Behçetü'l-Hadâyık (Karşılaştırmalı Oğuzca metin, gramer, sözlük)
Behçetü'l-Hadâyik (Comparative Oguz text, grammer, glossary)
- Tez No: 505359
- Danışmanlar: PROF. DR. MUSTAFA ARGUNŞAH
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Erciyes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 1319
Özet
Kayseri‟ye bağlı adı 1945 yılından önce Karahisar Develi, günümüzde Yeşilhisar olan ilçede Fahrüddîn bin Mahmûd ibni‟l-Hüseyn ibni Mahmûd et-Tebrizî tarafından 1270-1286 yılları arasında yazılmış olan Behçetü'l-Hadâyık fi Mevʽizeti'l- Halâyık, Eski Anadolu Türkçesi döneminin bilinen ilk telif eseridir. Behçetü‟l-Hadâyık ile ilgili çalışmalar Türkiye‟de 1949 senesinde başlamıştır. 1949 yılından 2018 yılına kadar geçen 69 yıllık süreçte Behçetü‟l Hadâyık‟ın 1303 yılında istinsah edilmiş en eski tarihli Bursa nüshası üzerinde yoğunlaşılmıştır. Bu çalışmalara 2018 yılında bir yenisi daha eklenmiştir. Yapılan tezde 1429, 1475 ve 1524 senelerinde istinsah edilmiş nüshalar ele alınmıştır. Esasen metnin bilinen beş nüshası bulunmaktadır. Günümüze en yakın olduğu sanılan 16. yüzyılda istinsah edilmiş Ankara nüshasından da, nüshanın eksik olduğu için dolaylı olarak yararlanılmıştır. En eski tarihli nüsha olan Bursa nüshası da daha önce tez olarak yapılmasından dolayı teze dâhil edilmemiştir. Tezde esas metin olarak kabul edilen İbrahim Efendi nüshası öncelikle okunmuş daha sonra okunan metin ile Berlin ve Yazma Bağışlar nüshalarının edisyon kritiği yapılmıştır. Metnin kısa bir dil bilgisel incelemesi yapılmıştır. Daha sonra esas metnin gramatikal dizini ve sözlüğü hazırlanmıştır. Ele alınan üç nüsha en eski tarihli Bursa nüshasından farklı olarak eskicil ögeleri çok daha az barındırmakta ve Eski Anadolu Türkçesi döneminin ses özelliklerini daha çok yansıtmaktadır. Bu nüshalarda standartlaşmaya doğru gidildiği de tespit edilmektedir. Metinden çıkan önemli bulgular sonsöz kısmında detaylandırılmıştır. Eski Anadolu Türkçesi döneminin bilinen ilk telif eseri olan Behçetü‟l- Hadâyık‟ın Oğuzcalaşmış üç nüshasının ele alındığı bu tez, bahsi geçen eserin Türkoloji‟de tam bir metin olarak şimdiye kadar ortaya konmamış olmasından ötürü bir yeniliği taşımaktadır. Böylece yapılan tez ile hem Türkoloji camiasının nadide eserlerinden olan Behçetü‟l-Hadâyık‟ın söz varlığı tespit edilerek sözlüklere katkı sağlaması hem de Eski Anadolu Türkçesi dönemi çalışanlarına ışık tutması amaçlanmaktadır.
Özet (Çeviri)
Kayseri's name is Karahisar Develi before 1945, but Behçetü'l-hadâyik fi mev'izeti'l-halâyık, written between 1270-1286 by Fahrüddîn bin Mahmûd ibni'l- Huseyn ibni Mahmoud al-Tebrizi, who is now Yeşilhisar, It is the first and only rare original work of the ancient Anatolian Turkish era. Work-related Behçetü'l Hadâyık began in 1949 in Turkey. In the 69 years period from 1949 until 2018, Behçetü'l Hadayik was concentrated on the oldest Bursa copy which was taken over in 1303. In 2018, a new work was added to the work on the oldest Bursa copy. İn the thesis that was made, the copied copies were handled in 1429, 1475 and 1524 years. Essentially there are five known copies of the text. It was indirectly benefited from the copy of the Ankara copy, which was supposed to be closest to the sun, in the 16th century due to the lack of the manuscript.The oldest manuscript, the Bursa manuscript, has not been included in the thesis because it was previously made as a thesis. Ibrahim Efendi's copy, which was accepted as the main text in the thesis, was firstly read, followed by the reading text and the edition of the edition of the Berlin and Yazma Bağışlar. A brief linguistic examination of the text was made. Then, the grammatical index and the dictionary of the main text were made. Then, the grammatical index and the dictionary of the main text were made. In contrast to the oldest Bursa version, the three copies are much smaller than the old ones and reflect the sound characteristics of the Old Anatolian Turkish era more. It is also determined that standardization is being carried out in these copies. Important findings from the text are detailed in the conclusion. This thesis, which deals with the three copies of Behçetü'l-Hadayik, the first known copyrighted work of the ancient Anatolian Turkish era, carries a novelty because the mentioned work has not been revealed as a complete text in Turkology. Thus, it is aimed to determine the vocabulary of Behçetü'l-Hadâyık, which is one of the rare works of the Turcology community with the thesis, and to contribute to the dictionary and to shed light on the staff of the period of the Old Anatolian Turkısh period.
Benzer Tezler
- Karışık dilli eserlerin söz varlığı üzerine bir çalışma
Study on vocabulary of mi̇xed language works
ŞERİFE YILDIRIMCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEVLÜT ERDEM
- Karışık lehçeli eserlerde isim çekim ekleri
Name supplements in mixed language works
ASİYE KADIOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıDicle ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BURHAN BARAN
- Eski Anadolu Türkçesi metinlerinde iyelik ve hâl ekleriyle birleşen çekim edatlarının incelenmesi
Examination of prepositions combined with possessive and case suffixes in old Anatolian Turkish texts
İSA TAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıKarabük ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NİMET KARA KÜTÜKÇÜ
- Karışık dilli eserlerin söz varlığı
Vocabulary of mixed language works
YAHYA KEMAL BEYİTOĞLU
Doktora
Türkçe
2021
Türk Dili ve Edebiyatıİnönü ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖZLEM DEMİREL DÖNMEZ
- Eski Anadolu Türkçesinde çatı
The voice of verb in Old Anatolian Turkish
EBRU ALAGÖZ BOYRAZ
Doktora
Türkçe
2019
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FUNDA TOPRAK