Ehmedê Xanî'nin Kürt milliyetçiliğine etkileri
The influence of the Ehmedê Xanî on the Kurdish nation
- Tez No: 498713
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SUVAT PARİN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sosyoloji, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yüzüncü Yıl Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sosyoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sosyoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 143
Özet
Bu çalışmanın amacı, Fransız İhtilali ile girilen“milliyetçilikler çağında”, milliyetçilik düşüncesinden en çok etkilenen çok uluslu/etnili devletlerden olan Osmanlı Devletinin sınırlarında yaşayan Kürtler arasında, Kürt milliyetçiliğinin ortaya çıktığı dönemi ve bu dönemde rol alan aydınlarda Kürt milliyetçiliği fikrinin tezahüründe Ehmedê Xanî'nin etkilerini belirlemektir. Milliyetçilik kuramları bağlamında Kürt milliyetçiliğinin incelenmesi, Xanî'nin eserleri ve Kürt milliyetçiliğinin ortaya çıktığı ilk dönemi konu edinen literatürün taranması ile sonuca gidilmiştir. Osmanlı Devletinin içerisinde bulunduğu siyasi, kültürel ve ekonomik sıkıntıları aşmak için ileri sürülen çeşitli“kurtarma programları”nın başarısız olması sonucu Türkçülüğün devlet politikası halini alması ile diğer etnik unsurlar arasında da milliyetçilik düşüncesi bir tepki olarak kendine yer buldu. Modern anlamıyla ilk olarak, 20. yüzyıl başlarında farklı nedenlerden dolayı İstanbul'da bulunan Kürt aydınları arasında filizlenen Kürt milliyetçiliği bu dönemde kurulan Kürt kültür ve basın kurumları aracılığı ile geniş kitlelere ulaşmayı başarmıştır. Bu dönem İstanbul'da bulunan Kürt aydınları çoğunlukla Osmanlı merkezileşme politikalarına isyan eden aileler, aşiret mekteplerinde okuyan ağaların ve devlet yönetiminde görevli kişilerin çocukları ile din âlimleri, gazeteci ve bürokrat gibi eğitimli kişilerden oluşuyordu. Yaşadığı 17. yüzyıl gibi modern milliyetçiliğin ortaya çıkmasından hayli önce yazdığı eserler ve şiirlerinde Kürtler için siyasal, toplumsal, dil ve kültür alanlarında taleplerde bulunan Ehmedê Xanî, sonraki dönemlerde Kürt milliyetçilerinin kendisinden en çok etkilendikleri tarihi kişiliklerden biri olmuştur. İlk Kürt milliyetçi kadrolar tarafından İstanbul'da kurulan Kürt kültür kurumları ile o dönem çıkarılan gazete ve dergilerin Kürt kimliği, tarihi, edebiyatı ve siyasal toplumsal talepleri işledikleri gözlenmiştir. Dönemin sosyal bilim anlayışının da etkisi ile milliyetçilik düşüncesinin kendisine tarihten dayanak bulma“kadim olma”endişesi bu dönem aydınları için Xanî'yi yeniden keşfetmelerine sebep olmuştur. Kürt milliyetçiliğinin modern anlamda ortaya çıktığı bu ilk dönem ve sonrasında Xanî'nin eserleri ve fikirlerinin Kürt milliyetçilerinin en önemli argümanlarından birini oluşturduğu saptanmıştır.
Özet (Çeviri)
The purpose of this study is determine the period of the emergence of Kurdish nationalism and the influence of Ehmede Xani whose one of the intellectuals involved in this period that among the Kurds living on the borders of the Ottoman Empire which is the multinational state and most effected by the idea of nationalism in the“era of nationalism”that entered by the French revolution. The theories of nationalism have been reached to fruition with scanning the work of Xani and Kurdish intellectuals of the first period Kurdish nationalism emerged. As a result of the failure of the“rescue programs”put forward to overcome political, cultural and economic problems in which Ottoman Empire in, nationalism idea emerged among the other ethnic elements as a reaction to Turkicism became a state policy. In modern sense Kurdish nationalism idea sprouting up among the Kurdish intellectuals who were in İstanbul for different reasons at the beginning of the 20th century and this idea has achieved large mass via Kurdish culture and press institutions established in this period. The Kurds intellectuals in this period who are rebelled against the policies of the Ottoman centralization were mostly consisted of the families of the tribal school's masters and the children of the officials in the state administration and the religious scholars, journalists, and bureaucrats. Ehmede Xani has became one of the most influential historical personalities among Kurdish nationalist in the later periods, in his works and poems that he wrote before 17th century he demanded for Kurds in area such as political, social,language and culture. It was observed that the Kurdish cultural institutions established in Istanbul by the first Kurdish nationalist staff newspapers and magazines published at that time handled Kurdish identity, history, literature and social demands. The effect of the social science concept of the period and anxiety of“becoming ancient”led to rediscovery of Xani for intellectuals of this period. In this period, when Kurdish nationalism emerged in the modern sense it was established that Xani's works and ideas constituted one of the most important arguments of the Kurdish nationalists.
Benzer Tezler
- Nerîta Neteweyî di Helbesta Nû ya Kurdî de (1880-1970)
Yeni Kürt Şiirinde Ulusal Gelenek (1880-1970)
ZÜLKÜF ERGÜN
Doktora
Kürtçe
2017
Doğu Dilleri ve EdebiyatıUniversity of ZakhoKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EBDî HACî MIHEMED
- Gireyên dariştinê di berhemên klasîk ên kurmancîya jorîn da
Yukarı Kurmanççanın klasik eserlerinde yapım ekleri
AHMET SEYARİ
Doktora
Kürtçe
2023
DilbilimBingöl ÜniversitesiKürt Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MURAT AKTAŞ
- Hêmanên İranî yên dîrokî û mîtolojîk di Mem û Zîn'a Xanî û Dîwana Melayê Cizîrî de
Ehmedê Xanî'nin Mem û Zîn'i ve Melayê Cızîrî'nin Divanında tarihi ve mitolojik İran ögelerı
MORAD BEROUKI MILAN
Yüksek Lisans
Kürtçe
2019
Doğu Dilleri ve EdebiyatıMardin Artuklu ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SHAHAB VALI
- Rengdana folklorê dı Destana Mem û Zîn ya Ehmedê Xanî da
Folklorik bir renk olarak Ehmedî Xanî'nin Mem ve Zîn Destanı
GORAN ALI SALIM
Yüksek Lisans
Kürtçe
2017
DilbilimYüzüncü Yıl ÜniversitesiKürt Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. VECHİ SÖNMEZ
- Berawirdîyek li ser Sestana Memê Alan û Mem û Zîna Ehmedê Xanî ji alîyê binyad û honakê ve
Memê Alan Destanı ve Ahmedê Xanî'nin Mem û Zîn'i üzerine yapısal ve kurgusal bir karşılaştırma
VOLKAN KORKMAZ
Yüksek Lisans
Kürtçe
2019
Doğu Dilleri ve EdebiyatıMardin Artuklu ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HAYRULLAH ACAR