Hêmanên İranî yên dîrokî û mîtolojîk di Mem û Zîn'a Xanî û Dîwana Melayê Cizîrî de
Ehmedê Xanî'nin Mem û Zîn'i ve Melayê Cızîrî'nin Divanında tarihi ve mitolojik İran ögelerı
- Tez No: 595050
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ SHAHAB VALI
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Doğu Dilleri ve Edebiyatı, Eastern Linguistics and Literature
- Anahtar Kelimeler: Mit-Mitoloji- İran Tarihi- Ehmedê Xanî'nin Mem û Zîn'i- Melayê Cîzîrî'nin Divanı, Myth-Mythology- History of Iran, Mam and Zin of Ahmade Khani-Diwan of Malaye Ciziri
- Yıl: 2019
- Dil: Kürtçe
- Üniversite: Mardin Artuklu Üniversitesi
- Enstitü: Yaşayan Diller Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kürt Dili ve Kültürü Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 124
Özet
Kürtler ve Farslar arasındaki temel ilişki; dolayısıyla bu iki halkın dil ve edebiyatları arasındaki ilişki de inkar edilemez. Öyle ki Ortadoğu'da yaşamış ve yaşayan bütün halklar arasında tarihi yaşanmışlıklar ve ortak mitler bulunmakta olup Kürt'ler ve Fars'lar ortak coğrafyada yaşadıklarından ve dilleri de aynı dil ailesine mensup olduğundan iki halk arasındaki bu ilişki daha belirgindir. Örnek niteliğinde bir mit olarak Dehak'tan ve Newroz Bayramı'ndan söz edilebilir. Bu usül edebiyata da etki etmiş olup ortak içerik ve konulardan oluşmuş iki edebiyat iki dil ile örülmüş denilebilir. Bu sebeple özellikle klasik eserler olmak üzere Kürtçe ve Farsça edebi eserler birbirlerine çok benzemekte hatta bazı konu ve eser isimleri tam olarak birbirinin aynısıdır. Örnek olarak da Leyla ile Mecnun, Şêxê Sen'an, Yusuf ile Züleyha vb eserler verilebilir. Eğer Ortadoğu edebiyatı eserlerine, özellikle de bu coğrafyanın klasik edebiyatına bakılırsa, özellikle bu coğrafyaya bağlı olan tarihi ve mitolojik öğelerin bu eserler üzerindeki etkisinin çok belirgin olduğu görülür, hatta bazı eserler, tarihi olaylar temelinde ya da mitolojik bir öğe temelinde kurgulanmış ve yaratılmıştır. Klasik Kürt edebiyatının Farsça ve İran edebiyatından ilham almış olmasının ötesinde; İrani ve İran coğrafyasına bağlı tarihi, kültürel, mitolojik, dilsel vb birçok öğe Kürt şairlerin klasik şiirlerinde yer edinmiştir. Klasik kürt edebiyatının iki temel sütunu niteliğinde olan Ehmedê Xanî ve Melayê Cîzîrî'nin de eserlerine bakıldığında Fars şairler ve Fars edebiyatının etkisinde kalmış oldukları belirgin bir şekilde görülür. Bu araştımada, klasik Kürt edebiyatının iki şaheseri olan Ehmedê Xanî'nin Mem û Zîn'i ile Melayê Cîzîrî'nin Divanı'nda tarihi ve mitolojik İrani öğeleri göz önüne sermeye, geniş bir araştırmaya tabi tutmaya ve yorumlamaya çalıştık. Fars dili, kültürü, mitolojisi, tarihi ve edebiyatına yeterince hakim olamamak klasik Kürt eserlerini yeterince anlamak konusunda zorlayıcı olabilir. Bu sebeple, bu araştırma ile Kürt ve Fars edebiyatı, mitolojisi, tarihi, kültürü ve dili arasındaki ilişkinin daha da aydınlatılması ve Kürtçe klasik eserlerin özellikle de pahabiçilmez bu iki eserin (Mela'nın Divanı ve Xanî'nin Mem û Zîn'i) daha iyi anlaşılmasını umut ediyoruz.
Özet (Çeviri)
The fundamental relationship between Kurdish and Iranian nations and the language and literature of these two nations is not deniable. There are also historical incidents and common myths among all the nations lived and living now in Middle East, and because Kurds and Persian people have lived in a common geographical place, their languages belong to one family, this relationship between Kurdish and Persian recognizes easily. For instance, we can point the myths such as Zahhak and Newroz ceremony. In addition, this affected literature as well, so we can claim that two kinds of literature produced in two languages which the context and subjects are based on common elements. Because of this Kurdish and Persian literary works, especially the classical works are so similar and even some of them have exactly the same context and titles. Literary pieces like Leyla and Majnoun, Sheykh-e Sanaan, Yousef and Zulaikha, etc. Observing the Middle Eastern literary works, especially the classical works of this geographical region, we can easily find out the effects of historical and mythological elements, especially the ones related to this region, on these pieces of literature; some of the works' basis is upon the historical events or written and produced based on mythological elements. Except that Kurdish classical literature inspired by Persian and Iranian literature, so many Iranian historical, cultural, mythological, and linguistic elements which belong to that geographical region, represented in Kurdish classical poetry. Ahmad-e Khani and Mala-ye Ciziri, as two main columns of Kurdish classical literature, have been under the influence of Persian poets and Persian literature and this becomes comprehensible through reading their works. This research paper tries to illustrate the Iranian historical and mythological elements in Mam and Zin and Diwan of Mala-ye Ciziri, two Kurdish masterpieces, and also to study and criticize these elements thoroughly. Without understanding Persian language, culture, mythology, history, and literature, it can be very difficult to comprehend Kurdish classical literature. We hope this study would help to clarify more the relationship between Persian and Kurdish literature, mythology, history, culture, and language and perceive Kurdish classical literature, especially these two significant works (Mam and Zin and Diwan of Mala-ye Ciziri), better.
Benzer Tezler
- Di edebiyata kurdî de wek lehengeke mîtolojîk Rustemê Zal
Kürt edebiyatında mitolojik bir kahraman olarak Rüstem-i Zal
FERDA BİNGÖL
Yüksek Lisans
Kürtçe
2021
Doğu Dilleri ve EdebiyatıMuş Alparslan ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYHAN TEK
- Bextiyar Elî'nin Hinara Dawî ya Dinyayê romanında büyülü gerçekçilik
Di romana Bextiyar Elî ya Hinara Dawî ya Dinyayê da realîzma efsûnî / Magical realism Bextiyar Eli's in the novel Hinara Dawî ya Dinyayê (World's last pomegranate)
AYŞEGÜL ÇELEBİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Doğu Dilleri ve EdebiyatıDicle ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FARUK KAZAN
- Hêmanên folklorîk dı romana Hewarî ya Hecıyê cındî de
Heciyê Cindî'nin Hewarî romanındaki folklorik unsurlar
REŞİDE DEĞİRMİ
Yüksek Lisans
Kürtçe
2019
DilbilimVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NESİM SÖNMEZ
- Hêmanên folklorîk di romanên Elîyê Evdilrehman de
Elîyê Evdilrehman'ın romanlarında folklorik öğeler
HASAN FİLİTOĞLU
Yüksek Lisans
Kürtçe
2020
Doğu Dilleri ve EdebiyatıBingöl ÜniversitesiKürt Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET ZAHİR ERTEKİN
- Hêmanên mîtolojîk di romanên Hesenê Metê de
Hesenê Metê romanlarında mitolojik unsurlar
HALİL ABDÜLSEMETOĞLU
Yüksek Lisans
Kürtçe
2019
Doğu Dilleri ve EdebiyatıMardin Artuklu ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA ÖZTÜRK