Türkiye Türkçesinde hitaplar
Address forms in Turkey Turkish
- Tez No: 525707
- Danışmanlar: PROF. DR. SERKAN ŞEN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Hitaplar, seslenme sözleri, Türkiye Türkçesi, nezaket, toplumdilbilim, Address forms, addresses, Turkey Turkish, politeness, politeness/honorific, sociolinguistics
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ondokuz Mayıs Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 761
Özet
Toplumların dünya görüşlerini, değer yargılarını ve inançlarını içinde barındıran kültür, gelenek tarafından şekillendirilen ve toplum üyeleri tarafından paylaşılan bir düzendir. Kültürün yansıtılmasını ve nesilden nesile aktarılmasını sağlayan en önemli vasıta ise dildir. Dilin söz varlığı içinde bulunan her bir sözcük, ait olduğu toplumun dünya görüşünün birer etiketidir. Dil konuşurları, dünyayı kendi dillerindeki sözcüklerin anlam boyutuyla kavrar. Söz varlığının birer parçası olan hitaplar, dilin ifade gücünü yansıtmaları ve toplumun çeşitli özelliklerine ışık tutmaları yönüyle en önemli dil ögelerinden biridir. Cümlede tonlamalarla veya çeşitli dilbilgisel işaretleyicilerle ayırt edilen hitaplar, konuşan tarafından muhatabın dikkatini çekmek, onun konuşmaya ilgisini sürdürmek maksadıyla kullanılan, içinde aynı zamanda muhataba yönelik ön yargı barındıran, genellikle cümle başı vurgulu sözcük türleridir. Hitapların seçiminde konuşanların yaşları, cinsiyetleri, toplumsal statüleri, eğitim seviyeleri ve aralarındaki samimiyetin derecesi önemli bir rol oynamaktadır. Genellikle nezaket kaygısı güdülerek doğru yerde ve doğru biçimde kullanılan hitaplar vasıtasıyla iletişimin bütün süreçlerinin aksamadan ilerleyeceği söylenebilir. Bu çalışmada, seslenenlerin aynı durumda ve aynı kişiye yönelik, o durumu paylaşan bütün dil kullanıcıları için geçerli olan genel hitap biçimleri incelenmiştir. Bu doğrultuda günümüzdeki konuşma dilinden ve Türkiye Türkçesinin en eski dönemlerinden Çağdaş Türkiye Türkçesi dönemine kadar olan evrelerde çeşitli edebî metinlerden derlenen hitap biçimleri belli ölçütlere göre tasnif edilmiştir. Tasnif sonucunda günümüzde kullanılan hitaplar ile Türk dilinin daha önceki dönemlerinde kullanılan hitaplar karşılaştırılmış, hitapların seçiminde belirleyici olan toplumsal etkenler ile tarihî süreç içinde geçirdikleri değişimler ortaya konulmuştur. Bunların yanı sıra hitapların dilbilgisi çalışmalarında sözcük türü ve söz dizimi açısından nasıl ve nerede değerlendirilmesi gerektiği sorularının cevapları verilmiştir. Dilbilim, toplumdilbilim ve kültür tarihi açısından bu derece önemli bir konu üzerinde yeteri kadar çalışılmadığı düşünülmektedir. Bu çalışma ile belirlenen hitaplar ışığında Türk toplumunun dilinin, kültürel kimliğinin, yaşama biçiminin, dünya görüşünün birçok noktasının aydınlatılması, belirsizliklerin giderilmesi, bu konuda yapılacak çalışmalara katkı sağlanması, böylece söz konusu boşluğun doldurulması amaçlanmaktadır.
Özet (Çeviri)
A culture inhold world-views, value judgements and beliefs of societies is order shaped by traditions and shared by society members. The most important means of reflecting the culture and cultere's transferring from generation to generation is language. Each word in vocabulary of language is a label of the worldview of community which it belongs. Language speakers understand the world as the meaning of the words in their languages. Address forms that are part of the vocabulary are one of the most important language items, reflecting the language's expressive power and clearing to various characteristics of the society. Address forms that are distinguished by addresser through intonations or various grammatical markers are parts of speech which are usually stressed sentence-headed are used to attract attention of addressee, to maintain his interest in the conversation are involved prejudice of addressee at the same time. The ages, genders, social status, level of education and sincerity of the speakers play an important role in the choice of addresses. It can be said that all processes of communication can go without hesitation through the addesses which are generally used by with politeness concerns in the right place and in the right way. In this study, the general address forms that are valid for all language users who address the same case and to the same person, have been examined. In this direction address forms that compiled from spoken language and various literary texts from the earliest period to modern Turkey Turkish period have been classified according to certain criteria. As a result of this classification, addresses compared with used nowadays and in the previous periods of the Turkish language and the social factors determining the choice of the addresses and the changes in the historical process have been revealed. In addition to this, the answers of the questions about how and where should be assessed in terms of parts of speech and syntax of the addresses in the grammar studies are put forward. It is thought that it has not been studied as competently on such an important subject in terms of linguistics, sociolinguistics and cultural history. The purpose of this study is to illuminate many characteristics of Turkish society's language, cultural identity, life style, world view, to solve uncertainties, contribution to the work to be done about this subject, to fill that gap.
Benzer Tezler
- Türkiye Türkçesinde hitap ve ara sözler(duygu sözleri)
Vocatives and digressions in Turkey Turkish
NARİN AZAP
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Türk Dili ve EdebiyatıSakarya ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
PROF. DR. ALAEDDİN MEHMEDOĞLU
- Türk dil bilgisinde kelime türleri (Ad ve ad soylu kelimeler)
Parts of speech in Turkish grammar (Nouns and types of nouns)
NEDİM YERSÜREN
- Kırgız halk edebiyatında koşoklar (Ağıtlar)
Elegies in Kirghiz folk literature
İSA ÇELEBİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Halk Bilimi (Folklor)Gazi ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NACİYE YILDIZ
- Türkiye Türkçesinde soru sözcüklerinin çekim morfolojisi
Inflectional morphology of question words in Turkish
AİYM KUZENBAYEVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. PAŞA YAVUZARSLAN
- Türkiye Türkçesinde örtmeceler
Euphemism in Turkish
GULMİRA OSPANOVA
Doktora
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ARGUNŞAH