Göktürk yazısıyla oluşturulmuş Uygur Kağanlığı yazıtlarının metindilbilimsel incelemesi
The text linguistics analysis of the Uighur Empire's inscriptions written with Gokturk script
- Tez No: 504255
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ VEYSİ SEVİNÇLİ, PROF. DR. HATİCE ŞİRİN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yüzüncü Yıl Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 541
Özet
Uygur Devleti 745'ten 840'a kadar Orta Asya'da hakimiyet kurmuş; bu hakimiyeti sırasında elde ettiği siyasî, iktisadî ve askerî başarılar sayesinde Orta Asya'nın hayatına yön vermiş bir Türk devletidir. Uygurlar bu başarılarını, şehirciliğe verdikleri önem ve yazıyı kullanmak gibi medenî hayatın olmazsa olmazları kültürel uğraşlar ile tamamlamıştır. Çeşitli yazı sistemlerini kullanmış ve arkalarında kültürel öneme sahip birçok yazılı eser bırakmıştır. Uygurlar bu yazı sistemlerinden olan Göktürk yazısı ile Tes, Taryat, Hoyd Tamir, Şine Usu, Suci, Gurvaljin Uul, Karı Çor Tigin, Karabalgasun-I, Karabalgasun-II kitabelerini oluşturmuş ve Eski Türkçe döneminde Türk dili ile edebiyatının önemli eserlerini vücuda getirmiştir. Metindilbilim, 1960'dan bu yana gelişen, tümce ötesi dil çalışmaları gerçekleştiren, yazılı veya sözlü dilsel ürünlerin metin olup olmadığını araştıran bir dilbilim yöntemidir. Metindilbilime göre dilsel bir ürünün iletişimi gerçekleştirebilmek ve bilgi aktarımını sağlayabilmek yani metin olabilmek için bağlaşıklık, bağdaşıklık, amaçlılık, kabuledilirlik, durumsallık, metinlerarasılık, bilgisellik şeklinde yedi metinsellik ölçütüne sahip olması gerekir. Bu metinsellik ölçütlerinin yanında etkinlik, etkililik, uygunluk şeklinde iletişimi düzenleyici ölçütler de bulunmaktadır. Bu metinsellik ölçütlerinden bağlaşıklık ve bağdaşıklık metin odaklı ölçütler iken diğer beş ölçüt dış bağlam odaklı ölçütlerdir. Bu çalışmada Göktürk yazısı ile oluşturulmuş Uygur Kağanlığı yazıtlarının metindilbilimsel yöntem ile incelenmesi gerçekleştirilmiştir. Çalışmada yazıtlar, metindilbilim yönteminin metne yönelik olan bağlaşıklık ile bağdaşıklık ölçütlerine göre incelenmiş ve yazıtların metin olup olmadığı araştırılmıştır. Gerçekleştirilen bu araştırmanın sonucunda yazıtların yüksek bir metinselliğe sahip olduğu, yazıtlarda bağlaşıklık ve bağdaşıklık araçlarının etkili şekilde kullanıldığı tespit edilmiştir. Bu inceleme sonucunda yazıtların rastgele bir şekilde değil çeşitli kompozisyon kurallarına dikkat edilerek oluşturulduğu, etkili iletişimi sağlamak ve okurda önemli bir etki uyandırmak için dilsel düzenlemenin nitelikli bir şekilde gerçekleştirildiği açığa çıkartılmıştır.
Özet (Çeviri)
The Uyghur state established dominion in Middle Asia from 745 to 840, it is a Turkish state that has steered the future of Middle Asia thanks to its political, economic and military success which have been gained during this dominance. They have accomplished these successes with the cultural endeavors of civilized life, such as importance that they had given to urbanism and using alphabet. They have used various alphabet (lettering) systems and they left many written works with cultural significance behind them. The Uyghurs have formed Tes, Taryat, Hoyd Tamir, Şine Usu, Suci, Gurvaljin Uul, Karı Çor Tigin, Karabalgasun-I, Karabalgasun-II inscriptions with Gokturk alphabet which is one of these alphabet they have used and they have brought many important literary works of Turkish literature into being during the Old Turkish period. Textlinguistics is linguistic method which performs transentential language studies and investigate whether written or spoken language products are text or not. According to textlinguistics, a linguistic product is required to have seven texuality criteria such as cohesion, coherence, intentionality, acceptibility, situationality, intertextuality and informativity in order to provide communication and to relay information, in other words, in order to be a text. Along with these textuality criteria, there are regulative principles such as efficency, effectiveness, appropriateness. From these textuality criteria, cohesion and coherence are text-oriented ( focused) whereas other five criteria are external context criteria. In this study, Uyghur khaganate inscriptions, written with Gokturk alphabeth, are carried out to be examined with textlinguistics method. In the study, the inscriptions are studied in terms of coherence and cohesion which are two text oriented criteria of the textlinguistics method and they are analysed to find out whether they are text or not. As a result of this study, it is determined that the inscriptions have a high textuaity and coherence and cohesion devices have been effectively used in inscriptions. In the wake of the research, it is revealed the fact that the inscriptions haven't been written randomly but they have been written by taking various composition rules into consideration, and it is also revealed that linguistic formation has been done qualitatively in order to provide effective communication and to stir an important influence on readers.
Benzer Tezler
- 'Avlu' ve 'Kadın' Türk tv dizilerindeki şiddet unsurlarının 'kültür endüstrisi' kavramı çerçevesinde değerlendirilmesi
The evaluation of violence elements in Turkish tv series of 'Avlu' and 'Kadin' within the concept of 'culture industry'
EVREN ERSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Siyasal BilimlerEskişehir Osmangazi ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜLEN GÖKTÜRK
- Tommaso Campanella ve Thomas More'un ütopyalarının karşılaştırılması
Comparing Thomas More and Tommaso Campanella's utopias
MAHMUT AVCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
FelsefeAtatürk ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. OSMAN ELMALI
- Kitâb-ı Ḥulviyyât [23-29. bâb] (İnceleme-metin-dizin)
Kitâb-ı Hulviyyât [23-29. chapter] (Examination-text-index)
TUBA GÖKTÜRK GÜLER
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimErzincan Binali Yıldırım ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ RABİA AKSU
- Bazı 3d geçiş metallerinin N-N-dimetil-N-benzoiltiyoüre ligandı ile yaptığı komplekslerin termal bozunma kinetiğinin incelenmesi
Başlık çevirisi yok
GÖKTÜRK AVŞAR
- Göktürk-1 uydu görüntülerinden sayısal yükseklik modeli üretimi ve doğruluk analizi
Digital elevation model processing from Göktürk-1 satellite images and accuracy analysis
TALAT AĞDAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Jeodezi ve FotogrametriNecmettin Erbakan ÜniversitesiHarita Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ABDULLAH VARLIK