Çağatay şairi Gumnam'ın yayımlanmış divanı (Çeviri, inceleme indeks)
Чагатай акыны гумнамдын жарыяланган диваны (транскрипция, тилдик анализ, индекc)
- Tez No: 615639
- Danışmanlar: PROF. DR. Mehmet AYDIN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Türk dili, Çağatayca, Divân-ı Gumnâm, Muhammed Emin Hırkatî
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 526
Özet
Bu çalıĢmada Çağataycanın Klasik Sonrası Devri (1600-1921) Ģairlerinden Gumnâm (Muhammed Emin Hırkatî)‟ın 2004 yılında Ürümçi‟de yayımlanan“Muhammed Emin Gumnâm (Hırkatî), Divân-ı Gumnâm”adlı eseri incelenmiĢtir. Divân-ı Gumnâm‟ın yazıldığı ve kopya edildiği tarih bilinmemektedir. Eserin yazarı Gumnâm (Muhammed Emin Hırkatî) 1634 yılında doğmuĢ ve 1724 yılında vefat etmiĢtir. Bu tarihler göz önüne alındığında eserin XVII. yüzyılın sonlarında ya da XVIII. yüzyılın baĢlarında yazıldığı tahmin edilmektedir. Divân-ı Gumnâm‟ın bugüne kadar iki nüshası bulunabilmiĢtir. Bu nüshalardan ilki (A Nüshası) 1957 yılında ġincan Uygur Özerk Bölgesi‟ne bağlı Yarkent Ģehrinde bulunmuĢtur. Divân-ı Gumnâm‟ın ikinci nüshası yine ġincan Uygur Özerk Bölgesi‟ne bağlı ArtuĢ Ģehrinin ÜstünartuĢ köyünde bulunmuĢtur.“Çağatay Şairi Gumnâm‟ın Yayımlanmış Divânı (Çeviriyazı, İnceleme, İndeks)”adlı tez çalıĢması sadece Divân-ı Gumnâm‟ın A nüshasını kapsamaktadır. Divân-ı Gumnâm gibi Çağataycanın Klasik Sonrası Devri‟ne ait el yazması pek çok eser Türkolojinin son yıllardaki yoğun çalıĢma alanlarından birisi olmuĢtur. Divân-ı Gumnâm hem çok köklü kültür birikimine sahip Uygur Türklüğü sahasında yazılmıĢ olması hem de edebî değeri açısından önemli bir Çağatay Türkçesi eseridir. Tez çalıĢmasında Divân-ı Gumnâm yazıldığı dönem ve coğrafya göz önünde tutularak değerlendirilmiĢtir. Bu nedenle çalıĢma boyunca ihtiyaç duyulan yerlerde art zamanlı ve eĢ zamanlı karĢılaĢtırma metoduna baĢvurulmuĢtur. Eserde Çağataycaya ait bazı yeni ve farklı dil özellikleri ve söz varlığı tespit edilmiĢtir. Bununla birlikte eser Tarihî Türk lehçeleri, Çağatay Türkçesi ve Yeni Uygurca ile ilgili çalıĢmalar için bir kaynak kabul edilebilir.“Çağatay Şairi Gumnâm‟ın Yayımlanmış Divânı (Çeviriyazı, İnceleme, İndeks)”adlı çalıĢma tez baĢlığında ifade edildiği gibi“Çeviriyazı”,“İnceleme”,“İndeks”ana bölümlerinden oluĢmaktadır. Tez“Giriş”bölümü ile baĢlamakta, burada; Çağatayca, divânın yazarı Gumnâm‟ın hayatı ve eserleri, divân ile ilgili yapılmıĢ önceki çalıĢmalar ve divânın içeriği hakkında bilgiler verilmiĢtir. ÇalıĢmanın birinci (İnceleme) bölümünde divânda yer alan Ģiirlerin yazım, ses ve biçim özellikleri incelenmiĢtir. ÇalıĢmanın ikinci bölümünde divânın çeviriyazısı bulunmaktadır, çeviriyazı bölümünden sonra da indekse yer verilmiĢtir. ÇalıĢmanın son bölümünde ise çalıĢma boyunca yararlanılan kaynakların listesi yer almaktadır.
Özet (Çeviri)
Бул диссертациялык иште чагатай тилинин постклассикалык доорунун (1600-1921) акыны Гумнам (Мухаммед Эмин Хыркати) 2004 жылы Үрүмчүдө жарык көргөн“Мухаммед Эмин Гумнам (Хыркати), Гумнамдын Диваны”аттуу чыгырмасы изилденди. Гумнамдын Диванынын жазылган жана көчүрүлгөн тарыхы белгисиз. Чыгарманын жазуучусу Гумнам (Мухаммед Эмин Хыркати) 1634 жылы дүйнөгө келген жана 1724 жылы кайтыш болгон. Бул жылдарды эсепке алганда чыгарманын 17-кылымдын аягында же 18-кылымдын башында жазылганы болжолдонуп келген. Гумнамдын Диванынын бул убакытка чейин 2-көчүрмөсү табылган. Бул көчүрмөнүн биринчиси (А көчүрмөсү) 1957 жылы Шинжаң Уйгур автоном районуна тиешелүү Яркант шаарында табылган. Гумнан Диванынын экинчи көчүрмөсү дагы Шинжаң Уйгур автоном районуна тиешелүү Артыш шаарындын Үстүнартыш айылында табылган.“Чагатай акыны Гумнамдын жарык көргөн дивандары (транскрипция, изилдөө, индекс)”аттуу диссертациялык иш Гумнам Диванынын А көчүрмөсүнү гана камтыйт. Гумнамдын Диванына окшогон Чагатай тилинде постклассикалык доорго таандык көптөгөн кол жазма чыгармалар акыркы жылдарда түркологиянын терең изилдеген багыттарынан бири болуп эсептелет. Гумнамдын Диваны ар түрдүү маданий мурастарга ээ болгон уйгур түрктөрү тарабынан жазылып адабий баалулуктарды камтыган чагатай түркчөсүндө жазылган маанилүү чыгарма VIII Диссертациялык иште Гумнамдын Диваны жызылган доор жана географиясы маани берилип изилденген. Ошондуктан, изилдөө жүргүзүлгөн учурда зарыл болгон аймактарда синхрондук жана диахрондук салыштырма ыкмалары колдонулду. Чыгармада чагатай тилине таандык жаңы жана ар түрдүү тил өзгөчөлүктөрү жана сөз байлыгы аныкталды. Ошол эле учурда бул чыгарма тарыхый түрк диалекттери, чагатай тили жана жаңы уйгур тилине байланыштуу эмгектер үчүн булак болуп эсептелет. Чагатай акыны Гумнамдын жарык көргөн дивандары (транскрипция, изилдөө, индекс) аттуу иштин аталышында белгиленгендей иш «Транскрипция», «Изилдөө» жана «Индекс» деген баш бөлүмдөрүнөн турат. Иш «Кириш бөлүмү» менен башталат, бул жакта чагатай тили, дивандын жазуучусу Гумнамдын өмүрү жана чыгармачылыгы, диванга байланыштуу буга чейинки эмгектер жана дивандын мазмуну жөнүндө маалыматтар берилген. Иштин биринчи (Изилдөө) бөлүмүндө диванда жазылган ырлардын орфографиялык, фонетикалык жана морфологиялык өзгөчөлүктөрү изилденген. Иштин экинчи бөлүмүндө дивандын транскрипциясы, андан кийин да индекси орун алган. Диссертациялык иштин акыркы бөлүмүндө болсо изилдөө боюнча пайдаланылган булактардын тизмеси берилген. Ачкыч сөздөр: түрк тили, чагатай тили, Гумнамдын диваны, Мухаммед ЭминХыркати VIII
Benzer Tezler
- Çağatay şairi Harâbâtî'nin Fakr-nâmesi (İnceleme, çeviriyazı, dizin, ek dizin, tıpkıbasım)
The Fakr-nâme of Chagatai poet Harâbâtî (Language analysis, transcription, index, additional index, facsimile) - Произведение «Факр-нâме» Чагатайского Поэта Харâбâти(Анализ, транскрипция, индекс, дополнительный индекс, факсимиле) - Чагатай акыны Харâбâтинин 'Факр-нâмеси'(Анализ, транскрипция, индекс, кошумча индекс, факсимиле)
RECEP YÜRÜMEZ
Doktora
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET AYDIN
- 19. yüzyıldan Çağatayca bir divan: Harezmi Kamil Divanı'nın transkripsiyonu ve incelemesi
A nineteenth-century chagatai divan: A transcription and analysis of the Divan of Harezmi Kamil
DÜRDANE TEKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve EdebiyatıBoğaziçi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TÜLAY DEMİRCİOĞLU
- Hazini Hokandi Divanı'nın transkribe metni ve Türkiye Türkçesi'ne aktarılması
Hazinî Hokandî's collected poems written with trancribe letters and transfered to the Turkey Turkish
MUSA YIGIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Türk Dili ve EdebiyatıFatih ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NODİRKHON KHASANOV
DOÇ. DR. YUSUF ÇETİNDAĞ
- Mevlânâ Sekkâkî Dîvânı sözlüğü (Bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük)
Mevlânâ Sekkâkî Dîvâni dictionary (Contextual index and functional dictionary)
NURCAN DIVARCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TURGUT KOÇOĞLU
- Topkapı Sarayı Kütüphanesi revan: 805 numarada kayıtlı Ali Şîr Nevâyî'ye ait 'Devâvîn' nüshâsı (Notlandırılmış metin- nesre çeviri- inceleme)
A copy of the 'Devavîn' of Ali Şîr Nevâyî registered in revan: 805 numbers in Topkapi Palace Library (Grated text-poetry translations-examination)
NİDA ŞERAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıYozgat Bozok ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ERDEM SARIKAYA