Amrî divan [metin- çeviri- açıklamalar- dizin]
Амри Диван [текст түрүндө жазылышы, глоссари, индекс]
- Tez No: 614437
- Danışmanlar: DOÇ. DR. HAKAN TAŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Amrî, Divan, Nesre çeviri, Açıklamalar, Dizin
- Yıl: 2014
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 309
Özet
Amrî Divan [Metin- Çeviri- Açıklamalar- Dizin] adlı tez çalışmamızın konusu 16. Yüzyılda yaşayan; şiirlerinde Türkçe kelime ve deyimleri etkin bir şekilde kullanan divan şairi Amrî ve Divan'ı seçilmiştir. Tez dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Amrî'nin Hayatı ve Edebi Kişiliği başlığı altında Amrî'nin hayatı ve edebi kişiliği incelendi. Tezin ikinci bölümünde Divan'daki şiirler ve günümüz Türkçesine çevirileri yer almaktadır. Bu Divan Mehmed Çavuşoğlu tarafından Manchester John Rylands Library, N. 62 adlı divanlar mecmuasını temel alarak; Amrî'ye ait şiirleri farklı kaynaklardan toplayarak oluşturmuş bir eserdir. Bu eser 1979 yılında Mehmed Çavuşoğlu tarafından çeviri yazıya aktarılarak basılmıştır. Biz bu eserin çeviri yazısını ve şiirlerin vezinlerini tekrar gözden geçirdik. Metni beyit beyit, çeşitli sözlük ve kaynaklar yardımıyla; en anlaşılabilecek şekilde günümüz Türkçesine çevirdik. Tezin üçüncü bölümde ise tezin ikinci bölümünü oluşturan metinler ve çeviriler kısmında geçen açıklanmaya muhtaç kavram, mazmun ve söz gruplarından oluşmaktadır. Bu bölümde metinde geçen açıklanırsa metnin ve şairin düşünce dünyasının daha iyi anlaşılabileceği düşünülen kavramlar açıklandı. Bu kavramlar alfabetik sıraya göre dizildi. Bu kavramlarla ilgili bilgiler toplanırken klasik Türk edebiyatının temel kaynakları, çeşitli sözlükler, klasik Türk edebiyatı alanında ve v çeşitli bilim dallarında yapılan yüksek lisans ve doktora çalışmaları ve makaleler tarandı. Tezin üçüncü bölümde açıklanan kavramlar 16. yüzyılda ve farklı zamanlarda yazılmış olan diğer divanlar taranarak; bu eserlerdeki kullanımları tespit edilmeye çalışıldı. Başka divanlardaki beyitler günümüz Türkçeleriyle birlikte verildi. Çalışmanın dördüncü bölümünde ise Amrî Divanı'nda geçen kelimelerin dizini verildi. Burada kelimeler alfabetik sıralamaya göre düzenlendi. Ayrıca metinde geçen Arapça ve Farsçanın kurallarına göre yapılan terkipler dizinde gösterildi. Kelimeler dizinde kök ve gövde olarak yer almaktadır. Biz dört bölümden oluşan bu çalışmada; yaşadığı devirde üslûbundaki çeşitlilik ve kullandığı dil ile şiir severlerin ilgisini çeken 16. yüzyıl divan şairi Amrî ve Divan'ını inceledik. Amrî, Divan şiiri geleneğine bağlı bir şair olmakla birlikte Türkçe kelime ve deyimlere şiirlerinde etkin bir şekilde yer vermiştir. Basit ve yalın gibi görünen şiirlerinde bile derin ve farklı anlamlar bulunduğunu söylemek mümkündür. Şiirleri söz sanatları bakımından zengindir. Amrî söz ve anlam sanatlarını etkin kullanarak kelimelere yeni anlamlar, duygu değeri ve çağrışımlar kazandırmıştır. Şiirlerinde hiçbir kelime gereksiz yere kullanılmamıştır. Divandaki Türkçe kelimelerin çoğu günümüzdeki kullanımlarından çok daha farklı anlamlara gelecek şekilde kullanılmıştır. Ayrıca divanda geçen bazı kelimeler bugün kullanılmamaktadır. Amrî de 16. yüzyılda ve daha önceki divan şairlerinin kullandığı ortak kavram ve mazmunlara divanında yer vermiştir. Dönemindeki şiir anlayış ve üsluplarından o da etkilenmiştir. Özellikle Necati Bey'in etkisinde kaldığını söylemek mümkündür. Yaptığımız bu çalışmada amaçlarımızdan birisi 16. yüzyıl şairlerinden Amrî divanının nesre çevirisinin yapılarak, metnin anlaşılmasını sağlamaktı. Divandaki metinler çeşitli sözlük ve kaynaklar yardımıyla metni başarılı bir şekilde günümüz Türkçesine çevrilmiş ve metnin anlaşılması kolaylaşmıştır. Diğer bir amacımız divandaki metinler incelenerek Amrî'nin üslubunu ve edebi kişiliğini ortaya koymaktı. Ayrıca Divanda kullanılan açıklanmaya muhtaç kavramlar açıklanarak; metinlerin ve dönemin edebi zevk ve anlayışı ortaya konulmuştur Bunların dışında metnin dizinini yaparak divanın söz varlığı ortaya çıkarıldı. Bu çalışmanın neticesinde araştırmacılar ve okuyucular; Amrî'nin 16. yüzyıl Divan edebiyatındaki yerini, Amrî'nin şiir anlayışını, dönemin dilinin zenginliğini daha iyi görecektir. Divan'daki Türkçe kelime, deyim ve atasözleri ve bunların kullanımları daha iyi ortaya çıkmıştır. Okuyucu dizinde gördüğü kelimelerin anlamlarını, beyit içerisindeki kullanımlarını görecektir. Böylece anlam ve kavram dünyasının günlük dildeki kelimelerle dahi nasıl zenginleştirilebileceğinin farkına varacaktır. Ayrıca metindeki dilin kullanıldığı dönemdeki toplumsal ve sanatsal yaşantıyı daha iyi kavrayacaktır.
Özet (Çeviri)
Амри Диван [текст түрүндө жазылышы, глоссари, индекс] аттуу диссертациябыздын темасы 16-кылымда жашаган; ырларында Түркчө сөздөрдү жана фразеологизмдерди активдүү түрдө колдонгон диван акыны Амри жана Диваны тандалган. Диссертациябыз төрт бөлүмдөн турат. Биринчи бөлүмдө Амринин жашоосу жана поэзиялык жолу изилденди. Диссертациябыздын экинчи бөлүмүндө Дивандагы ырлар жана азыркы түркчөгө которуулар орун алат. Бул Диван мындан мурун да баяндаганыбыздай Мехмед Чавушоглу тарабынан Manchester John Rylands Library, N.62 аттуу дивандар жыйнагын негиз катары алып; Амриге тиешелүү ырларды башка булактардан да чогултуп түзгөн чыгарма. Бул чыгарма 1979-жылы Мехмед Чавушоглу тарабынан транскрипцияланып басылган. Биз бул чыгарманын транскрипциясын жана ырлардын ритмин кайрадан карап чыктык. Текстти бейт, сөздүк жана булактар жардамы менен; түшүнүктүү кылып түркчөгө котордук. Диссертациябыздын үчүнчү бөлүмүндө болсо диссертациябыздын экинчи бөлүмүн пайда кылган тексттер жана котормолор бөлүгүндөгү ачыктоого муктаж маани, мазмун жана сөз жааатынан пайда болгон. Бул бөлүмдө текстте өткөндөр ачыкталса, тексттин жана акындын ой дүйнөсүн андан да жакшы ачыктай турган түшүнүктөр берилди. Бул түшүнүктөр алфавиттик тизмеге карап тизилди. Булар менен байланыштуу маалыматтар чогултулуп жатып, классик Түрк адабиятынын негизги булактары, ар түрдүү сөздүктөр жана темага тиешелүү илимий изилдөөлөрдагыкаралды Диссертациянын үчүнчү бөлүмүндө ачыкталган түшүнүктөр 16-кылымда жана башка убактарда жазылган бөлөк дивандар ылганып; бул чыгармалардагы колдомолорду тапшырууга аракет жасалды. Башка дивандардагы бейтлер азыркы колдонулган түрк тили менен түшүндүрүлүп берилди. Диссертацинын төртүнчү бөлүмүндө болсо Амри Диванында болгон сөздөрдүн тизмеги берилди. Мында сөздөр алфавиттик тизмеге карата жайгашты. Айрыкча текстте өткөн Арапча жана Фарсчанын жоболоруна карата жасалган структурада көрсөтүлдү. Сөздөр тизмеде негиз жана өзөк катары орун алат. vii Биз төрт бөлүмдөн турган бул ишибизде; жашап өткөн доордо ыкмалардагы окшоштук жана колдонгон тил менен ыр сүйүүчүлөрдүн көңүлүн бурган 16-кылымдагы диван акыны Амри жана Диванды иликтедик. Амри, Диван ырлары салтына көз каранды акын болгону менен өз ырларында Түркчө сөзгө жана фразеологизмдерге активдүү түрдө орун берген. Жөнөкөй көрүнгөн ырларында да терең жана өзгөчө түшүнүктөр бар экенин айтууга болот. Ырлары сөз санаттары тараптан бай. Амри сөз жана маани санаттарын жандуу колдонуп сөздөргө жаңы маанилерди, сезим баалуулугун алып келген. Ырларында эч бир сөз орунсуз колдонулган эмес. Дивандагы Түркчө сөздөрдүн көбү күндө колдонуп жүргөн сөздөрдөн башка дагы түшүнүктөрдү бере турган түрдө колдонгон. Айрыкча дивандагы кээ бир сөздөр ушул учурда колдонулбайт. Амри да 16-кылымда жана андан мурдагы диван акындары колдонгон орток маани жана мазмундарга орун берген. Ошол доордогу ыр маанисинен жана ыкмаларынан ал да таасир алган. Ѳзгөчө Нежати Мырзанын таасири алдында калганын айтпай коюуга болбойт. Изилдөөдө 16-кылымдагы Амри Диванын чыгармасын азыркы колдонулган тил менен түшүндүрүп берүүнү максат кылганбыз. Дивандагы тексттер ар түрдүү сөздүк жана булактардын жардамы менен текст ийгиликтүү түрдө Түркчөгө которулган жана текстти түшүнүү жагынан да жеңилдетилген. Мындан башка дагы бир максатыбыз дивандагы тексттер иликтенип Амринин стилин жана поэзиялык жолун ортого чыгаруу. Айрыкча чыгармада берилген бизге түшүнүксүз болгон маалыматтарды аныктап түшүндүрдүк. Мындан сырткарытекст. тизмесин жасап жатып дивандын сөз байлыгы да ортого чыгарылды. Изилдөөнүн жыйынтыгында изилдөөчүлөр жана окурмандар; Амринин 16-кылымда Диван адабиятындагы ордун, Амринин ырга болгон түшүнүгүн, ошол доордогу тилдин байлыгын мындан да жакшы байкоого болот. Ошондой эле Дивандагы Түркчө сөз, фразеологизмдер жана макалдардын колдонулушу мындан да жакшы ачыкталат. Окурман тизмеде көргөн сөздөрдүн маанилерин, жана бейт ичиндеги колдонулушун көрсө болот. Мындайча маани-маңыз жана түшүнүк дүйнөсүн азыркы тилдеги сөздөр менен мындан да байыта ала турганын билсе болот. Айрыкча тексттеги тилдин ошол доордогу колдонулган коомдук жана санат жашоону мындан да толук түшүндүрөт. Ачкыч сөздөр: Амри, Диван, текст түрүндө жазылышы, глоссари, индекс
Benzer Tezler
- Yapı Kredi Sermet Çifter Kütüphanesi Y/0723 numarada kayıtlı Mecmû'a-i Kasâid'in Mecmû'aların sistematik tasnifi projesi'ne (MESTAP) göre tasnifi
Yapı Kredi Sermet Çifter Library Y/0723 numbered Mecmû'a-i Kasâid's classification according to the systematic classification of magazines (MESTAP)
MİKAİL KOŞTAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıAdıyaman ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM HALİL TUĞLUK
- Divan şiirinde hayvan motifi
Animal pattern on divan poetry
ÖNDER ERTAP
Yüksek Lisans
Türkçe
1996
Türk Dili ve EdebiyatıBalıkesir ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MEHMET AKKAYA
- Amrî Divanı'nın tahlili
The analysis of Amrî's Divan
GÖKHAN AYDİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıÇankırı Karatekin ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FATİH SONA
- Amrî divanı'nın tahlili
An Analysis of Amrî's Divan
ZEYNEP KARAKUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ TUBA ONAT ÇAKIROĞLU
- Amrī Divani sözlüğü (Bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük)
The glossary of Amrī Diwan (Contextual and functional dictionary)
FATİH YOLDAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DilbilimAdıyaman ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM HALİL TUĞLUK