Кыргыз тилинин түштүк диалектилеринде байыркы түркчө элементтер
Kırgız Türkçesinin güney ağızlarında eski Türkçe unsurlar
- Tez No: 614675
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. NURDİN USEEV
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Eski Türkçe, Kırgız Türkçesi Güney ağızları, leksikoljik, morfolojik, fonolojik unsurlar
- Yıl: 2015
- Dil: Kırgızca
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 171
Özet
Аты аталган диссертациянын темасы болгон байыркы түрк тили жана кыргыз тилинин диалектилеринин үстүндө окумуштуулар тарабынан изилдөө жүргүзүлүп, байыркы түрк тилинде жазылган тексттер жөнүндө бир топ окуу, иш- аракеттери жасалуу менен бирге түрдүү пикирлер айтылган. Мындай иш- аракеттердин ичинен С. Малов, И. Кормушин, Талат Текин, Нурдин Усеевдин эмгектерине, байыркы түрк тилинин сөздүктөрүнө жана Жээнбай Муканбаевдин эмгектерине таянуу менен бул ишибизде байыркы түрк тилиндеги элементтердин кыргыз тилинин түштүк диалектилериндеги изи каралды. Илимий иликтөөнүн максаты – байыркы түрк тилине мүнөздүү тилдик элементтердин кыргыз тилинин түштүк диалектилеринде сакталгандыгын тили илиминдеги салыштыруу принциптеринин негизинде мисалдар менен көрсөтүү, тилдин тарыхына таандык болгон архаикалык тилдик өзгөчөлүктөрдү фонетикалык, морфологиялык, лексикалык, семантикалык жактан ачып берүү болду. Максатка ылайык иште байыркы түрк тилине таандык фонетикалык, морфологиялык, лексикалык элементтердин кыргыз тилинин түштүк диалектилериндеги эквиваленттери, маанилери, мисалдары менен берилди. Диссертациянын киришүү бөлүмүндө байыркы түрк тилинин негизги булактары жана кыргыз тилинин түштүк диалектилери жөнүндө жалпы маалымат берилди. Иш негизинен үч бөлүмдөн турат. Биринчи бөлүмдө байыркы түрк тили менен кыргыз тилинин түштүк диалектилеринин фонетикасын салыштыруу менен, экөөнүн ортосундагы айырмачылыктар жана окшоштуктар иликтөөгө алынды. Экинчи бөлүмдө кыргыз тилинин түштүк диалектилеринде байыркы түрк тилине таандык морфологиялык элементтер салыштырылып, мисалдары менен көрсөтүлдү. v Үчүнчү бөлүмдө байыркы түрк тилинде колдонулган сөздөрдүн кыргыз тилинин түштүк диалектилериндеги эквиваленттери, маанилери, мисалдары, булактары менен бирге берилди. Алардын маанилик жана фонетикалык жактан өзгөрүп өзгөрбөгөндүгүнө карата үчкө бөлүндү. Иштин соӊунда жалпы корутунду бөлүмүнө орун берилди. Магистрдик диссертациябыздын акыркы бөлүмүндө бул ишти жазууда колдонулган адабияттардын тизмеси берилди. Ачкыч сөздөр: байыркы түрк тили, кыргыз тилинин түштүк диалектилери, байыркы жазма булактар, фонетикалык элементтер, морфологиялык элементтер.
Özet (Çeviri)
Bu tezin konusu olan Eski Türkçe üzerinde pek çok araştırma ve yorum yapılmıştır. Bu araştırma ve yorumlar arasında Kırgız Türkçesi ağızlarıyla ilgili çalışmaları da görmek mümkündür. Bu tez çalışmasında konuyla ilgili bugüne kadar yapılan araştırma ve yorumların içinden S. Malov, İ. Kormuşin, Talat Tekin, Nurdin Useev ve Ceenbay Mukambaev'in çalışmaları, Eski Türkçe sözlükler ve diyalektolojik sözlükler esas alınmıştır. Tez çalışmasında günümüz Kırgız Türkçesi edebî dilinde kullanılmayan, ancak ağızlarında hȃlȃ yaşamakta olan Eski Türkçe unsurları tespit edip, incelemek amaçlanmıştır. Bu konunun tez çalışması olarak seçilmesinin amacı, Kırgız Türkçesi Güney ağızlarında yaşamakta olan Eski Türkçe unsurların tespiti ve elde edilen verilerin fonolojik, morfolojik ve leksikolojik yönlerden karşılaştırılarak süreç içinde, değişen ve değişmeyen yapıların ortaya konması ve verilerden yola çıkarak yeni bilgilere ulaşmaktır. Tez çalışmasında temel olarak Kırgız Türkçesi Güney ağızlarında tespit edilen Eski Türkçe unsurların leksikolojik, morfolojik, fonolojik karşılıkları, anlamları örnekleriyle beraber verildi. Tezin giriş bölümünde Eski Türkçeyle Kırgız Türkçesi Güney ağızları hakkında genel bilgiler verilmiştir. Giriş bölümünden sonra esas bölüm üçe ayrıldı. Birinci bölümde Eski Türkçe ile Kırgız Türkçesi Güney ağızlarında tespit edilen Eski Türkçe unsurlar fonolojik yönden karşılaştırılarak, farklılıkları ve benzerlikleri örneklerle verildi. İkinci bölümde Eski Türkçe ile Kırgız Türkçesi Güney ağızlarında tespit edilen Eski Türkçe unsurlar morfolojik yönden karşılaştırılarak farklılıkları benzerlikleri örneklerle verildi. Üçüncü bölümde Eski Türkçe ile Kırgız Türkçesi Güney ağızlarında tespit edilen Eski Türkçe unsurlar karşılaştırılarak, karşılıkları anlamlarıyla, örnekleriyle ve kaynaklarıyla beraber verilmiştir. Bu bölümden sonra genel bir değerlendirmeyle çalışma sona ermiştir. vii Tezin son kısmında tezi çalışmasında yararlanılan kayak eserlerin ve sözlüklerin listeleri sunulmuştur.
Benzer Tezler
- «дивану лугат-ит-түрк» сөздүгү кыргыз тилинин тарыхый өнүгүшүн изилдөө булагы(фонологиялык жана морфонологиялык изилдөө)
Kırgız dilinin tarihi gelişiminin araştırılmasında bir kaynak olarak Divanü Lugati't-Türk (Fonolojik ve morfonolojik inceleme)
NEGİZBEK ŞABDANALİYEV
Doktora
Kırgızca
2015
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KADIRALI KONKOBAYEV
- Улуттук менталитеттин тил аркылуу чагылдырылышы (кыргыз макал-лакаптарынын негизинде)
Ulusal zihniyetin dile yansıması (Kırgız atasözlerinin temelinde)
DÖÖLÖTBEK EŞKENOV
Doktora
Kırgızca
2015
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BURUL SAGINBAYEVA
- Kitle iletişim araçlarının ulusal kimlik oluşturmadaki rolü: Kırgızistan örneği
Массалык маалымат каражаттарынын улуттук аң сезим жараттуудагы ролу:кыргызстандын мисалында
ELFESİYA SENCER
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
İletişim BilimleriKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesiİletişim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET KÜÇÜKKURT
- Кыргыз прозасындагы диалогдордун көркөм кызматы
Kırgız nesrinde diyalogun sanatsal işlevi üzerinde bir çalışma
ASILBÜBÜ TURSUNALİYEVA
Yüksek Lisans
Kırgızca
2011
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LAYLİ ÜKÜBAEVA
PROF. DR. ABDILDACAN AKMATALİEV
- Dilsel dünya görüşünde İngilizce ve Kırgızca'daki 'ev' kavramı
The concept of 'home' in English and Kyrgyz linguistic picture of the world
KANYKEİ AALYEVA
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
DilbilimKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesiİngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÇOLPON NAYMANOVA