Kırgızca-Türkçe çevirideki fiilin gramer kategorileri (Cengiz Aytmatov'un kıyamat romanı üzerine)
Кыргыз жана түрк тилинде котормодогу этиштин грамматикалык категориялары (ч. айтматовдун кыямат романынан мисалдар)
- Tez No: 614427
- Danışmanlar: DOÇ. DR. TAALAYBEK ABDİYEV
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Fiil, kip, zaman, çekim, haber kipi, dilek kipi, birleşik zaman
- Yıl: 2013
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 170
Özet
Bu çalışmada Kırgızca ve Türkçedeki fiil çekimleri, Cengiz Aytmatov'un Kıyamat romanını örneğinde ele alındı. Fiil çekimlerinin iki dil arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları ortaya kondu. Çalışmada karşılaştırma metodu uygulandı. Bu çalışma dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde fiil, kip, zaman, şahıs gibi temel terimler hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde haber kipleri, üçüncü bölümde dilek kipleri, dördüncü bölümde ise birleşik kipler incelenmiştir. Kipler incelenirken ilk olarak Kırgızca zaman verildi, bu zamanla ilgili çekimlerin olumlu, olumsuz biçimleri tablolar halinde gösterildi. Daha sonra Kırgızca'daki zamanı karşılayan Türkçe zaman verildi, yine aynı şekilde bu zamana ait olumlu, olumsuz biçimleri tablolar şeklinde gösterildi. Bu çeviride her iki dil karşılıklı sayfalarda bulunmaktadır. Bu anlamda bu çeviri iki dil üzerine yapılacak canlı bir örnektir. İki dilin birbirini zaman olarak karşılama düzeyi örneklerden hareketle incelendi. Bazı yerlerde çeviri ile ilgili önerilerde bulunuldu. Değerlendirme bölümleriyle her iki vi dildeki zaman hem şekil hem anlam bakımından karşılaştırıldı. Eserden alınan farklı örnekler incelendi. S o n uç bölümünde ise iki dildeki zamanlar ve fiil çekimleri yönünde genel değerlendirmeler yapıldı.
Özet (Çeviri)
Бул магистрдик диссертацияда кыргыз жана түрк тилиндеги этиштин грамматикалык категорияларынын которулушун иликтөөдө Чыңгыз Айтматовдун «Кыямат» аттуу романынан мисалдар алынды. Мында эки тилдин ортосундагы окшоштуктар менен айырмачылыктар белгиленди. Изилдөөдө салыштырма метод колдонулду. Эки элдин ортосундагы тыгыз байланыштар бүгүнкү күндө бул изилдөөлөрдү талап кылат. Айрыкча, кыргыз-түрк тилиндеги котормолор бир тилден экинчи тилге которулган китептер, фильмдер жана сериалдар менен кеңири жайылууда. Биздин изилдөөбүз мына ушул тармактагы кемчиликтерге карата жооп табуу максатында жүргүзүлдү. Изилдөө иши 4 бөлүмдөн турат. Биринчи бөлүмдө этиш, ыңгай, чак, жак сыяктуу негизги терминдер тууралуу маалымат берилди. Экинчи бөлүмдө чак категориясы, ал эми үчүнчү бөлүмдө ыңгай категориясы, төртүнчү бөлүмдө татаалчактар иликтөөгө алынды. viii Изилдөөдө алгач кыргыз тилиндеги чак категориясы берилип, бул чактарга байланыштуу уланды мүчөлөрдүн оң жана терс, ошондой эле суроолуу формалары таблица түрүндө көрсөтүлүп, ушул эле система менен түрк тилиндеги чактар да таблица түрүндө берилди. Эки тилдеги чактар Недаметтин Бонжукчу тарабынан түрк тилине которулган Ч.Айтматовдун «Кыямат» романынан алынган мисалдар аркылуу берилди. Бул котормодо эки тилди жанаша бетте жайгаштырган. Мындай которуу бир тилден экинчи тилге эң туура которуунун бирден бир мисалы боло алат. Мында эки тилдеги мисалдар салыштырылып изилдөөгө алынды. Айрым жерлеринде котормо менен байланыштуу сунуштар берилди. Жыйынтыгында кош тилдеги чактар түзүлүшү жагынан да, маанилик жактан да салыштырылып, анализ жүргүзүлдү. Корутундуда кыргыз-түрк тилиндеги чактар, этиштин жакталышы тууралуу жалпы жыйынтык берилип, кыргыз тилинде чакты билдирүүчү формалар түрк тилине салыштырмалуу көбүрөөк колдонулары белгилүү болду. Бул изилдөөбүз кыргыз жана түрк тили боюнча иликтөө жүргүзүүчүлөргө пайдасы тиет деп ишенебиз. Түйүндүү сөздөр: этиш, ыңгай, чак, уланды мүчө, ниет ыңгай, татаал чак
Benzer Tezler
- Türkçe ve Kırgızcadaki akrabalık terimlerinin atasözü ve deyimlere yansıması
Туугандык терминдердин макал-лакаптарда жана фразеологизмдерде чагылышы
OĞUZ KILINÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TAALAYBEK ABDİYEV
- Kırgız Türkçesiyle Kutadgu Bilig: Kuttuu bilim (Metin-Aktarma-Kavram alanı)
Kutadgu Bi̇li̇g wi̇th Ki̇rghi̇z Turki̇sh: Kuttuu bi̇li̇m (Text-Translati̇on-Conceptual fi̇eld)
EMİNE DAMLA KOCATÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıPamukkale ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CEYHUN VEDAT UYĞUR
- «дивану лугат-ит-түрк» сөздүгү кыргыз тилинин тарыхый өнүгүшүн изилдөө булагы(фонологиялык жана морфонологиялык изилдөө)
Kırgız dilinin tarihi gelişiminin araştırılmasında bir kaynak olarak Divanü Lugati't-Türk (Fonolojik ve morfonolojik inceleme)
NEGİZBEK ŞABDANALİYEV
Doktora
Kırgızca
2015
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KADIRALI KONKOBAYEV
- Kırgız halk masalları: Motif index ve tercüme
Başlık çevirisi yok
MEHMET YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
1994
Türk Dili ve EdebiyatıAtatürk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİLGE SEYİDOĞLU
- Махмуд Кашгаринин 'Диван Лугат ит-Түрк' сөздүгү кыргыз элинин культурогенези боюнча тарыхый-этнографиялык булак катары'
Kırgızların kültür tarihinin kaynağı olarak Kaşgarlı Mahmud'un 'Divanü Lugat it-Türk' sözlüğü
NURSULTAN ABDİMİTALİB ULUU
Doktora
Kırgızca
2023
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ANVARBEK MOKEEV