Geri Dön

Eski Anadolu Türkçesinde epistemik kiplik: Kısas-ı Enbiya örneği

Epistemic modality in old Anatolian Turkish: The case of Kısas-i Enbiya

PDF İndir

  1. Tez No: 469251
  2. Yazar: MELİKE ÜZÜM
  3. Danışmanlar: PROF. DR. NURETTİN DEMİR
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2017
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 228

Özet

Dilbilimde, konuşur ve ifade arasındaki ilişki kiplik kategorisi içinde ele alınır. Kiplik, önermede söz dizimsel araçlar, yardımcı fiiller (modal verbs), emir (imperatives), fiil çekimleri (verbal inflection), modal parçacıklar (modal particle) ile işaretlenmektedir. Kiplik kategorisi semantik bir alan olması sebebiyle literatürde farklı şekillerde sınıflandırılmaktadır. Öncelikle felsefede ortaya çıkan olasılık (possibility) ve zorunluluk (necessity) çerçevesinde değerlendirilmiştir. Daha sonraki çalışmalarda epistemik kavramının doğal dillere uygulanmasıyla kiplik anlamın bu iki kategoriyle sınırlandırılamayacağı açıkça anlaşılmıştır (Bybee, Fleischman 1995: 4). Alt kategorileri belirlemeye yönelik yapılan modern çalışmalarda zorunluluk ve olasılık üzerine temellendirilen epistemik (epistemic) kiplik, dinamik (dinamic) kiplik ve deontik (deontic) kiplik ortak alanları belirlenmiştir. Tezde kiplik kategorilerden Palmer'ın (2001) ve Declerck'ın (2011) sınıflandırmaları model alınarak, epistemik kiplik üzerine yoğunlaşılacaktır. Anlambilimsel ulamlar olarak olasılık, zorunluluk, inanç, aktarım, söylenti, çıkarım, sorumluluk yüklenme, tahmin, şüphe, kanıt, kesinlik vb. göz önünde bulundurulacaktır. İnceleme konusu epistemik kiplik, konuşucunun önermenin olgusal durumu hakkında yargılarını ifade etmesi ya da belli bir önermenin olgusallık değerinin bilinçli bir varlık tarafından değerlendirilmesinin dilbilimsel işaretlenmesi olarak tanımlanabilir (Rentszch 2013). Bu doğrultuda, tezde ihtimal-kurgu ve henüz gerçekleşmemiş olgusallık skalaları arasında önermenin epistemik değeri belirlenmeye çalışılacaktır. Araştırma korpusunu oluşturan ifadeler, Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait, hacimli mensur bir eser olan Kısas ı Enbiya'dan (Yılmaz, Demir, Küçük 2013) seçilecek ve kavramlar bu korpus üzerine temellendirilecektir. Bu eseri seçmemizin gerekçeleri; eserin 2013 yılında sözlük oluşturularak Latin alfabesine aktarılmış yeni bir basım olması, hacminin genişliği ve farklı metin türlerini barındırması, söz varlığı, sözcük türetme, söz dizimi ve içerik bakımından araştırma sorunsalını derinleştirebileceğimiz veriler sunmasıdır. Konunun daha açık hale gelmesi için gerek duyulduğunda başka eserlerden de örnekler kullanılacaktır. Ancak manzum eserlerin kendine özgü dil kullanımı ve zaten az olan önermelerin semantik açıdan çözümlenmesinin zorluğu sebebiyle araştırma örnekleminde mensur eserler ağırlıklı olacaktır. Bu çalışmayla Aristoteles'ten beri söz konusu olan kip ve kiplik kavramlarının Eski Anadolu Türkçesinde hangi yollarla işaretlendiği sorgulanacak, epistemik kiplik taşıyan ifadelerin işlevleri ve anlamları belirlenmeye çalışılacak, olasılık değerleri epistemik skala üzerinde gösterilecektir.

Özet (Çeviri)

In linguistics, the relationship between a speaker and his/her utterance is explored through modality. Modality is marked in a statement via syntax, modal verbs, imperatives, verbal inflection, and modal particles. Because modality is considered a topic of semantics, it was categorized in various ways in previous literature. Initially, modality was conceptualized in the frameworks of possibility and necessity in philosophy. In later studies, with the application of epistemic conceptualization in natural languages, it became clear that modality can not be limited to these two philosophical concepts (Bybee, Fleischman 1995: 4). In modern studies conducted to explore the subcategories of modality, the subcategories: epistemic modality, dynamic modality, and deontic modality were proposed; all founded on the two major themes, possibility and necessity. In the present study, Palmer's (2001) and Declerck's (2011) categorizations are adopted, and epistemic modality is further explored. The study focuses on the semantics themes: possibility, necessity, faith, narration, rumor, inference, responsibility, estimation, suspicion, evidence, and certainty, etc. The topic of the study is broadly defined as epistemic modality; the interpretations of a speaker over the factuality of an utterance or the interpretations of a conscious being over the factuality of a given utterance, and the linguistic marking of this process (Rentszch 2013). In this conceptual framework, the study explores the specified factuality value located on the epistemic scale between speculative and not factual yet. The utterances that make up the corpus that the present study uses come from a seminal and rather lengthy text; Kisas-i Enbiya. (Yilmaz, Demir, Kucuk, 2013). The reasons to choose this manuscript as the corpus of the study are: a) in 2013, the manuscript was transcribed in the Latin alphabet along with a dictionary section, b) it is a lengthy manuscript with a variety of different texts, and c) it offers texts that are rich in lexical repertoire, morphing words, word order, and content, which will help researchers conduct an in-depth analysis on the research questions. In order to clarify some parts in the study, other resources in the literature are also consulted. Because poetry texts have a unique discourse and fewer statements for semantic analysis, narrative texts are used more often in the example excerpts. With this study, the topic of mood and modality in Old Anatolian Turkish which has been discussed since Aristoteles. will be explored. The analysis also considers its functions in statements marked with epistemic modality and their factuality values that are specified on an epistemic scale.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    89759

    Eski Anadolu Türkçesinde fiillerin tasnifi

    The Classification of old Anatolian Turkish verbs

    SÜLEYMAN BOZDAĞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1999

    Türk Dili ve EdebiyatıAfyon Kocatepe Üniversitesi

    Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. GÜRER GÜLSEVİN

  2. Tez No

    768468

    Eski Anadolu Türkçesinde bağlaç işlevli birimler

    Connective function units in Anatolian Turkish

    EMRE ERDEM

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    Türk Dili ve EdebiyatıÇukurova Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. NİGAR OTURAKÇI ORBAY

  3. Tez No

    348188

    Eski Anadolu Türkçesinde soru cümlelerinin edimbilimsel işlevleri

    Pragmatic functions of questions in the old Anatolian Turkish

    SUZAN HELVACI

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    Türk Dili ve EdebiyatıGazi Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. GÜLCAN ÇOLAK BOSTANCI

  4. Tez No

    743831

    Eski Anadolu Türkçesinde seri fiil yapıları

    Serial verb constructions in Old Anatolian Turkish

    ABDULLAH ÇİĞİL

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    DilbilimNevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ERKAN HİRİK

  5. Tez No

    438501

    Eski Anadolu Türkçesinde (14. yy.) türetim ekleri ve söz yapımı

    Derivation suffixes and word formation in the old anatolian Turkish

    SERDAR KARAOĞLU

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2016

    Türk Dili ve EdebiyatıEskişehir Osmangazi Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ERDOĞAN BOZ

Geri Dön