Махмуд Кашгаринин 'Диван лугат ат-түрк' сөздүгү этнопедагогикалык булак катары
Etnopedagojık kaynak olarak Kaşgarlı Mahmud'un «Divânü Lugâtı't-Türk» sözlüğü
- Tez No: 615291
- Danışmanlar: PROF. DR. AKMATALİ ALİMBEKOV
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Eğitim ve Öğretim, Linguistics, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Kaşgarlı Mahmud, Divan lügati't türk, sözlük, çocuklar, terbiye, etnopedagoji, pedagoji, geleneksel kavramlar vb
- Yıl: 2019
- Dil: Kırgızca
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 152
Özet
Махмуд Кашгари XI кылымда Теңир тоолук түрк элдеринен чыккан улуу аалым. Ал 1072-1074-жылдар аралыгында «Диван лугат ат-түрк» сөздүгүн жазып калтырган. Мурас-чыныгы түрк энциклопедиясы катары бир топ илимдер айдыңынан изилденип келет. Ал эми мурасты педагогикалык өңүттөн изилдөө, андагы таалим-тарбиялык ойлорду жана түшүнүктөрдү анализдөө иштери чакан макалалар жана билдирүүлөр менен чектелип, өзүнчө атайын терең изилдөөгө алынган эмес. Бул өксүк Махмуд Кашгаринин «Диван лугат ат-түрк» мурасын тарыхый педагогикалык өңүттө изилдөөбүзгө себеп болду. Диссертациялык иш баш сөздөн, киришүүдөн, үч бөлүмдөн, корутундудан жана колдонулган адабияттардын тизмесинен турат. Биринчи бөлүмдө жалпы маалымат берилип, Түркия Республикасы менен кыргыз илим дүйнөсүндө Махмуд Кашгаринин «Диван лугат ат-түрк» мурасын vi тарыхый, лингвистикалык жана педагогикалык өңүттөн изилдөө иштери талдоого алынды. Андан соң башка өлкөлөрдө аталган мурасты которуу иштери тууралуу чакан маалымат берилди. Экинчи бөлүмдө мураста камтылган баланын төрөлүшүнө байланыштуу түшүнүктөр, бала затын сыпаттоочу сөздөр, «баланын тили» тууралуу маалыматтар кыргыз педагогикалык маданияты менен салыштырылды. Ошондой эле балдарды кароого жана ден-соолугун сактоого байланыштуу ишенимдер, окутуу-тарбиялоого байланыштуу жалпы педагогикалык аталыштар, бешик ыры, оюн жана оюнчук түшүнүктөрү, ата-эненин милдеттерине байланыштуу салттык көз караштар, акыл-билим жана адеп тарбиясына тиешелүү аныктамалар менен кыргыз элиндеги салттык түшүнүктөрдүн тектештиги изилдөөгө алынды. Үчүнчү бөлүмдө мурастагы макал-лакаптарда камтылган таалим-тарбиялык идеялардын негизги багыттары ачып көрсөтүлүп, андагы насаат ырлары менен кыргыз фольклорундагы санат-насыят ырларынын окшоштуктары, айырмачылыктары жана жалпылыктары талдоого алынды. Диссертациянын жыйынтык бөлүмүндө жасалган иштердин корутундусу берилип, андан соң изилдөө ишине байланыштуу колдонулган адабияттардын тизмеси алфавиттик негизде көрсөтүлдү. Ачкыч сөздөр: Махмуд Кашгари, «Диван лугат ат-түрк», сѳздүк, балдар, тарбия, этнопедагогика, педагогика, салттык түшүнүктөр ж.б.
Özet (Çeviri)
Kaşgarlı Mahmud XI. yüzyılda Tanrı Dağlarında yaşayan türk topluluklarında yaşayan büyük bir alimdir. O, 1072-1074 yıllarında“Divanü Lügati't –türk”sözlüğünü yazmıştır. Eser, gerçek türk ansiklopedisi olarak birçok bilim alanlarda araştırılmaktadır. Eğitim alanında ise eseri araştırma ondaki eğitimle ilgili düşünceleri ve kavramları inceleme işleri kısa makaleler ve bildirilerle sınırlı olarak konuyla ilgili derin bir araştırma yapılmamıştır. Bu eksik Kaşgarlı Mahmud ve onun“Divanü lügati't-türk”eserini etnopedegoji kaynak olarak araştırmamıza neden olmuştur. Tezimiz önsöz, giriş, üç bölümden, sonuç ve kaynaklardan oluşmaktadır. İlk bölümde Türkiye ve Kırgızistan bilim dünyasında Kaşgarlı Mahmud ve onun“Divan lügati't türk”eseriyle ilgili tarih, dilbilim ve pedagoji bilim dallarında yapılan araştırmalar incelenmiştir. Bununla birlikte diğer ülkelerde eseri çeviri işleri hakkında kısa bir bilgi verilmiştir. viii İkinci bölümde eserde geçen çocuk doğumuyla ilgili kavramlar, çocuk için kullanılan sıfatlar,“çocuk dili”ile ilgili bilgiler kırgız eğitim kültürüyle karşılaştırılmıştır. Bununla birlikte çocuğu büyütmek, sağlığını korumakla ilgili inançlar, eğitim ve eğitmekle ilgili genel kavramlar, beşik ve ninni, oyun ve oyuncak kelimeleri, anne ve baba sorumluluklarıyla ilgili düşünceler, akıl ve ahlak terbiyesiyle ilgili kavramlar ile kırgız halkının geleneksel düşünceleri arasındaki benzerlikler incelenmiştir. Üçüncü bölümde eserde geçen atasözlerindeki eğitim düşünceleri ana başlıklara sınıflandırılmış ve öğüt şiirlerinin kırgız kültürüyle benzerlikleri ve farklılıkları incelenmiştir. Tezin son kısmında sonuç, kaynaklar gösterilmiştir.
Benzer Tezler
- Махмуд кашгаринин 'диван лугат ат-түрк' сөздүгү тарыхый-этнографиялык булак катары
Tarihi ve etnografik kaynak olarak Kaşgarlı Mahmud'un 'Divani Lugatit Türk'sözlüğü
NURSULTAN ABDİMİTALİP UULU
Yüksek Lisans
Kırgızca
2015
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ANVARBEK MOKEEV
- Махмуд Кашгаринин 'Диван Лугат ит-Түрк' сөздүгү кыргыз элинин культурогенези боюнча тарыхый-этнографиялык булак катары'
Kırgızların kültür tarihinin kaynağı olarak Kaşgarlı Mahmud'un 'Divanü Lugat it-Türk' sözlüğü
NURSULTAN ABDİMİTALİB ULUU
Doktora
Kırgızca
2023
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ANVARBEK MOKEEV
- XVI-XVIII кылымдардагы фарсча жана түркчө тарыхый булактар боюнча кыргыздар менен борбордук азия элдеринин этникалык байланыштары
XVI-XVIII.yüzyıllarda Farsça ve Türkçe tarihi kaynaklara göre Kırgızlar ile merkezi Asya halkları arasındaki etnik ilişkiler
BAYZAK MAMATALİYEV
Yüksek Lisans
Kırgızca
2018
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ANVARBEK MOKEEV
- «дивану лугат-ит-түрк» сөздүгү кыргыз тилинин тарыхый өнүгүшүн изилдөө булагы(фонологиялык жана морфонологиялык изилдөө)
Kırgız dilinin tarihi gelişiminin araştırılmasında bir kaynak olarak Divanü Lugati't-Türk (Fonolojik ve morfonolojik inceleme)
NEGİZBEK ŞABDANALİYEV
Doktora
Kırgızca
2015
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KADIRALI KONKOBAYEV
- Өмүркул караевдин изилдөөлөрүндө кыргыздардын этностук тарыхынын чагылдырылышы
Ömürkul Karayev'in Araştırmalarında Kırgızların Etnik Tarihinin Ele Alınışı
SALİYA KURMANOVA
Yüksek Lisans
Kırgızca
2015
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OLCOBAY KARATAEV