Geri Dön

Sinan Paşa'nın nesrinde ritmik unsurlar (Tazarru'-nâme üzerinde tahlil)

Rhythmic elements in Sinan Paşa's prose (Analysis on Tazarru'-nâme)

PDF İndir

  1. Tez No: 510259
  2. Yazar: GÜNAY ÇELİKELDEN
  3. Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET MAHUR TULUM
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Sinan Paşa, Tazarru'-nâme, nesir, ritmik unsurlar, Sinan Paşa, Tazarru'-nâme, prose, rhythmic elements
  7. Yıl: 2018
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 299

Özet

Dilin bir araç olduğu anlayışıyla yazılmış eserlerin yerini güçlü bir şekilde koruduğu, Fatih Sultan Mehmet (1451-1481), II. Bayezid (1481-1512) ve Yavuz Sultan Selim (1512-1520) çağlarını içine alan XV. yüzyılın ikinci yarısıyla XVI. yüzyılın ilk yarısı, Anadolu Türkçesi'nin gelişme tarihinde bir ara dönem sayılır. Âşık Paşa-zâde (öl.1484), Sinan Paşa (öl.1486), Tursun Bey (öl.1500), Neşrî (öl.1520), Âhî (öl.1517), Kemal Paşa-zâde (öl.1533), Lütfî Paşa (ö.1563) işte bu ara dönemin başarılı temsilcilerindendir. İlmî ve edebî kişiliği ile öne çıkarak, Tazarru'-nâme, Ma'ârif-nâme ve Tezkiretü'l-Evliyâ adlı Türkçe eserleriyle Türk edebiyatı ve düşünce tarihi bakımından bir düz yazı ustası olduğunu kanıtlayan Sinan Paşa, kendi adıyla anılacak bir yazma ve anlatma tarzı meydana getirmiştir. Adeta bir şiir edebiyatı olarak kabul edilen klasik Türk edebiyatı alanında mensur bir eser üzerinde yapılan çalışmalar, metin neşriyle sınırlı kalmaktadır. Metin neşrinin sınırlı olmasının yanında metnin stilini belirlemede genel kabul görmüş ve kullanılagelen bir stil inceleme metodunun yetersizliği de araştırmacıları zora sokmaktadır. Belâgat sahasındaki ezberciliğin bu alanda da sürdüğü, diğer bir deyişle verilen eserler üzerinden bir stil sistematiği çıkarmak yoluna gidilmediği görülmektedir. İşte eski ve yeni kaynaklarda Sinan Paşa'nın nesri için söylenenlerin birbirinin tekrarı mahiyetinde olmasının nedenleri bunlardır. Hemen belirtilmelidir ki bu çalışma da bir stil çalışması değildir; fakat bunun ortak stilden ziyade kişisel stile dair kapsamlı çıkarımların yapılmasını sağlayacak bir öncü adım niteliğinde olması amaçlanmıştır. Bu öncü adım ise Sinan Paşa'nın okuyanı ya da dinleyeni yakalayan, ritmik çerçevesiyle alakalıdır. Hoca Paşa'nın kendine özgü ritmik çerçeveyi ortaya çıkardığı eseri Tazarru'-nâme'dir. Dolayısıyla öncelikle tahlil edilmesi gereken eseri budur. Bu amaç doğrultusunda, insanoğlunun hayatında vazgeçilmez unsurlardan biri hâline getirdiği ritmin Doğulu (Arap, Fars ve Türk edebiyatlarına dair) ve Batılı (İngiliz diliyle yazılmış) kaynaklarda nesir ve stil bağlamında nasıl ele alındığıyla ilgili uzun süreli bir araştırma yapılarak, Sayın Prof. Dr. Mertol Tulum'un 2014 tarihinde yayımladığı Tazarru'-nâme metninden hareketle bir ritmik tahlile girişilmiştir. Bu ritmik tahlil,“ses yinelemeleri, vezin yinelemeleri, kelime yinelemeleri ve cümlede bakışım”ana başlıklarından oluşan bir şablon elde edilmesini sağlamıştır. Eski nesrin kurucusu Sinan Paşa'nın en küçük birim olan sesten başlayarak cümleye kadar çıkardığı ritmik yinelemelerle eserini ördüğü görülmüştür. Yani başta, ortada ve sonda ses uyumları olmak üzere toplam 51 ses tipi denkliği kurmuş, kökteş kıyâsî masdarların ism-i fâ'illeri ile ism-i mef'ûllerini ve mimli masdarlar ile müştereklik gösteren kalıplarla oluşan kalıpça ses denkliklerini de kullanmış, aynı işlevdeki Arapça, Farsça, Türkçe her türlü ek ve bağlam tekrarından doğan gramer uyumlarından faydalanmış, yalnızca kelime vezinleriyle sağlanan uyumların yanı sıra toplam 10 farklı şekilde kelime yinelemesine yer vermiş ve son olarak isim ve fiil cümlelerinin meydana getirdiği toplam 224 ayrı cümle tipi ile Türk diline edebî bir yazı dili niteliği kazandırarak, dilimizin söz dizimi yetkinliğinin sınırlarını tanımamız, bu alandaki zenginlik ve erginliğini anlamamız için adeta bir anayasa oluşturmuştur.

Özet (Çeviri)

In the second hâlf of the XVth century and the first hâlf of the XVIth century which include Fatih Sultan Mehmet (1451-1481), Bayezid II (1481-1512) and Yavuz Sultan Selim (1512-1520) eras works written by the mentality that the language is a tool strongly preserve its place. It is considered as an intermediate period in the development history of Anatolian Turkish. Âşık Paşa-zâde (d. 1548), Sinan Paşa (d.1486), Tursun Bey (d.1500), Neşrî (d.1520), Âhî (d. 1517), Kemal Paşa-zâde (d. 1533), Lütfî Paşa (d.1563) are the successful representatives of this period. Sinan Paşa, with his scientific and literary personality, proved that he is a master of prose within the history of Turkish literature and philosophy. With his works written in Turkish which are Tazarru'-nâme, Ma'ârif-nâme and Tezkiretü'l-Evliyâ, he has created his own writing and narration style known with his name. Prose studies are limited as text publications in the field of classical Turkish literature that is accepted as a poetry literature. Besides limited text publications, the inadequacy of a generally accepted and having been used style analyzing method causes some difficulties for researchers. Uproaching of rhetoric areas members with the rote behaviours still continues. In other words, it is seen that a style system over the given works hasn't been revealed. These are the reasons why the same things are said about Sinan Paşa's prose both in the old and new sources. It should be immediately noted that this study is not aimed style study; but it is designed to be a pioneer step in providing comprehensive conclusions about the personal style rather than general style. This pioneer step is relevant to the rhythmic framework of Sinan Paşa that holds readers' or listeners' hearths. The unique rhythmic framework of Hoca Paşa is showed up in his“Tazarru'-nâme”. Therefore, this work should have been analyzed firstly. For this purpose, a long-term research was carried out how rhythm which is one of the indispensable elements in human life is handled on Oriental (Arabic, Persian and Turkish literatures) and Western (written in English) sources in terms of prose and style. After this, a rhythmic analysis has started on the text of Tazarru'-nâme that was published by Prof. Dr. Mertol Tulum in 2014. This rhythmic analysis provide/ensure to obtain a model which consists from“voice repetitions, meter repetitions, words repetitions and sentence symmetry”. It was seen that Sinan Paşa, the founder of the old prose, had built his work with rhythmic repetitions starting from the voice that is smallest unit to the sentence. In other words, he established a total of 52 types of sound equivalence as head rhyme, internal rhyme and end rhyme. He also used the causative and passive adjective verbs of regular cognate infinitives; stereotypical sound equivalents by infinitives that begins with the letter Arabic m. He took advantage grammar harmony of Arabic, Persian and Turkish suffixes, prefixes and conjuctions that have the same functions. Additionally he utilized harmony which is made by only word patterns. Furthermore he gave place a total of 10 different word repetitions. Also there is a total of 224 different sentence types that is consisting of noun and verb sentences in his work. Consequently, by giving an utterly different character to the literary language, Sinan Paşa restructured a constitution for recognizing and understanding the boundaries of our language's syntactic variations, richness and matureness.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    217020

    Sinan Pasa'nın tazarru'-nâme'sindeki benzetme unsurları ve edebî tasvirler

    Allegories and literary discriptions of Sinan Paşa?s Tazarru?-name

    ESMA ŞAHİN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2005

    Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. AHMET ATİLLÂ ŞENTÜRK

  2. Tez No

    942102

    Sinan Paşa'nın Tazarru-Nâme ve Maarif-Nâme eserlerinde tasavvuf ve ahlâk eğitimi

    Sufism and moral education in Sinan Pasha's works Tazarru-Nâme and Maarif-Nâme

    ASYA DOĞAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2025

    Türk Dili ve EdebiyatıNecmettin Erbakan Üniversitesi

    Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. KEMAL KAHRAMANOĞLU

  3. Tez No

    947438

    Sinan Paşa'nın Tazarruʿ-Nâme'sindeki metaforlar

    Metaphors in Sinan Pasha's Tazarruname

    AYŞE EZBERCİ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2025

    DilbilimGazi Üniversitesi

    Çağdaş Türk Lehçeleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. FERUDUN HAKAN ÖZKAN

  4. Tez No

    108931

    Sinan Paşa'nın Maarif-name adlı eseri üzerine bir gramer çalışması

    A Grammer working over Sinan Paşa's production which is called Maarif-name

    SEMRA BAYSAL

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2001

    Türk Dili ve EdebiyatıNiğde Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    Y.DOÇ.DR. MUZAFFER AKKUŞ

  5. Tez No

    82115

    Endowments of Sinan Pasha

    Sinan Paşa'nın vakıfları

    ERDAL ÇİNPOLAT

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    1999

    TarihOrta Doğu Teknik Üniversitesi

    Tarih Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. M. MEHDİ İLHAN

Geri Dön