XIX. yüzyıl seyahatnamelerine göre Osmanlı kitap kültürü ve kütüphaneler
Ottoman book culture and libraries appearing on the pages of travel books in the XIXth century
- Tez No: 567268
- Danışmanlar: PROF. DR. İBRAHİM ERTAN EĞRİBEL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Bilgi ve Belge Yönetimi, Tarih, Information and Records Management, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Akdeniz Dünyası Araştırmaları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 397
Özet
XIX. yüzyıl Osmanlı Devleti için hem geleneksel kaynakların muhafaza edildiği hem de modernleşmeyi sağlayacak bilgilerin üretildiği bir çağdır. Bilgi ve kitap muhafazası, üretimi ve ticaretinin temel niteliğini geleneksel bilgi kaynakları ile Batıcılaşmaya yönelik bilgi kaynakları oluşturmaktadır. Söz konusu kaynaklar yönetim ve toplum bilgileri olarak iki türdedir. Saltanat/devlet ve yönetimin ilgi duyduğu bilim ve bilgiler ile toplumun ilgi duyduğu bilim ve bilgiler farklıdır. İlki modern kaynaklar talep ederken ikincisine geleneksel kaynaklar kâfi gelmektedir. Bunların hepsi birden XIX. yüzyıldaki Osmanlı bilgi örgütlenmesini meydana getirmektedir. XIX. yüzyılda Osmanlı'nın ilgilendiği bilim sahaları ve bilgi kaynakları seyahatnamelerde konu edilmiştir. Bir başka deyişle, Osmanlı kitap kültürü, kütüphaneleri, kitap-bilgi üretimi ve ticareti başta müsteşrikler olmak üzere tüm seyyahların ilgisini çekmiştir. Batı'da, özellikle entelektüel çevrelerde, Harem'in ardından en çok merak edilen, Harem gibi kapalı kapılar ardında olduğu için gizemini koruyan Saray Kütüphanesi ve muhteviyatı geçmiş devirlerden beri Osmanlı arşivleriyle ilgilenen Batılıların en büyük meselesi olmuştur. Saltanatın bilgi kaynaklarını ve devletin bilgi örgütlenmesini yansıtan bu kütüphaneden başka toplumun bilgi kaynaklarını barındıran, ulemaya yönelik halk kütüphaneleri, gayrimüslim tebaanın bilgi kaynaklarından oluşan manastır ve patriklik kütüphaneleri, Doğu'da her biri önemli bir arşiv teşkil eden şahsî kütüphaneler ve yine yönetici sınıfa yönelik modern bilimleri içeren ihtisas kütüphaneleri Osmanlı'nın muhafaza ettiği ve yararlandığı kaynakları içermektedir. Kütüphanelerin XIX. yüzyıldaki çeşitliliği Osmanlı bilgi örgütlenmesinin de kapsam olarak genişliğini göstermektedir. Kitap üretimi ve ticareti de bilginin üretilmesi, çoğaltılması ve yayılması bakımından önemli görülmüştür. Kitap üretimi saltanat matbaası ile başlamakta ve devlet ile yönetici sınıfın ihtiyaç duyduğu modern bilgilerin üretimini sağlamaktadır. Bir süre sonra sayısı artan Türk matbaaları halka yönelik edebî eserler de basmaya başlamıştır. Ulemaya yönelik geleneksel/dinî bilgiler el yazması kopyalama gibi geleneksel yollarla üretilmektedir. Gayrimüslim matbaalarında da yine gayrimüslim halkın bilgi kaynaklarını oluşturan dini bilgiler üretilmektedir. Misyonerlik matbaa, kitap ve kütüphaneleri ise Batı yayılmacılığına hizmet eden kitap-bilgi üretimini sağladığı gibi Batı'nın Doğu ile ilişki kurması için de bir araçtır. Osmanlı kitap ticareti ise hem el yazmaları hem de matbu kitapları içeren çok geniş bir faaliyettir. Osmanlı'daki geleneksel ve modern bilgilerin sadece Doğu içerisinde değil Batı dünyasında da yayılması kitap ticareti sayesinde gerçekleşmektedir. Batılı seyyah ve müsteşrikler çeşitli kütüphanelerden, kitap ticareti sayesinde ve şahıslar vasıtasıyla topladıkları pek çok kitabı ve bilgiyi Avrupa'ya götürmüşlerdir. Doğu'dan Batı'ya kitap ve bilgi götürenler Osmanlı bilgi örgütlenmesini bizzat yaptıkları araştırmalarla tanımışlardır. Kitap toplayıcılığı Batı'da Şarkiyat biliminin gelişmesine de yardımcı olmuştur. Batı'dan Doğu'ya kitap ve bilgi getirenlerin ise amacı misyonerliktir ve oryantalist düşünceler içermektedir. Kitap kültürü, kütüphaneler ve bilgi örgütlenmesi gibi konulara Doğulu seyyahların ilgisi ise tamamen farklı olmaktadır. Seyyahların Osmanlı kitapları ve bilgi örgütlenmesi üzerinden kurduğu Doğu-Batı veya Doğu-Doğu ilişkisi Doğu Akdeniz'deki entelektüel, kültürel ve ilmî ilişkileri de belirlemektedir.
Özet (Çeviri)
XIXth century is a period for Ottoman Empire in which traditional sources are preserved and information that can help modernization movements is producted. The basic characteristics of conservation of knowledge and book, and production and trade of it is formed by traditional knowledge sources and knowledge sources related to Occidentalization. The subjected sources are in two classes: knowledge of rulership and society. The ruling class/state and community are interested in different sciences and knowledges. The first demands modern sources and the second thinks traditional sources are sufficient. They all together compose Ottoman knowledge organization in XIXth century. The disciplines and knowledge sources that Ottoman is interested in are the topics of travel books of XIXth century. Ottoman book culture, libraries, production and trade of book-knowledge are concerns of all the travelers, notably orientalists. In the West, especially among the Western intellectuals, Library of Seraglio is the most curious place following Harem. Just like Harem, as Library of Seraglio and its contents is behind the closed doors it remained secret to Westerners. It has become the largest problem of Western intellectuals, orientalists and travelers since past years. Aside from the Library of Seraglio which is a reflection of knowledge sources of sultanate and knowledge organization of state, there are public libraries which is for ulama and contains knowledge sources of community, libraries of monastery and patriarchate which contains knowledge sources of non-muslims, private libraries which forms important archives in the East, and special libraries which contains modern sciences that is also related to ruling class. They all contain the sources that Ottoman Empire preserved and benefit. This also indicates the largeness of the knowledge organization of Ottoman in the XIXth century. Book production and trade is important because of reproduction and transfer of knowledge. Book production begins with printing house of sultanate. It makes sure that modern knowledge which ruling class need is produced. When the number of Turkish printing houses increase literary books started to be produced for people. Traditional and religious knowledge for ulama is produced with traditional ways. In the non-muslim printing houses knowledge for the non-muslim people is produced, that is also religious. On the other hand, missionary printing houses, books and libraries are in service of Western imperialism by providing knowledge and book production. It is also a tool that starts a type of relationship between East and West. Ottoman book trade is an extensive business and both manuscripts and printed books are on sale. Both traditional and modern knowledge of Ottoman expands not only in the East but also in the West thanks to book trade. Western book hunters brought a lot of books and knowledge in Europe through the book trade, libraries of embassy and via persons. The ones who bring book and knowledge from East to the West had learned Ottoman knowledge organization through their researches. Book hunting helped the discipline of Orientalism improve in the West. The ones who bring book and knowledge from West to the East carry missionary aims and have orientalist thoughts. When the subjects of book culture, libraries, and knowledge organization are studied by a Eastern traveler the results comes out completely different. The connection between East-West or East-East that travelers make determines the intellectual, cultural and scientific relationships in the Eastern Mediterranean.
Benzer Tezler
- Batı seyahatnamelerine göre XIX. yüzyılın Osmanlı toplumunda kadın ve aile
According to European tavelling books, the Ottoman women and the the family in 19. th century
NİMET ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Eğitim ve ÖğretimAnkara ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMAİL DOĞAN
- Ondokuzuncu yüzyılda İngiliz seyahatnamelerine göre Türkiye ve Türkler (W.Wittman-1803, R.R.Madden-1829, C.Fellows-1852, E.J.Davis-1879, W.J.J.Spry-1895)
Turkey and Turks according to 19th century English travelbooks (W.Wittman-1803, R.R.Madden-1829, C.Fellows-1852, E.J.Davis-1879, W.J.J.Spry-1895)
GÜRSOY ŞAHİN
- XIX. Yüzyıl Fransız seyyahlarına göre Van
According to French voyagers Van in XIX. centuries
İSMAİL MANGALTEPE
- Batılı seyyahlara göre Trabzon (1808-1878)
Trabzon according to western travellers(1808-1878)
ÖZGÜR YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
TarihKaradeniz Teknik ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF.DR. M. ALAADDİN YALÇINKAYA
- Julianus von Klaproth'un Kafkaslar ve Gürcistan Seyahatnamesi (Tercüme-tahlil)
Julianus von Klaproth's Travels to Caucasus and Georgia (Translation-analysis)
BURCU UÇAR