Doğu Türkçesiyle Yazılmış Acayibü'l- Mahlukat ve Garayibü'l- Mevcudat (101a-150b yaprakları) (Dil incelemesi- metin-Türkiye Türkçesine Aktarım- Dizin)
Acayib- al- Mahlukat Ve Garayib- al- Mevcudat Which Written in Eastern Turkish (101a-150b pages) (Grammatical Study- Text- modern Turkish translation- index)
- Tez No: 598360
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ SERAP ALPER BAYRAM
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 515
Özet
Yüksek Lisans tezi olarak çalıştığımız bu eser, İsveç Uppsala Üniversitesi Kütüphanesi Doğu Türkçesi Yazma Eserler Kataloğu'nun 637 numarasında kayıtlıdır. Nerede ve ne zaman yazıldığı hakkında eserin veya yer aldığı kataloğun içerisinde bilgi bulunmamaktadır. Bu eserin mütercimi de belirsizdir. Eserin ilk yaprağında geçen“Bu kitâb Ya'kûb? Ahund'ın kitâbı turur.”ifadesi, muhtemelen kitabın müterciminden ziyade kitabı satın almış bir kişinin adıdır. 101a-150b yapraklarını kapsayan çalışmamız, Giriş, Yazım ve Dil Özellileri, Metin, Türkiye Türkçesine Aktarım, Dizin ve Tıpkıbasım bölümlerinden oluşmaktadır. Acayibü'l- Mahlukat yazıldığı devrin coğrafyası ve kozmografyası hakkında bilgi veren, içinde bazı efsanevî hikâyeler ve bilgiler bulunduran ansiklopedik türde bir eserdir. İlk olarak İran edebiyatında yazılan Acayibü'l- Mahlukat, evrenin yaratılışı, gökler, denizler, bitki ve ağaçlar, şehirler, ülkeler, kiliseler, cami ve mescitler, hayvanlar ve tuhaf yaratılıştaki varlıklar hakkında bilgiler içerir. Acayibü'l- Mahlukat, konu olarak Yunan edebiyatı kaynaklı olup İran ve Arap edebiyatında çokça yazılmıştır. Türk edebiyatındaki tercümeleri de İran ve Arap edebiyatındaki tercümelere dayanmaktadır. Acayibü'l- Mahlukat'ın tespit edilen on dört tercümesinden on ikisi Batı Türkçesi ile, ikisi ise Doğu Türkçesi ile tercüme edilmiştir. Doğu Türkçesi ile tercüme edilen bu iki nüshadan biri Bennâî bin Muhammed Herevî tercümesiyken, diğeri yüksek lisans tezi olarak çalıştığımız mütercimi bilinmeyen bir Acayibü'l- Mahlukat'tır. 17. yüzyıl ve 18. yüzyıl arasında yazılmış olabileceğini tespit ettiğimiz bu tercüme, Klasik sonrası Doğu Türkçesi dil özellikleri göstermektedir. Klasik sonrası Doğu Türkçesine ait özellikler içermekle beraber, bugün Yeni Uygur Türkçesinde tespit ettiğimiz bazı sözcükler, dil özellikleri ve yabancı kökenli sözcüklerin bir kısmının Yeni Uygur Türkçesinde kullanıldığı şekliyle yer alması bakımından bu tercümenin geçiş dönemi dil özelliklerini yansıttığı söylenebilir. Çalıştığımız bu eser Doğu Türkçesinden Yeni Uygur Türkçesine geçiş dönemine ışık tutması bakımından bu alanda yapılacak çalışmalara katkı sağlayacaktır. Doğu Türkçesinin Klasik sonrası döneminin dil özelliklerini yansıtan bu eser, Batı Türkçesiyle yazılmış çok sayıda örneğini gördüğümüz Acayibü'l- Mahlukat'ın, Doğu Türkçesi ile de yazılmış bir örneğini teşkil etmesi bakımından Türk dili ve Türk kültürü araştırmalarında önemli bir yer tutmaktadır. ANAHTAR SÖZCÜKLER: Acayibü'l- Mahlukat, Garayibü'l- Mevcudat, Doğu Türkçesi, Klasik sonrası Doğu Türkçesi, Çağatay Türkçesi, Çağdaş Türk Lehçeleri.
Özet (Çeviri)
This piece of work that we have studied as the postgraduate thesis is registered under the number 637 in the catalogue of the Eastern Turkish Manuscripts of Sweden Uppsala Library. There is no data about by whom and where it was written in it and the translator of it is also unknown.“This book is Ya'kub? Ahund's.”is written on the first page and probably this name is the man's who bought it, rather than the translator. Our study consists of the translation text of 101a-150b pages, transmission to the Modern Turkish, grammatical analysis, index and facsimile of it. Acayib- al- Mahlukat is an encyclopaedical kind of work which gives information about the geography and cosmography of its age, and includes myths and knowledge. At first, Acayib- al- Mahlukat, that was written in Farsi literature, gives information about cosmography, layers of atmosphere, seas, plants and trees, cities, countries, churches, mosques and prayer rooms, animals and bizarre creations. Acayib- al- Mahlukat is originating from Greek literature and it was much written in Farsi and Arabic literature. The translations of it in the Turkish literature are based on these translations in Farsi and Arabic literature. The twelve of established fourteen copies of Acayib- al- Mahluqat are translated into Western Turkish, and two of them are translated into Eastern Turkish. One of these two copies which are in Eastern Turkish is translated by Bennai bin Muhammed Herevi, and the other is an Acayib- al- Mahlukat of an unknown translator we study on as our postgraduate thesis. This translation we think it was possibly written in the 17th-18th centuries, shows language features of post-Classical Eastern Turkish. While it has features of Classical Eastern Turkish, we can also say that this translation represents the transitional period language features as it includes some words that today we have determined that they are in the Modern Uigur Turkish, and some of the quoted words that are as they are used in Modern Uigur Turkish. This piece of work that we have studied on will contribute to the studies on this field as it can shed light on the transmission period from the Eastern Turkish to Modern Uigur Turkish. This piece of work that reflects the features of the post-Classical period of Eastern Turkish, takes an important part in the researches in Turkish Language and Turkish culture, as it constitutes an Eastern Turkish example of Acayib- al- Mahlukat that we have seen many examples written in Western Turkish. KEY WORDS: Acayib- al- Mahlukat, Garayib- al- Mevcudat, Eastern Turkish, post-Classical Eastern Turkish, Chagatai Turkish, Modern Turkish Dialects.
Benzer Tezler
- Doğu Türkçesiyle yazılmış Acayibü'l Mahlukat ve Garayibü'l Mevcudat (201a-249b yaprakları) dil incelemesi-metin-Türkiye Türkçesine aktarım-dizin)
Acayibü'l- Mahlukat ve Garayibü'l- mevcudat written i̇n Eastern Turkish (201a-249b page) (grammatical study-text-modern Turkish-translation-i̇ndex)
ADNAN ERBEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATİH BAKIRCI
- Doğu Türkçesiyle Yazılmış 'Acâyibü'l Mahlukat ve'l-Garayibü'l Mevcûdat (151a-200b yaprakları: Dil incelemesi, Metin, Türkiye Türkçesine aktarım, Dizin)
A Acayibu'l Mahlukat ve'l Garayibu'l Mevcudat written in Eastern Turkish (151a-200b pages: Grammatical Study, Text, Modern Turkish translation, Index)
HİLAL YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATİH BAKIRCI
- Acâyibü'l-Mahlukât ve'l-Garayibü'l- Mevcudât (1a-50b yaprakları: Dil İncelemesi, Metin, Türkiye Türkçesine aktarım, dizin)
'Acâyibü'l-Mahlukât ve'l-Garayibü'l-Mevcudât written in Eastern Turkish (1a-50b pages: Gramatical study, text, Modern Turkish Translation, İndex)
EMRAH KALAYCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TANJU SEYHAN
- Doğu Türkçesiyle yazılmış Râhatü'l Kulûb (44b-88b) (Filolojik inceleme-metin-dizin-tıpkıbasım)
Râhat Ul-Qulûb written in Eastern Turkish (44b-88b) (Philological study-text-index-facsimile)
BÜŞRA MAVZER TAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SERAP ALPER
- Doğu Türkçesiyle yazılmış bir kâbûsnâme
A Kabusname written in Eastern Turkish
TİMUR AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TANJU SEYHAN