Geri Dön

İnşaat sektöründe örgütsel iş güvenliği kültürü ve bilinçli farkındalık üzerine bir çalışma

A research on organizational safety culture and mindfulness in construction sector

PDF İndir

  1. Tez No: 465433
  2. Yazar: GAYE SURÖZÜ
  3. Danışmanlar: PROF. DR. FATMA HEYECAN GİRİTLİ
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Mimarlık, Architecture
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2017
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Proje ve Yapım Yönetimi Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 149

Özet

Güvenli çalışma ortamının sağlanması iş hayatının en önemli sorunlarından biridir. İş sağlığı ve güvenliğine verilen önem gün geçtikçe artsa da her yıl inşaat sektöründe binlerce iş kazası meydana gelmeye devam etmektedir. Çalışma ortamının güvenlik açısından uygun hale getirilmesi, organizasyonlarda güvenlik kültürünün oluşturulmasına bağlıdır. Çernobil felaketinin ardından güvenlik kültürü iş yerinde kazaları azaltmak için kuruluşlar tarafından kritik bir konsept olarak tespit edilmiştir. Güvenlik kültürünü; genel olarak bir organizasyonda iş güvenliği konusunda paylaşılan inançlar, değerler, algılar ve geleneklerin bir bütünü olarak tanımlamak mümkündür. İş kazaları bireylere, ailelerine ve topluma zarar verdiği gibi ülke ekonomisini ve geleceğini de olumsuz yönde etkilemektedir. Son yıllarda, kazaların ana nedenlerinin teknik başarısızlıklardan ziyade örgütsel, yönetsel ve insan faktörleri olduğu tespit edilmiş ve yapılan çalışmalarda güvenlik kültürü ve güvenlik performansı kavramlarına odaklanılmıştır. Türkiye'de farklı sektörlerde bu konuda yapılmış çalışmalar bulunmaktadır. İnşaat sektörü Türkiye'de ve Dünya'da ekonomide sahip olduğu payı ile en önemli sektörlerden biridir. Lokomatif sektör olması sebebi ile bu sektörde yaşanan gelişmeler alt sektörleri ve bağlantılı olduğu sektörleri de etkilemektedir. İnşaat sektörü, inşaat işçilerinin ciddi tehlikelere maruz kalabilecek birçok faaliyette bulunduğu yüksek tehlikeli bir endüstridir. İş gücü, malzeme, ekipman, yapım yöntemlerinin farklılığı, projelerin ve iş gücünün süreksizliği; alt yüklenicilerin kullanımı gibi sektörün kendine has özellikleri belirsizliğin ve kaza riskinin artmasına sebep olmaktadır. Bu sebeple inşaat sektöründe bu konuda yapılacak çalışmalar iş kazalarının önlenmesinde önem teşkil etmektedir. Organizasyonlarda güvenlik kültürü, çalışanların güvenlik davranışlarını etkileyen en önemli faktörlerden biridir. İnsan kaynaklı kazaların bir organizasyon yapısı içerisinde gerçekleşmesi sebebi ile örgütsel düzeydeki faktörler bireysel güvenlik performansını doğrudan etkilemektedir. Genel güvenlik performansı, çalışanların, müşterilerin, kamuoyunun ve çevrenin, sağlık ve güvenliğini arttırmak için bireylerin neredeyse tüm işlerde sergilediği eylemler veya davranışlar olarak tanımlanmaktadır. Güvenlik performansının ölçülmesi organizasyonların iş güvenliği yönetiminde hedeflerine ulaşmasında en önemli etkenlerden biridir. Çalışanların davranışlarını etkileyen diğer önemli bir faktör ise bilinçli farkındalık kavramıdır. Bilinçli farkındalık; kişinin dikkatini anda var olan içsel ve dışsal süreçlere odaklaması şeklinde tanımlanabilecek bir psikolojik kavramdır. Farkındalık kavramı kökenlerini, bilinçli dikkatin ve farkındalığın aktif bir şekilde yetiştirildiği Budizm ve diğer geleneklerden almaktadır. Her ne kadar doğal olarak çevremizi olduğu gibi yaşadığımızı düşünsek de, çoğu zaman dikkatimizi geçmiş ve geleceğe yöneltiriz ve algılamamız dikkat sınırımızla sınırlıdır. Genellikle yargısız bir şekilde, şu an içinde olup bitenlere karşı dikkatli olma, olduğu gibi görebilme ve bunun farkında olma durumu olarak tanımlanmaktadır. Bilinçli farkındalık, her bireyde değişen bir özellik olup, ayrıca öğrenilebilir ve geliştirilebilir bir yetenektir. İnşaat işlerinin ve inşaat sahasının içerdiği riskler ve tehlikeler nedeni ile çalışanların güvenli davranışlarının ortaya çıkmasında bireylerin dikkatlerini içinde bulundukları ana odaklamaları önem taşımaktadır. Bu çalışmada ele alınan farkındalık kavramının, kaza olaylarının azaltılmasında, insan hatalarının anlaşılmasında ve dolayısıyla daha güvenli iş uygulamalarında önemli bir role sahip olduğu söylenebilir. Bu sebeple bireyler arasındaki ilişkilerin sürdürülmesi, inşaat işçileri arasındaki etkileşimi kolaylaştırması ve verimliliği arttırması açısından, herhangi bir inşaat projesinin başarısını etkileyen faktörlerden biri olarak öngörülebilir. Çalışmada güvenlik kültürü, güvenlik performansı ve farkındalık kavramları teorik olarak açıklanmış inşaat sektöründe bireylerin güvenlik kültürü algısı ve bilinçli farkındalığın davranışlara olan etkisini ölçmek için inşaat sektöründe çeşitli hizmet grubu çalışan 136 kişi ile 70 maddeden oluşan bir anket çalışması yapılmıştır. Anket uygulamasından elde edilen veriler SPSS 21.0 programı kullanılarak analiz edilmiştir. Örgütsel güvenlik kültürü, bireysel tutum, grup normları, yönetim tutumu ve işyeri baskısı gibi dört alt bileşen ile gözlemlenmiştir. Kişisel güvenlik davranışları, kendinden bildirilen ifadelerle gözlemlenen ihlal ve hata bileşenlerini içermektedir. Bireylerin bilinçli farkındalık göstergelerinin ölçümünde ise Brown ve Ryan (2003) tarafından geliştirilen 15 maddelik Bilinçli Farkındalık Ölçeği (BİFÖ)'nin Türkçe'ye uyarlanmış modeli kullanılmıştır. Çalışma sonucunda yapılan analizlere göre; örgütsel güvenlik kültürü faktörleri içinde kişisel güvenlik davranışı üzerinde en etkili faktörün iş yerinde baskı faktörü olduğu görülmektedir. İşyerindeki baskı ile niyet arasında ise istatistiksel anlamda bir ilişki bulunmamıştır. Türk kültürü, eylemlerinin sonuçlarına değil, bireylerin niyetlerine odaklanmaktadır. Niyet kavramı, Türk ulusal kültüründe batı kültürüne nazaran farklı ve daha güçlü anlamlar taşımaktadır. İş yerinde baskı faktörü en çok ihlal faktörü ve hatalı davranış faktörleri üzerinde etkili bulunmuştur. Öte yandan, grup normları ile yönetim tutumu arasındaki korelasyon da yüksek bulunmuştur. Bilinçli farkındalık ölçeği ile bireyin tutumu göstergesi arasında pozitif iş yerinde baskı göstergesi, ihlal göstergesi ve hatalı davranış göstergesi arasında negatif anlamlı ilişki bulunmuştur. Bireysel farkındalık ölçeği ile güvenlik davranışı ve güvenlik kültürü boyutu olan işyeri baskısı bileşenleri arasında negatif anlamlı ilişki bulunması çalışmada test edilen hipotezleri doğrulamaktadır. Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular, farkındalığın, fiziksel çalışma ortamından etkilenen ve güvenli davranış üzerinde pozitif etkisi olan bireysel bir özellik olarak anlaşılabileceği görüşünü desteklemektedir (Klockner, 2013). Bu çalışmada ele alınan farkındalık kavramının, kaza olaylarının azaltılmasında, insan hatalarının anlaşılmasında ve dolayısıyla daha güvenli iş uygulamalarında önemli bir role sahip olduğu söylenebilir. Bu anlamda inşaat çalışanlarının bilinçli farkındalıklarının geliştirilmesine yönelik çalışmaların inşaat kazalarının önlenmesine katkı sağlayacağı tespit edilmiştir. İnşaat sektöründe alınan önlemlere rağmen her yıl binlerce kaza meydana gelmeye devam etmektedir. Bu çalışma ile inşaat kazalarının önlenmesinde farklı bir yaklaşım sunularak bilinçli farkındalık kavramının bireylerin davranışları üzerindeki etkisini vurgulamaktadır.

Özet (Çeviri)

Providing a safe working environment is one of the most important problems of the construction industry. Although the importance given to health and safety is increasing day by day, thousands of construction accidents continue to occur every year. Adaptation of the working environment for safety requirements depends on the creation of safety culture in organizations. After the Chernobyl nuclear accident, safety culture has been identified as a critical concept by organizations to reduce the accidents in the workplace. It is possible to define safety culture as a whole of beliefs, values, perceptions and traditions that are shared about health and safety in an organisation in general. Work accidents have an enormous impact on the economy and the future of the country as well as the individuals, their families and society. Accidents have direct and indirect costs and can reduce profits of the organizations; but there are many hidden savings in the prevention of the accidents for the organizations. The cost of work related accidents is greater than the prevention of the accidents. Work accidents and fatalities can change people' lives forever. For this reason, the studies to be done in high risk industries are important for the work-related hazards. In recent years, it has been determined that the main causes of accidents are largely organizational, managerial and human factors rather than the technical failures. Therefore, studies have been focused on the concept of safety culture and safety performance. In Turkey also there are several studies regarding the safety culture and safety performance in different sectors. The construction sector is generally an important sector with its share in the national and global economy. It is a locomotive sector and the developments in this sector also affect the sub-sectors and the sectors linked to the construction. Construction is a high hazard industry where the construction workers engage in many activities that may expose them to serious hazards. Tools, resourses, materials, equipments, methods statements can be differ in every project, the discontinuity of projects and work force, the use of subcontractors increase the uncertainty and high risk in the industry. Construction works are project-based works involving jobs from one week to several years and therefore it is difficult to create and maintain working groups. Safety culture in organizations is one of the most important factors affecting the safe behaviors of employees. The safety performance of construction workers indicates the perception of the safety culture and the attitude toward the safety in the construction site. Measuring safety performance helps achieving the targets of organizations in health and safety management. Another important factor that affects employees' behavior is the concept of mindfulness. Mindfulness is a psychological concept that can be defined as process of bringing one's attention to the internal and external experiences occurring in the present moment. Because of the risks and hazards involved in construction works and construction sites it is important that the focusing of the individual's attention in the present time. The construction workers and their employees must cooperate with each other, trust each other and warn them when necessary regarding the risks in the construction work and construction site. For this reason, mindfulness can increase the individual's understanding of the safety requirements, work requirements and the productivity. Mindfulness can be predicted as one of the main factors in the success of any construction project. Mindfulness can improve the safety behaviors of the individuals, relationship and communication among individuals and enhance the productivity. In this study, the concept of safety culture, safety performance and mindfulness were theoretically explained. A 70-item survey was conducted to measure the influence of individual's safety culture perception and mindfulness on individual safety behavior consisting of 136 people working in construction sector. These data obtained from the questionnaire were analyzed using SPSS 21.0 programme. The theory of planned behavior (Ajzen, 1988, 1991) is one of the most effective and most used conceptual framework for human action researches. In this study, to understand the relationship between safety culture, mindfulness and safety behavior, Janzen's planned behavior theory was used. Organizational safety culture has been observed with four subcomponents such as individual attitude, group norms, management attitude and workplace press. The first component of the safety culture model is the individual attitude. The individual attitude indicates the individual's safety commitment, the use of safety equipment and willingness to take safety risks and perception of the safety regulations, safety violations and errors. The second component of the organizational safety culture is group norms. Group norms indicates the the influence of the workers on the attitude and intentions of an individual towards the safety behavior. Management attitude toward safety is the third component of the organizational safety culture. It indicates how individuals perceive the support and commitment of management toward safety. In the conceptual model of the study, it has been argued that the management attitude towards safety has a meaningful relationship with the attitude of the individual attitude and group norms. Workplace pressure is the fourth component of safety culture and a pioneer of intent, violation and error behavior. The theory of planned behavior assumes that workplace pressures have direct and indirect effects on safety behavior (Ajzen, 1991, 2005). The planned behavioral theory of Ajzen (1991, 2005) suggests that an individual's perceived workplace pressure, together with the intention of the individual, can predict the safety behavior of the person. For this reason, it can be concluded that the workplace pressure can be the main predictor of the violation and error behavior. Safety behaviors include violations and error components. Violation behavior occurs when the security rules are deliberately disregarded. Disregarding of the safety rules can create errors. On the other hand, error behavior can describe as individual's accidental failures. Individual mindfulness has been observed via a Turkish-adapted model of the Mindful Attention Awareness Scale (MAAS) developed Brown & Ryan (2003) in the study. Mindful Attention Awareness Scale (MAAS) developed by Brown & Ryan (2003) is a 15-item scale to assess attention and awareness in daily life. MAAS; Brown & Ryan (2003) is one of the most popular scale in the literature to measure the mindfulness. Three hypotheses tested in the study. These are; H1: Mindfulness and violation behaviour are negatively correlated with each other. H2: Mindfulness and error behaviour are negatively correlated with each other. H3: Regarding safety climate dimensions, workplace pressure, violation behaviour and error behaviour are positively correlated with each others, and negatively correlated with mindfulness. According to the findings of the analysis results; workplace pressures had a significant positive influence on violation behavior (r= .528, p= .000) and error behavior (r= .224, p= .009). However, the relationship between the workplace pressures and intention variables was found to be not statistically significant in the study. It can be attributed to the fact that the intention has a different and more powerful meaning in Turkish national culture than the western culture. A negative relationship between the mindfulness and the components of the safety behavior was tested in the study. As per the correlations mindfulness is negatively correlated with violation behavior (r=-.475, p=.01) and error behavior (r=-.196, p=.01). The analyses show that; mindfulness has a positive significant effect on safety behavior components. Findings imply that the concept of mindfulness discussed in this study has an important role in reducing workplace accidents, understanding human errors. To be mindful could enable people to notice thoughts without attaching significance and meaning to them. The individual can learn and improve the level of mindfulness. In recent years, the concept of mindfulness has become increasingly popular in many areas; but not actively used in the industrial organizations. Althoug this study was conducted in the construction sector; when the“human”factor is taken into consideration in the workplace accidents, the concept of mindfulness is considered to be an important factor in regulating and improving the safety behaviors of the individuals in other sectors also.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    635328

    İşletmelerde iş güvenliği performansı ve iş güvenliği kültürü ilişkisi: Adıyaman ilinde bir araştırma

    Relationship between safety performance and safety culture in operations: A research in Adiyaman province

    MEHMET ARUK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    KazalarGümüşhane Üniversitesi

    İş Sağlığı ve Güvenliği Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ MUHAMMET MUSTAFA KAHRAMAN

  2. Tez No

    495227

    Türkiye'de, inşaat işçilerinin mesleki motivasyon düzeylerini etkileyen faktörlerin incelenmesi ve analizi

    Investigation and analysis of the factors affecting professional motivation levels of construction workers in Turkey

    YAVUZ GEÇER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    İnşaat Mühendisliğiİstanbul Kültür Üniversitesi

    İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. İBRAHİM ETHEM TARHAN

  3. Tez No

    126665

    Çoklu-proje ortamında web-tabanlı bütünleşik yapım yönetim sistemi modeli

    Web-based integrated construction management system model in multi-project environment

    İBRAHİM YİTMEN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2002

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. ATTİLA DİKBAŞ

  4. Tez No

    380367

    Türk inşaat sektöründe motivasyon kavrami ve faktörlerinin incelenmesi üzerine bir uygulama

    The concept of motivation and an application on investigation of factors at Turkish construction sector

    ESAT KANTEKİN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    İnşaat MühendisliğiOsmaniye Korkut Ata Üniversitesi

    İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. İBRAHİM HALİL GEREK

  5. Tez No

    306580

    İş kazası ve meslek hastalıklarının işverene sorumlulukları inşaat sektöründe bir uygulama

    Employers job responsibilities of accidents and occupational diseases construction industry a case study

    BERRİN MERT

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2012

    Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileriBeykent Üniversitesi

    İşletme Yönetimi Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. SEFER GÜMÜŞ

Geri Dön