Krallık'ta konuşulan Türkçenin artsüremli değişimi ve eşsüremli çeşitliliği
EZGİ SANIYAR
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
DilbilimBoğaziçi ÜniversitesiDilbilim Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ METİN BAĞRIAÇIK
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÜMİT ATLAMAZ
- Reverse orientalism in the Turkish translations of Turkish Embassy Letters of Lady Mary Wortley Montagu
Lady Mary Wortley Montagu'nun Türkiye Mektupları adlı eserinin Türkçe çevirilerinde tersine oryantalizm
SEHER ÖZER ÜTÜK
Yüksek Lisans
İngilizce
2016
Mütercim-TercümanlıkHacettepe Üniversitesiİngilizce Mütercim Tercümanlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HİLAL ERKAZANCI DURMUŞ
- Baş önde postürü olan hastalarda üst ekstremite nörodinamik değerlendirme ve sinir iletim çalışmaları
Başlık çevirisi yok
TUĞBA ÖZÜDOĞRU ÇELİK
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2015
Fiziksel Tıp ve RehabilitasyonSağlık BakanlığıFiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BURCU DUYUR ÇAKIT
- Basti Türkçe metinlerde olay sıralama
Event ordering for simle Turkish texts
ŞADİ EVREN ŞEKER
Doktora
Türkçe
2010
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolYıldız Teknik ÜniversitesiBilgisayar Bilimleri ve Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. BANU DİRİ