Osmanlı Türkçesi döneminde yazılmış sözlüklerde kadına ait söz varlığı
Women's vocabulary in the written dictionary which was written during Ottoman Turkish
- Tez No: 555808
- Danışmanlar: PROF. DR. FUNDA TOPRAK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 243
Özet
Bu çalışma Osmalı İmparatorluğu döneminde kadın için kullanılan adlandırmalar, kadınlara ait giysi, eşya ve süs adları gibi kadına ait unsurların sözlüklerdeki biçimini ortaya koymak buradan yola çıkarak kadınların toplumdaki konumlarını belirlemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Çalışmada söz konusu dönemde kaleme alınan Kamus-ı Türkî, Lügat-ı Nâcî, Müntehabât-ı Lügât-ı Osmâniyye ve Lehçe-i Osmânî sözlükleri taranmış elde edilen söz varlığı konularına göre sınıflandırılmıştır. Çalışmanın girişinde söz varlığının kuramsal çerçevesi çizilmiş, söz varlığı ve sözlük ilişkisi üzerinde durulmuştur. Osmanlı İmparatorluğu döneminin incelenen sözlükleri tanıtılmıştır. Birinci bölümde Türk tarihinde kadının sosyal hayattaki yeri ve durumunu İslamiyet öncesi Türk destanlarından, Dede korkut hikâyelerinden, Selçuklu ve Osmanlı İmparatorluğu dönemlerinden yola çıkarak Kadının toplum içindeki vasıfları siyasi ve eğitim hayatındaki durumu hakkında genel bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde Türkçenin tarihi dönemlerindeki eserler taranmış kadınla ilgili kullanılan genel söz varlığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Buradan yola çıkarak teze kaynaklık eden Osmanlı İmparatorluğu döneminde yazılmış Kamus-ı Türkî, Lügat-ı Nâcî, Müntehabât-ı Lügât-ı Osmâniyye ve Lehçe-i Osmânî sözlüklerinde kadınla ilgili söz varlığı konu başlıklarına göre tasnif edilmiştir. Bu bölümde ayrıca her konu başlığına göre elde edilen veriler tablolarla gösterilmiş, söz varlığının incelenen dört sözlükteki durumları karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırma ile sözlüklerin bir konu üzerinde ortaklık ve farklılıkları da ortaya konulmuştur. Konu başlıkları tespit edilirken kadın üzerine yapılmış çalışmalar incelenmiş, bu çalışmaya uygun başlıklar oluşturulmuştur. Başlıklar oluşturulurken kadınla ilgili olumlu ya da olumsuz adlandırmalar, akrabalık adları, kadın sosyal statüsüne göre verilen unvanlar, giysi ve süs eşyaları, kadınla ilgili hastalık, gebelik ve organ adlandırmaları, kadın meslekleri gibi oldukça geniş tutulan bir sınıflandırma yapılmıştır. Bu çalışmanın sonuç kısmında taranan sözlüklerde tespit edilen kadınla ilgili söz varlığı genel bir değerlendirmeyle verilmiştir. Sözlüklerin birbirleriyle kadın söz varlığı bağlamında benzerlik ve farklılıkları ortaya konulmuştur. Çalışmanın Türk kültüründe kadına verilen değeri, kadının toplumdaki değerini ortaya koyabileceği ve başka çalışmalara kaynaklık edebileceği düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
This study was carried out in order to determine the position of the women in the society during the ottoman empire by taking the form of women's items in the dictionaries such as the names used for women, names of women' s clothes, goods and ornaments. In this study, Kamus-ı Türkî, Lügat-i Nâcî, Müntehabât-ı Lügât-ı Osmâniyye and Lehçe-i Osmânî dictionaries written in the mentioned period were scanned according to the vocabulary, obtained the vocabulary is classified according to the subjects. The theoretical framework of the vocabulary was drawn at the entrance of the study, and the relationship between vocabulary and dictionary was emphasized. The dictionaries examined in the Ottoman Empire period were introduced. In the first chapter, the general information about the status of women in social life and their status in the political and educational life of the women in the society were taken from the pre-Islamic Turkish Epics, Dede Korkut Stories, Selcuk and Ottoman Empire periods. In the second chapter, the historical works of Turkish was scanned and the general vocabulary used for women has been tried to be determined. From this point of view, in the Ottoman Empire period which was the source of the thesis, the vocabulary about the woman in the dictionaries of Kamus-ı Türkî, Lügat-i Nâcî, Müntehabât-ı Lügat-ı Osmâniyye and in Lehçe-i Osmânî were classified according to the topics. In this section, the data obtained according to each topic are shown with tables, and the status of the vocabulary in the four dictionaries examined is compared. Bu karşılaştırma ile sözlüklerin bir konudaki farklılıkları ve benzerlikleri ortaya konmuştur. The studies on the women were examined while the topics were identified and the appropriate topics were formed. While creating the titles, positive or negative names about the woman, kinship names, titles given according to the social status of women, clothes and ornaments, women's the disease, pregnancy and organ naming, wide classification has been made such as a female occupations. In the conclusion part of this study, the vocabulary about the woman identified in the dictionaries scanned was given with a general evaluation. The similarities and differences between the dictionaries about vocabulary of women have been revealed. It is thought that the value of the study given to the woman in Turkish culture can reveal the value of the woman in the society and be a source for other studies.
Benzer Tezler
- Osmanlı Türkçesi döneminde yazılmış sözlüklerde bitki adları
Plant names in dictionaries written in the Ottoman Turkish period
RAVZA KAYGUSUZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FUNDA TOPRAK
- Osmanlı Dönemi sözlükçülüğü ve Karahisari'nin Şâmilü'l-luga isimli sözlüğü üzerine bir inceleme
An analysis on lexicography of Ottoman Period and lexicon named Şâmilü?l-luga
YUSUF AKÇAY
Doktora
Türkçe
2010
Dilbilimİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ÖZKAN
- Abd el-Vahhâb b. Cemâl ed-dîn Yûsuf b. Ahmed Elmedâ'î Kanunçe Fi't-Tıbb (Giriş-inceleme-çeviri yazılı metin-dizin)
Kanunce Fi't-Tıbb Abd el-Vahhâb b. Cemaled-dîn Yûsuf b. Ahmed al-Medâi (Introduction-review-translation written text-index)
NESRİN ARI
Doktora
Türkçe
2022
DilbilimSivas Cumhuriyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RECEP TOPARLI
- Zemahşeri Mukaddimetül Edeb eserinin Osmanlı Türkçesi ile tercümeli Tahran nüshası (elif-dal kısmı) (giriş- dil özellikleri- transkripsiyonlu metin-dizin )
Mukaddimetül Edeb 'an Introduction to Adab' By Zamakhshari - the Tehran version which was translated into Ottoman language (sections a through d) ( including the introduction - the linguistic features- text translation- and glossary)
RAAFAT MUHAMMAD
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıYıldız Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AZİZ MERHAN
- Son dönem Osmanlı Türkçesi sözlüklerinde renk adlarına dayalı söz varlığı
Vocabulard based on color names in Ottoman dictionaries
ESMA ÇİMEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FUNDA TOPRAK