Evrensel dilbilgisi ve Türkçede istem (Valenz)
Universal grammar and valency in Turkish
- Tez No: 469253
- Danışmanlar: PROF. DR. EMİNE YILMAZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2017
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 352
Özet
Bu çalışmada istem kavramı ve Türkçede istem potansiyeli taşıyan yapılar, Bağımsal Dilbilgisi ve Evrensel Dilbilgisi çerçevesinde, kuramsal olarak ele alınmıştır. Çalışma, Türkolojide yalnızca biçimbilgisel bir bakış açısıyla incelenen istem kavramının aslında biçimsözdizimsel bir olgu olduğunu kanıtlamayı amaçlamaktadır. Bunun yanı sıra, konuyla ilgili, istem değiştirme ve istem nöbetleşmesi gibi kavramlar hem anlamsal hem de biçimbilgisel süreçler açısından değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmeye göre Türkçede istemi arttıran ve azaltan kategoriler belirlenmiş ve istem nöbetleşmelerinin sebepleri incelenmiştir. İstem, sözdiziminin tamamı üzerinde etkili olan bir kategoridir. Bu bağlamda, çalışmada yalnızca istem değil, istemle doğrudan ilişkisi olan durum kavramı, çatı, geçişlilik-geçişsizlik, eşdizimlilik, kılınış ve görünüş, anlambilim, dilbilgiselleşme ve kiplik gibi kategoriler de incelenmiştir. İstem yalnızca eylemlere, adlara, önadlara ve birincil ilgeçlere özgü bir özellik değildir. Türkçede eylemle kurulmuş kimi yapılar da istem potansiyelini sürdürmektedir. Bu yapıların oluşturduğu öbeklerin de kendi içlerinde bir yönetim ve katılan şeması bulunmaktadır. Bu çalışmada bu yapıların istemleri de öbek yapı içerisinde değerlendirilmiştir. Aynı zamanda istem, Uygulamalı Dilbilimle bağlantısı bakımından da ele alınmıştır. Son bölümde ise istemin dil tipolojisiyle ve dil evrensellikleriyle ilgili yönü ortaya konulmuştur.
Özet (Çeviri)
In this study, valency and the structures that have valency potential in Turkish have been studied theoretically in the frame of Dependency Grammar and Universal Grammar. The present study aims to prove that valency notion which has been studied morphologically in Turkish is in fact a morphosyntactic phenomenon. Besides, some notions such as valency change and valency alternation has been discussed from the viewpoint of both semantical and morphological processes. The categories which increase and decrease the valency in Turkish have been determined with reference to this consideration and the reasons of valency alternations have been analyzed. Valency is a category that has a influence on all of the syntax. In this regard, not only valeny but also the categories such as case, voice, transitivity-intransitivity, collocation, aspect, semantics, grammaticalization and modality which have direct relevance with valency have been examined in this study. Valency is not a feature proper to verbs, nouns, adjective, primary postposition. Some structures formed with verb in Turkish maintain their valency potential. The phrases formed by these structures have a government and actant pattern diagram. In this study, the valency of these structures have been discussed within the phrase structure. The valency is also handled in terms of its relevance with Applied Linguistics. In the last chapter, valency's relation with language typology and language universals have been asserted.
Benzer Tezler
- Asıl Memlûk Kıpçak Türkçesinin söz dizimi
Syntax of original Mameluke Kipchak Turkish
ONUR NİZAM
Doktora
Türkçe
2022
DilbilimEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CAN ÖZGÜR
- Corpus-driven lexical profiles of Turkish fear verbs and metaphorical profiles of somatic fear idioms in Turkish
Türkçe korku eylemlerinin derlem çıkışlı sözcüksel profilleri ve Türkçedeki somatik korku deyimlerinin metafor profilleri
MUHAMMET FATİH ADIGÜZEL
Doktora
İngilizce
2018
DilbilimMersin Üniversitesiİngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SERA YEŞİM AKSAN
- Can contrastive analysis be saved? with an example from english and Turkish in the use of 'passive voice'
Kontrastif analiz kurtarilabilir mi? 'edilgenliklerin' kullanımında Türkçe ve İngilizceden bir örnekle
EMİN YAŞ
Yüksek Lisans
İngilizce
2007
Batı Dilleri ve EdebiyatıFreie Universität Berlinİngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. Peter Kunsmann
- The analysis of the l2 performances of Turkish speakers on the island constraints in English to assess the validity of the interpretability hypothesis
Yorumlanabilirlilik varsayımının geçerliliğini değerlendirmek için İngilizceyi ikinci dil olarak edinen Türklerin İngilizcedeki ada kısıtlamaları üzerindeki performanslarının incelenmesi
SİNAN ÇAKIR
- Üretici dilbilgisi çerçevesinde Türkçenin dilbilgisi konularına eleştirel bir yaklaşım
A critical survey to Turkish grammar in the framework of generative grammar
TAİ MA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimMarmara ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA SİNAN KAÇALİN
DOÇ. DR. MURAT ÖZGEN