Kırgız kültüründe ninni söyleme geleneğinin araştırılması
Кыргыз маданиятында бешик ырларынын изилдениши
- Tez No: 614438
- Danışmanlar: DR. ULANBEK ALİMOV
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: ninni, beşik, kültür
- Yıl: 2014
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 161
Özet
Anneliğin doğası gereği en sıcak ilişkilerin ilki ve beklide en güçlüsü, doğumla birlikte başlar. Modernleşmenin getirdiği olumsuz sonuçlar nedeniyle aradaki ilişkilerde zayıflama olsa bile, kesin bir yok oluştan bahsetmek mümkün değildir. Anneler çocuklarını avutmak, uyutmak, neşelendirmek, sevmek, onunla oynamak ya da oyalamak için çeşitli yöntemler geliştirmişlerdir. Ninni, işlevselliği ve kalıcılığı açısından değerlendirildiğinde geliştirilen yöntemlerin içerisinde en uzun ömürlüsü, anne ve çocuk açısından da en faydalısı olarak değerlendirilebilir. Bu bağlamda anne, çocuğuna ninni söylerken maddî manevî duygularını, dileklerini, ümitlerini, sevinçlerini, hüzünlerini, üzüntülerini, endişelerini ve korkularını kelimelere dökerek hem kendini rahatlatmakta hem de çocuğuyla bir nevi haldaş olmaktadır. Kuşkusuz, anne kucağında birebir temas, beşikte ritmik sallayış ve buna refakat eden sevgi dolu melodisiyle anne sesi çocuğun güven duygusunun ve müzik zevkinin temelini oluşturmaktadır. Araştırma ve derlememiz sırasında yapmış olduğumuz tahlillere bakıldığında ninnilerin; bebekleri ve çocukları uyutmanın çok ötesinde, onları eğitmek, dilini ve kültürünün temellerini öğretmek için söylendiği anlaşılmaktadır. Metinler incelendiğinde Kırgız toplumunun geleneksel kültür hayatı, sosyal ve manevi dünyası, günlük hayatta kullandıkları araç ve gereçleri, akrabalık adları, giyim eşyaları, yemekleri, meslekleri, sosyal hayat ile ilgili kelime, kavram ve terimlerden hiçbirinin dışarıda bırakılmadığı görülmektedir. Bütün insanlar için ortak olduğu bilinen ninni türünün, Kırgız Kültür geleneğinde taşıdığı önem ve özelliklerin ortaya konulması amacıyla hazırlanan bu çalışma giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında ninni metninden hareketle ninninin ortaya çıkış sebebi ve ninni türüyle ilgili genel bilgi verilmiştir. Birinci bölümde önce ninni üzerine yapılan çalışmalar değerlendirilmiş ardından ninninin tanımları ve kullanım alanları ele alınmıştır. İkinci Bölümde ninnilerin ayrılmaz bir v parçası olan beşik tanıtılmış ve beşikle ilgili yapılan kültürel uygulamalara yer verilmiştir. Üçüncü Bölümde kaynak ve literatür taramasıyla elde edilen ninniler ile derleme sırasında bulunan ninnilerin konularına göre sınıflandırması yapılmıştır. Ele alınan ninniler Kırgız Türkçesinden Türkiye Türkçesine Latin harfleriyle aktarılmaya çalışılmıştır. Ninnilerin basit sözlü manzum eserlerden ibaret olmadığı, insanlığın devamının işareti ve ait olunan kültürün temsilcisi ve bu bağlamda nesillere aktarım yapmanın türküleri olduğu sonuç kısmında belirtilmiştir.
Özet (Çeviri)
Жаратылышта же болбосо бүткүл дүйнө жүзүндө эң жылуу мамилелердин алгачкысы жана эң бекеми, эне болгондон кийинки эне менен баланын бири бирине болгон мамилеси экендиги баарыбызга маалым. Бирок бүгүнкү кундө эне менен баланын бири бирине болгон мамилеси да заманга жараша өзгөрүүдө. Албетте биротоло өзгөрдү деп да айтууга болбойт. Байыркы мезгилдерден бери энелер наристелерин соротуу, уктатуу, эркелетүү же жакшы көруу үчүн ар кандай усулдарды чыгарышкан. Ал эми бешик ыры булардын ичинен эң маанилисүү жана пайдалуусу болуп эсептелет. Кыргыз элинин бешик ырларында эненин балага болгон мээрими, сүйүүсу, каалоо-тилектери чагылдырылып, жадагалса, кайгы мууңдары да кошо айтылган. Бешик ырлары баланы соротуу же уктатуу максатында гана эмес, ага дүйнөну танытуу, жашоонун жакшы жаман жактарын айтып берүү, танытуу максатында да ырдалган. Кыргыздардын жашоосунда маанилүү орунду ээлеген бешик ырларынын кыргыз маданиятында кандай мааниге ээ экендиги, алардын өзгөчөлүктөрүн изилдөө жана уйрөнүү максатында жазылган бул диссертация киришүү бөлүмүндөн жана үч бөлүмдөн турат. Изилдөө жана экспидиция убагында жасалган анализдердин натыйжасында: бешик ырлардын наристени уктатуу үчүн гана эмес, муну менен бирге наристени тарбиялоо, тилдин жана маданияттын негиздерин үйрөтүү үчүн да колдонулганы баарыбызга маалым болду. Топтолгон материалдарда колдонулган тушунуктор жана теримдер кыргыз элинин жашоо тиричилиги, үрп- адаты, күнүмдүк жашоо керекчелери, тамак-аш жана башка ушул сыяктуу тушунукторду да чагылдырган. vii Киришүүдө бешик ырларынын пайда болуу себеби жана бешик ырлар жөнүндө жалпы маалымат берилди. Биринчи бөлүмдө бешик ырлар жөнүндө жазылган жана жарыяланган бардык эмгектер каралып, андан соң алардын түшүндүрмө жана эрежелери талкууланды. Экинчи бөлүмдө бешик ыры менен дайыма тыгыз байланышта болгон бешиктин өзү жана алардын кыргыз маданиятында ойногон ролу жөнүндө терең маалымат берилди. Ал эми үчүнчү бөлүмдө ар кандай булактардан жана экспедициянын натыйжасында жыйналган бешик ырлар мазмунуна карата классификацияланды. Эң акырында диссертацияда берилген бешик ырлардын баары кыргыз тилинен түрк тилине которулуп, латын тамгалары менен жазылды. Ачкыч сөздөр: Бешик ыры, бешик, маданият
Benzer Tezler
- Kırgızistan'da demokrasi ve siyasi partiler
The democracy and political parties in Kyrgyzstan
AIZHAN AITBAEVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Siyasal BilimlerErciyes ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAKKI BÜYÜKBAŞ
- Махмуд Кашгаринин 'Диван лугат ат-түрк' сөздүгү этнопедагогикалык булак катары
Etnopedagojık kaynak olarak Kaşgarlı Mahmud'un «Divânü Lugâtı't-Türk» sözlüğü
AKILAY ASAMİDİNOVA
Yüksek Lisans
Kırgızca
2019
DilbilimKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AKMATALİ ALİMBEKOV
- Кыргыз элинде баланы тарбиялоодо үй-бүлөнүн таасири («манас» эпосунун мисалында)
Kırgız kültüründe ailenin ailenin çocuk eğitimine etkisi: Manas Destanı örneği
ZEYNEP MAMITOVA
Yüksek Lisans
Kırgızca
2011
Eğitim ve ÖğretimKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NAZARKUL İŞEKEEV
- Kırgız şiirinde dinî ve tasavvufî unsurlar
Religious and mystical elements in Kyrgyz poetry
IMANBEK AZIZILLA UULU
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinAtatürk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSA ÇELİK
- Kırgız kültüründe tabu
Taboo in Kyrgyz culture
ERKAN ÇAKICI
Doktora
Türkçe
2023
Halk Bilimi (Folklor)Hacettepe ÜniversitesiTürk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖZKUL ÇOBANOĞLU