Кыргыз тилиндеги бир компоненти күңүрттөнгөн татаал сөздөр
Kırgız dilinde bir unsurunun anlamı belirsizleşmiş birleşik kelimeler
- Tez No: 614861
- Danışmanlar: DOÇ. DR. BURUL SAGINBAYEVA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: birleşik kelimeler, unsur, belirsizleşmiş, imlâ kuralları, anlam, günümüz Kırgız Türkçesi
- Yıl: 2016
- Dil: Kırgızca
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 261
Özet
Татаал сөздөр көптөгөн окумуштуулар тарабынан изилденген. Бул изилдөөлөрдүн негизинде татаал сөздөргө аныктамалар берилип, татаал сөздөр бөлүштүрүлгөн жана татаал сөздөрдү туура жазуу боюнча эрежелер аныкталган. Татаал сөздөрдүн айрым маселелерине арналган изилдөөлөр жарык көргөн болсо да, мааниси күңүрттөнгөн татаал сөздөр боюнча атайын эмгектер жок. Мааниси күңүрттөнгөн татаал сөздөрдү изилдөөдө татаал сөздөрдүн күңүрттөнгөн маанилери аныкталат. Ошол себептен кыргыз тилиндеги бир компоненти күңүрттөнгөн татаал сөздөрдү изилдөөнү диссертациялык ишибиздин объектиси катары алдык. Этимологияга байланыштуу буга чейин жарыяланган эмгектер анализденип, мааниси күңүрттөнгөн татаал сөздөргө байланыштуу илимий көз караштар эске алынуу менен мааниси күңүрттөнгөн татаал сөздөрдүн азыркы кыргыз тилиндеги колдонулушу көрсөтүлдү. Диссертациялык ишибиз тил илиминин сыпаттама, салыштырма, салыштырма-тарыхый, статистикалык, анализдөө жана синтездөө методдорунун негизинде жазылды. v Изилдөөбүз киришүү бөлүмүнөн сырткары үч бөлүмдөн турат. Киришүү бөлүмүндө иштин жалпы мүнөздөмөсү, теманын актуалдуулугу, изилдөөнүн объектиси жана предмети, изилдөөнүн максаты жана милдеттери, изилдөөнүн жаңылыгы, иштин теориялык жана практикалык мааниси көрсөтүлдү. Биринчи бөлүм татаал сөздөрдүн кыргыз тилиндеги изилденишине арналды. Окумуштуулар тарабынан берилген татаал сөздөрдүн аныктамалары, классификациялары, орфографиялык эрежелери көрсөтүлдү. Экинчи бөлүм мааниси күңүрттөнгөн татаал сөздөрдүн маанилерине арналды. Бул бөлүмдө окумуштуулар тарабынан берилген этимологиялык изилдөөлөр аныкталды. Үчүнчү бөлүм мааниси күңүрттөнгөн татаал сөздөрдүн азыркы кыргыз тилиндеги колдонулушуна арналды. Бул бөлүмдө мааниси күңүрттөнгөн татаал сөздөрдүн мурунку мааниси менен азыркы кыргыз тилинде колдонулган азыркы маанисинин байланышы берилди. Изилдөөбүздүн жыйынтыгында, мааниси күңүрттөнгөн татаал сөздөрдүн алгачкы мааниси менен азыркы кыргыз тилинде колдонулган маанисинин байланышы, өзгөчөлүктөрү аныкталды. Ачкыч сөздөр: татаал сөздөр, кош сөздөр, кошмок сөздөр, бириккен сөздөр, компонент, күңүрт, орфография, маани, азыркы кыргыз тили.
Özet (Çeviri)
Birleşik kelimeler bir çok araştırmacı tarafından incelenmiştir. Bu araştırmaların sonucunda birleşik kelimelerin tanımları, sınıflandırılması ve yazım kuralları belirtilmiştir. Diğer taraftan bir unsurunun anlamı belirsizleşmiş birleşik kelimeler ile ilgili araştırmalar yoktur. Bu çalışmada birleşik kelimelerin belirsizleşmiş unsurlarının anlamları açıklanmıştır. Böylece yüksek lisans tezinin amacı olarak bir unsurunun anlamı belirsizleşmiş birleşik kelimelerin anlamları incelenmiştir. Bu amaca ulaşmak için etimoloji ile ilgili çalışmalar incelenerek araştırmacıların bilimsel görüşleri dikkate alınmıştır. Hazırlanan yüksek lisans tezi; dil biliminin betimleme, karşılaştırma, tarihi-karşılaştırma, istatistiksel, analiz ve sentez yöntemlerinin temelinde yazılmıştır. Çalışma, giriş bölümü haricinde üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde konunun güncelliği, konusu ve kapsamı, amacı ve problemleri yanında çalışmanın özelliği, işin teorik değeri ve pratik önemi de anlatılmaktadır. vii Birinci bölümde birleşik kelimelerin Kırgız Türkçesinde araştırılması üzerinde durulmuştur. Ayrıca birleşik kelimelerin tanımları, sınıflandırılması ve imlâ kuralları hakkında bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde bir unsurunun anlamı belirsizleşmiş birleşik kelimeler üzerinde durulmuştur. Bir unsurunun anlamı belirsizleşmiş birleşik kelimelerin anlamları için etimolojik çalışmalardan faydalanılmıştır. Üçüncü bölümde günümüz Kırgız Türkçesinde bir unsurunun anlamı belirsizleşmiş birleşik kelimelerin kullanılışı ile ilgili açıklamalar yapılmıştır. Bir unsurunun anlamı belirsizleşmiş birleşik kelimelerin ilk zamanki anlamları ile günümüz Kırgız Türkçesinde kullanılan anlamları verilmiştir. Sonuç bölümünde yapılan çalışmanın genel değerlendirilmesi yapılmıştır.
Benzer Tezler
- Kırgızca-Türkçe çevirideki fiilin gramer kategorileri (Cengiz Aytmatov'un kıyamat romanı üzerine)
Кыргыз жана түрк тилинде котормодогу этиштин грамматикалык категориялары (ч. айтматовдун кыямат романынан мисалдар)
AHMET ALİ YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
DilbilimKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TAALAYBEK ABDİYEV
- Кыргыз лексикасындагы атооч сөздөрдүн тарыхый калыптанышы
Kırgız söz varlığındaki isimlerin tarihi yönden şekillenmesi
ELNURA USUPOVA
Doktora
Kırgızca
2019
DilbilimKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TAALAYBEK ABDİYEV
- Türkçe ve Kırgızcadaki akrabalık terimlerinin atasözü ve deyimlere yansıması
Туугандык терминдердин макал-лакаптарда жана фразеологизмдерде чагылышы
OĞUZ KILINÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TAALAYBEK ABDİYEV
- Кыргыз тилиндеги лакаптардын өзгөчөлүктөрү
Kırgız Türkçesindeki darb-ı mesellerin özellikleri
MİRZAT SULTANMURATOVA
Yüksek Lisans
Kırgızca
2015
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BURUL SAGINBAYEVA
- Кыргыз тилиндеги себеп, шарт маанилеринин функционалдык-семантикалык алкагы
Kırgız dilindeki sebep, şart anlamlarının işlevsel ve semantik alаnı
AZAMAT OMOROV
Yüksek Lisans
Kırgızca
2019
DilbilimKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BURUL SAGINBAYEVA