Azerbaycan Türkçesinin ana dili olarak öğretimi için yazılmış bir ders kitabı: Türkce Sarf-Nahiv (Metin-inceleme)
A textbook written for teaching Azerbaijani Turkish as a mother tongue: Türkce Sarf-Nahiv
- Tez No: 921027
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MUSTAFA KARATAŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Türkçe/Türk Dili, Sarf-Nahiv, Dil bilgisi, Azerbaycan Türkçesi, Türkiye Türkçesi, Alfabe, Ana Dili Öğretimi, Ana Dili Ders Kitabı
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 384
Özet
Oğuz grubu çağdaş Türk yazı dillerinden biri olan Azerbaycan Türkçesi, Eski Anadolu Türkçesi Dönemi'nden itibaren siyasi, coğrafi, dinî ve sosyoekonomik nedenlerle Anadolu Merkezli Oğuz Türkçesinden uzaklaşmaya başlamış, 16. yüzyıldan itibaren de ayrı bir yazı dili olma yolunda gelişimini sürdürmüştür. Sovyetler Birliği Dönemi'nde“dil planlaması”na maruz bırakılarak ayrı bir“dil”e dönüştürülmeye çalışılan Azerbaycan Türkçesi, tüm müdahalelere rağmen günümüzde Türkiye Türkçesine çok yakın bir yazı dili olarak kullanılmaya devam etmektedir. Azerbaycan'da özellikle Sovyet Dönemi'nde yaşanan siyasi gelişmelerin en etkili olduğu alan, eğitim ve öğretim olmuştur. Kommünist Parti yönetimi, dönemin egemen ideolojisini eğitim programları ve planlarıyla halka benimsetmeye çalışırken öncelikli olarak“dili”ve“kimliği”hedef almıştır. Azerbaycan Türklerinin ve Azerbaycan Türkçesinin adlandırılmasındaki değişimler ve bunların ana dili eğitimine yansımaları bunu açık bir biçimde göstermektedir. Azerbaycan'da ana dili öğretiminde kullanılan ders kitaplarından biri olan Türkce Sarf-Nahiv; 1924 yılında İsmail Hikmet, Abdulla Şaiq, Said Mir Qasımzadə, Cavad Axundzadə, Cabbar Əfəndizadə ve Mustafa Tevfik'ten oluşan bir komisyon tarafından hazırlanmıştır. Eserde öğretilmek istenen, hakkında bilgi verilen dil“Türkçe”olarak adlandırılmıştır. Dönemin Türkiye Türkçesine çok yakın olan bu dil, eserde de yazarlar tarafından kullanılan dildir. Arap alfabesiyle yazılan bu eserde, ses karşılıklarını doğru aktarmak amacıyla yer yer Latin ve Kiril harfleri de kullanılmıştır. Bu uygulama, eserde anlatılan ve kullanılan dilin ses özelliklerini anlamada büyük bir kolaylık sağlamaktadır. Dolayısıyla, eserde Türkiye Türkçesine özgü ses, biçim özellikleriyle yerel ağız özelliklerinin hem Arap hem de Latin harfleriyle birlikte verilmiş olması eseri bir dil incelemesi açısından çok önemli bir kaynak hâline getirmektedir. Bu çalışmada, Azerbaycan'da ana dili öğretiminde kullanılan Türkce Sarf-Nahiv adlı ders kitabının dili,“eserde kullanılan dil”ve“eserde anlatılan dil”olarak iki ayrı başlıkta ele alınmış ve bu dil ses, yazım ve biçim açısından Türkiye Türkçesiyle karşılaştırılarak art zamanlı ve eş zamanlı bakış açısıyla incelenmiştir. Bu incelemeler doğrultusunda eserde anlatılan ve kullanılan dilin Türkiye Türkçesiyle ortak ses, yazım ve biçim özelliklerine sahip olduğu belirlenmiştir.
Özet (Çeviri)
Azerbaijani, which is one of the contemporary Turkish dialects and belongs to the Oghuz group, has started to move away from Anatolian Oghuz Turkish due to political, geographical, religious and socio-economic reasons since the Old Anatolian Turkish period, and has continued its development towards becoming a separate written language since the 16th century. Azerbaijani Turkish, which was subjected to“language planning”during the Soviet Union period and tried to be transformed into a separate“language”, continues to be used today as a written language very close to Turkey Turkish despite all interventions. The most influential area of political developments in Azerbaijan, especially during the Soviet period, has been education and training. The Communist Party administration primarily targeted“language”and“identity”while trying to impose the dominant ideology of the period on the people through educational programs and plans. Changes in the nomenclature of Azerbaijani Turkish and Turks and their reflections on mother tongue education clearly demonstrate this. Turkic Sarf-Nahiv, one of the textbooks used in mother tongue teaching in Azerbaijan, was prepared in 1924 by a commission consisting of Ismail Hikmet, Abdulla Shaiq, Said Mir Qasımzadə, Javad Axundzadə, Jabbar Əfəndizadə and Mustafa Tevfik. The language to be taught and about which information is given in the work is called“Turkish”. This language, which is very close to Turkey Turkish of the period, is the language used by the authors in the work. In this work, which is written in Arabic alphabet, Latin and Cyrillic letters are also used from time to time in order to transfer the sound equivalents correctly. This practice provides a great convenience in understanding the phonetic features of the language described and used in the work. Therefore, the fact that the phonetic and morphological features of Turkey Turkish and local dialectal features are given both in Arabic and sometimes in Latin letters makes the work a very important source in terms of language analysis. In this study, the language of the Turkish Sarf-Nahiv textbook used in mother tongue teaching in Azerbaijan is analyzed under two separate headings as the language used in the work and the language described in the work, and this language is analyzed from a diachronic and synchronic perspective by comparing it with Turkey Turkish in terms of sound, spelling and form. In line with these analyzes, it has been determined that the language used in the work has common phonetic, orthographic and morphological features with Turkey Turkish.
Benzer Tezler
- Kitâb-ı Köroğlu (Vr. 139a-162b) adlı eserin Türk dili ve edebiyatı eğitimi çerçevesinde bilim dili açısından değerlendirilmesi
The review of the book of Koroghlu (P.139a-162b) around Turkish language and literature education in terms of scientific language
MERVE KÖKSAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimMarmara ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MESUT ŞEN
- Köroğlu Destanı (Azerbaycan varyantı) inceleme-metin
Başlık çevirisi yok
GÜLŞEN SEYHAN
Doktora
Türkçe
1990
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiEski Türk Dili Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUHARREM ERGİN
- Linguistic chauvinism in learning national language: ACase study of teaching Persian language in East Azerbaijan-Tabriz
Ulusal dil öğrenmede dil şovenizmi: Doğu Azerbaycan, Tebriz' de Farsça öğretimi üzere bir vaka çalışması
ALI MOHAMMADI
Yüksek Lisans
İngilizce
2011
DilbilimPayame Noor UniversityDilbilim Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. SEYYED MEHDI SAMAEI
- Ferhat Ağazade'nin 'Edebiyat Mecmuası' eserinin eğitim açısından incelenmesi
An educational analysis of Ferhat Ağazade's 'Edebiyat Mecmuası' literary work
MUSTAFA GÜVENÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimMarmara ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHDİ GENCELİ
- Türkçenin yabancı dil olarak öğreniminde karşılaşılan sorunlar: Azerbaycan modeli
Problems that face students in studying Turkish as a foreign language: Azerbaijan model
AFSANA LATIFOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Eğitim ve ÖğretimDokuz Eylül ÜniversitesiYabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞERİF ALİ BOZKAPLAN