Cüveynî'nin kıyâs anlayışı
al-juwayni's interpretation of qiyas
- Tez No: 437357
- Danışmanlar: PROF. DR. OSMAN TAŞTAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Hukuk, Religion, Law
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Hukuku Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 251
Özet
el-Cuveynî,“mana”ya en çok önem veren usûlcülerin başında gelmektedir. Ona göre usûlün“mana”yla ilintili yönünü temsîl eden başlıca delil, kıyâstır. el-Cuveynî, kıyâsla amel etmenin“aklen”câiz;“seman”vâcip olduğunu düşünür. O,“Sahâbe icmâı”nı, kıyâsın kaynak değerini temellendiren en kuvvetli delil olarak görmektedir. el-Cuveynî'ye göre münâsebe(t), kıyâsta manayı/illeti tespit eden en fonksiyonel yöntemdir. Ona göre muteber bir talîl için şu beş şartın gerçekleşmesi gerekir: 1. Asıldan illet olmaya elverişli birtakım“mana”ların istinbât edilmesi. 2.“Mana”ların,“zann-ı gâlib”le elde edilmesi. 3.“Mana”ların, aslın hükmüne münâsib olması. 4. Hükme münâsib olan bu“mana”nın iptâl edici sebeplerden/itirâzlardan sâlim olması. 5. Münâsib“mana”nın usûlu'ş-şerîaya uygun olması ve bununla çelişmemesi gerekir. el-Cuveynî maslahat, hikmet, makâsidu'ş-şerîa gibi konuları kıyâs bölümünde zikreder. O, münâsebeyi maslahat, hikmet ve makâsidu'ş-şerîayla özdeşleştirir. Ona göre bu kavramların ortak paydası,“münâsib mana”temelli olmalarıdır. el-Cuveynî, münâsib manayı, -maslahatı/hikmeti/makâsidu'ş-şerîayı- zarûrî, hâcî ve tahsînî maslahatlar şeklinde kategorize eden, bunlara ilâveten“bedenî ibâdetler”kategorisini kurgulayan ve bu konuları detaylı olarak ele alan ilk usûlcüdür. Keza, zarûriyyât kategorisine yaptığı atıflarla, müteâkiben öğrencisi el-Ğazâlî'nin sistematize ettiği“din”,“can, ”akıl“, ”nesil“ ve ”mal“ şeklindeki ”beş küllî/zarûrî mana“ formülasyonunun gelişimine öncülük etmiştir. el-Cuveynî, münâsib mananın, -maslahatın/hikmetin/makâsidu'ş-şerîanın-usûlü'ş-şerîaya uygun olmasının gerekliliği üzerinde ısrarla durur. O, geliştirdiği ”usûlu'ş-şerîaya uygunluk" formülü sâyesinde kontrollü ve ölçülü bir münâsib mana, -maslahat/hikmet/makâsidu'ş-şerîa- anlayışı inşâ etmiş ve hukûkun nizâmını/istikrârını/emniyetini sağlamıştır.
Özet (Çeviri)
al-Juwayni is one of the leading jurists who attach a great importance to“meaning”. In his thought, Qiyas is the main principle of Islamic jurisprudence which represents the“meaning”-related aspect of usul al-fiqh. al-Juwayni believes that the authoritativeness of Qiyas is lawful on the basis of reason and obligatory on the basis of Shar (Islamic religious law). al-Juwayni, justifies the authoritativeness of Qiyas primarily on the basis of its extensive use by the Companions (Sahaba) as a method of Ijtihad. Munasaba (suitability) is the most efficient method to determine“meaning”/ratio legis (illa). He associates munasaba (suitability) with maslaha, hikmah or maqasid al-Sharia. al-Juwayni is the first Muslim jurist to elaborately interpret hikma, maslaha or maqasid al-Sharia and grade it/them in a three level hierarchy: zaruri (the essential), haji (the needed), tahsini (the embellished). al-Juwayni also comments upon the bodily-practiced worships in Islam in the context of munasaba (suitability) and maslaha. In al-Juwayni's thought, the principle of munasaba (suitability) is balanced/verified by its compatibility with Usul al-Sharia (the origins/essentials of Sharia).
Benzer Tezler
- Ebu'l-Hasen el-Mâverdî'nin el-Hâvi'l-Kebîr adlı eserinde fıkıh metodolojisi
Fikih methodology in Ebu'l-Hasen el-Maverdi's work titled el-Hâvi'l-Kebir
İBRAHİM İLHAN
Doktora
Türkçe
2021
DinAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET ÜNSAL
- Cüveynî'de illiyet teorisi
The theory of causali̇ty accordi̇ng to Juwayni̇
HÜSEYİN KAHRAMAN
Doktora
Türkçe
2015
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HATİCE KELPETİN ARPAGUŞ
- Gazzâlî'nin ictihad anlayışı (el-Müstasfâ Min İlmi'l-Usûl özelinde)
Ghazali's doctrine of ijtihad (Specific to al-Mustasfa Min İlm al-Usul)
ABDULLAH TAŞCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÜVEYS ATEŞ
- مقارنةٌ بَيْنَ كِتَابيْ اللُّمَع والبُرهان في بابِ القياسِ - دراسةٌ أصوليةٌ مقارنة
El-Lümâ ve el-Burhân adlı kitapların kıyas bölümlerinin karşılaştırılması
SAVSAN ALGIBARA
Yüksek Lisans
Arapça
2023
DinMardin Artuklu ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET ATA DENİZ