Geri Dön

The structural elements of timbral coherence and its compositional application

Tınısal bütünlüğün yapısal öğeleri ve kompozisyonel uygulaması

PDF İndir

  1. Tez No: 627851
  2. Yazar: ENİS GÜMÜŞ
  3. Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ERAY ALTINBÜKEN
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Müzik, Music
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2020
  8. Dil: İngilizce
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Müzik Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Müzik Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 142

Özet

Bu tez, 'tınısal bütünlüğü' yapısal öğeleri içerisinde tanımlamayı ve biçimsel analiz için bir yaklaşım geliştirmeyi amaçlamaktadır. Tını üzerine bilişsel çalışmaların karşılaştırmalı analizi ve müzikal jestin felsefesi bu hedefe ulaşmak için ana kaynaklardır. Bu çalışmalardan öğrenilenler, yeni analiz yöntemleri oluşturulmasına yönelik bir öneri sunmak için kullanılmıştır. Burada bahsedilen tını ve jest temelli yaklaşımda jest, aslen var olan yerleşik analiz yaklaşımlarının genelleştirilmiş, farklı doku ve stillere uygulanabilir hale getirilmiş bir yorumudur. Tını ise daha merkezi durumdadır. Tezin temel hareket noktası, tınının günümüz müziklerinde türler-üstü bir bütünleştirici algılama öğesi olduğu ve bu noktaya tarihsel bir süreç içerisinde ulaşıldığı fikridir. Bu ana fikir doğrultusunda, Bölüm 1, tınının müzikte bir kavram olarak kısa bir tanıtımını, tarihsel ve çağdaş rolünü, tınının doğasıyla ilgili ana tanımları ve başlıkları sunmaktadır. Sonraki bölümler için bir yol ve yaklaşım belirlemek amacıyla, tınısal bütünlüğün bir ön tanımı şu şekilde önerilmiştir: Tını bütünlüğü, bir müzik eserini dikey (anlık), yatay (zamansal) ve bu ikisinin sürekliliğini, veya tınısal veri sürekliliği oluşturabilecek ve böylelikle söz konusu müziğin algısını daha büyük ölçekte etkileyebilecek boyutları karakterize eden bir nitelik, kriter ya da parametredir. Yani bu tanım, tınısal bütünlüğün çeşitli nitelikler ve boyutlar üzerinden biçimsel algıyı şekillendirmesi fikri üzerine kuruludur. Bu düşünüşün tarihsel kökenlerini anlamak için, bu bölümün üçüncü alt başlığı tını kavramının kompozisyon tarihindeki yeri üzerine eğilmektedir. Özellikle Barok Dönem müziğindeki gelişmeleri ve çeşitliliği göz önüne alarak, hem armoni anlayışındaki yansımalara hem de çalgıların gelişimine dikkat çekilmiştir. Devamında, 20. yüzyılın ilk yarısından Arnold Schoenberg'in düşüncelerine, ikinci yarısından ise Spektral Müzik kavramına dikkat çekilmiştir. Tını bilişi, Bölüm 2'de, kayda değer bilimsel çalışmalar üzerinden incelenmiştir. İlk olarak, tınısal süreklilikliğin, kompozisyonda dikey ve yatay organizasyon kavramların genel değerlendirmesi yapılmıştır. Bu değerlendirme, konuyla ilgili daha önceki çalışmalara atıflar ve önemli noktaları açıklamaya yönelik çeşitli kayda değer örneklerle desteklenmiştir. Bu bölümlerdeki temel amaç, öncelikle tınısal sürekliliğin fiziksel ve algısal taraflarının ne şekilde ayrı kavramlar oldukları ve nasıl değerlendirilebilecekleri konularını ortaya koymak; akabinde de, uygun müzikal örneklerle bu fikirlerin uygulamaları üzerinde nasıl analizler yapılabileceğine dair bir tartışma başlatmaktır. Bu bölümdeki örnekler, önemli spektralist besteciler Gérard Grisey ve Tristan Murail'dan alınmıştır. İkinci Bölüm'ün üçüncü alt başlığında, tını ve yatay yapıların ilişkisi en temel bileşenlerden başlayarak açıklanmaktadır: perde, aralıklar ve melodi. İlk olarak, tınının perde ve dinamiklerle ilişkisi incelenmiştir. Bu konuda yine Schoenberg'in ses -rengi (klangfarbe) kavramına bakışı, tını ve perdenin fonksiyonel ilişkisine vurgu yaparak kullanılmıştır. Bu fikri daha anlaşılır hale getirmek için, çalgılarda değişik ses bölgelerindeki özellikleri ve kullanılan dinamiklere bağlı değişikliklerin tınısal yansımaları örneklenmiştir. Burada yine kompozisyonel bir uygulama örneği olarak, George Enescu'nun“Carillon Nocturne”adlı eseri, çağdaş anlamdaki tınısal yaklaşımın bir öncülü olarak kısaca incelenmiştir. Bunu takip eden, 'melodik aralıklar ve entonasyon' başlıklı bölümde, bilişsel alandaki bazı çalışmalar karşılaştırılmış, özellikle spektral özelliklerin, perdelerin ve bir bütün olarak melodik karakterin algısını nasıl etkilediği sorusuna cevap aranmıştır. 'Melodi' başlığı altında takip eden diğer bölümlerde, önerilen yaklaşımın oluşturulması için en temel konular olan görelilik, hafıza ve gruplama mekanizmaları incelenmiştir. Burada özellikle 'görelilik' kavramı öne çıkmaktadır; çünkü tını algısının görelilik açısından zayıf, mutlak özelliklerinin ise baskın olduğu fikri, yöntemsel yaklaşımları temelinden etkileyebilecek derecede önem taşımaktadır. Tınının algısal mutlaklığını destekleyen deneysel çalışmalardan bahsedilmiş ve bunların olası yansımaları tartışılmıştır. Bir sonraki alt başlıkta ise gruplama mekanizmaları, Gestalt prensipleriyle bağlantılı şekilde anlatılmıştır. Müzik bilişi dahilindeki deneysel çalışmalardan ortaya çıkan sonuçlar ve bu sonuçlara dayanan temel prensipler örneklenmiştir. Bu bölümdeki son alt başlıkta ise beklenti ve hafıza konuları incelenmiş, hem kısa sürelerde hem de zamana yayılan süreçlerde tını algısı üzerine çalışmalar incelenmiştir. Beklenti ve kültürel eğilimler arasındaki ilişki ve bunların müzikal yapılardaki algıyı nasıl şekillendirdiği üzerine temel bir anlayış şekillendirilmiştir. Tını bilişinin ele alındığı İkinci Bölüm'ün son kısmı, bu konuda elde edilen çıkarımların ışığında bir yeniden değerlendirme yapmakta ve yöntem geliştirme yaklaşımında ilk basamak olacak tınısal bir kategorizasyon sunmaktadır. Lerdahl'ın 1987 tarihli“Tınısal Hiyerarşiler”(Timbral Hierarchies) başlıklı makalesinden yola çıkarak bir sağlama yapılmakta, bu süreçte edinilen bilimsel bilgi ve yaklaşımların bizlere kazandırdıkları düşünülerek, güncellememiz gereken görüşler sorgulanmaktadır. Bölüm 2'nin bu kısmı, 'düzeyler ve tipler' bazında iki kategorizasyon önerisi sunar. Bunlar, düzeyler bazında mikro-tını (microtimbre), makro-tını (macrotimbre), toplam-tını (overall timbre) ve formel tını (formal timbre); tipler bazında (verili sınıflar üzerinden) ise kaynak kimliği, ses aralığı bölgesi (registral region), spektral bölge (spectral region), tınısal zarf (timbral envolope) ve modülasyonlar şeklindedir. Buradaki düzeyler, 'birinci' ve 'ikinci' olarak ikili bir hiyerarşi çerçevesinde toparlanmıştır. Bu alt başlıklar boyunca yapılan çıkarımlar, tınısal düzeylerin ve tını tiplerinin kategorizasyonunun işlevselleştirildiği Dördüncü Bölüm için bir temel hazırlamaktadır. Bölüm 3'te, müzikal jest, türleri ve alt-türleri, farklı düzeylerdeki olası hiyerarşik ilişkilerin arayışı içerisinde, kompozisyonel açıdan incelenmektedir. Bu ilişkilerin incelenmesi, hem dil hem de müzikte, fiziksel ve zihinsel jestler arasındaki analojilerden ve doğrudan ilişkilerden başlamaktadır; çünkü dilin oluşumu ve gelişimindeki yardımcı jestlerin, müzikal jestler ile karşılaştırılması ve aralarındaki bağlantıların sorgulanması, jesti bir bütün olarak anlamak açısından önem arz eden bir konudur. Jest bölümünün ikinci başlığında, müzikal jestin tanımlanması ve müzikal jest tiplerinin hiyerarşik bir şekilde kategorize edilmesi amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda, ilk olarak çalgısal uygulamalarda icracı jestlerinin bir kategorizasyonu sunulmuştur. İcracı jestleri hem Delalande'ın kategorizasyonu ile 'efektif', 'yardımcı' ve 'figüratif' jestler olarak ele alınmakta, çalgısal jestler ise Cadoz'un 'uyarım', 'modifikasyon' ve 'seçim' jestleri ile özetlenmektedir. Bu temel jest kategorilerine ek olarak, tını için de yapıldığı gibi, jestlerin geneli için iki düzeyli bir hiyerarşi önerilmiştir. 'Birinci' düzeyde, fiziksel jest kavramına en yakın şekilde ele alınan müzikal jest, işlevsellikleri üzerinden ayrıştırılmak üzere, 'figür' ve 'motif' kavramları ile karşılaştırılmıştır. Bu kısımdaki '(anlatımsal) jest birimi' (expressive unit gesture), tını hiyerarşisindeki mikro-tınıya karşılık gelen, en temel jestin isimlendirilmesidir. 'İkinci' düzeyin, daha karmaşık ve zaman eksenine oturan tanımı, ve daha sonra jestsel ağlarda incelenebilecek yüksek düzeyde bir jestsel ağırlık (gestural significance) fikri oluşturabilmek için, olası karmaşık yapıların ve daha geniş boyutların bir açıklamaları yapılmıştır. Tüm bu çözümlemelerin sonucu olarak, jestlerin hiyerarşik açından birinci ve ikinci düzeylerde, tiplendirme açısından da fiziksel ve zihinsel kategorileri altında değerlendirildiği genel bir şema sunulmuştur. Bir sonraki alt başlıkta ise öncelikle, kompozitörlerin jest kavramını nasıl algıladıkları ve kategorize ettiklerine örnekler üzerinden değinilmiş; bunun sonrasında da kompozisyonel jestin iletim ve dönüşümündeki faktörler; kompozisyon, performans ve alımlamanın farklı aşamalarında değerlendirilmiştir. Söz konusu aşamalarda kompozitör, icracı ve dinleyici özneler olarak; müzikal notasyon, ses ve görsel öğeler ise iletim ortamları olarak incelenmiştir. Dördüncü Bölüm'de, tını ve bellek ile birlikte, bir önceki bölümden müzikal jest hakkında edinilen ana fikirlerden faydalanılarak, biçimsel yapının üç-katmanlı (tını-jest-hafıza) analizi için bir yaklaşım önerilmiştir. Mümkün olduğunca sağlam ve meşru temellere dayandırılmaya çalışılan bu yaklaşım, 'nesnellik' prensibinin ne şekilde ele alınabileceğini tartışarak inşa edilmeye başlanmıştır. Bu noktada, kültürel altyapının algıya etkisindeki temel yaklaşım biraz daha açılmış, esas amaç ifade edilmiştir. Öncelikle yöntemin genel bir tarifi yapılmış, ardından, yöntem inşasında gerekli olan kavramlar alt bölümlerde teker teker incelenmiş, ve bu kavramların işlevselleştirilebilmesine yönelik fikir yürütülmüştür. Tını nesnesi ve tını nesnesinin ağsal analizi, İkinci Bölüm'deki çıkarımları genişletmek yoluyla tanımlanmıştır. Burada, söz konusu kavramların nasıl ifade edilip, işlevselleştirilebilecekleriyle ilgili seçenekler sunulmuştur, tınısal düzeyler ve tipler arasındaki ilişkiler netleştirilmiştir. Dördüncü Bölüm'ün üçüncü alt başlığında, jestin tınısal meseleler ile bağlamsallaştırıldığı 'jestsel ağ analizi' bulunmaktadır. Burada jest ve 'tınısal jest' arasındaki bağlantılar ve jeste uygulanabilen transpozisyon ve mutasyon, son olarak da 'zamansal değerlendirme' kavramları açıklanmıştır. Sonraki kısımlarda hem tını hem de jest ağlarının analizleri için önem taşıyan 'işaretlenmiştlik' (markedness) ve 'bağlamsal değerlendirme' kavramları yer almaktadır. İşaretlenmişlik, aslen dilbilime ait olmasına rağmen, müzik alanında da kullanılabilen bir kavram olarak, bu çalışmaya en işlevsel araçlardan biri olarak dahil edilmiştir. 'Bağlamsal değerlendirme' aşaması ise, şekilsel analizi çok benzeyen öğelerin farklı bağlamlarda nasıl işlevlerinin ve etkilerinin değiştiği konusunu tartışarak, işaretlenmişlik kavramını tamamlamaktadır. Dördüncü Bölüm, analiz yönteminin ilk tarifine dayanan kurgusal bir vaka analizi ile sonuçlandırılmıştır. Burada analiz yöntemindeki olası geçici aşamalar doğrultusunda ortaya çıkabilecek bir şema sunulmuş ve şemanın nasıl okunabileceği açıklanmıştır. Son olarak, Beşinci Bölüm'de, Anton Webern'in Op. 10, No. 1 (Fünf Stücke für Orchester) ve George Crumb'ın elektrikli yaylı dörtlüsü için bestelediği“Threnody I: Night of the Electric Insects”(Black Angels) adlı eserleri analiz edilerek, bu noktaya kadar hazırlanan teorik bilgiler uygulamaya konulmuştur. Bu uygulama sonucunda hem form şemaları oluşturulmuş hem de bir yazılı notasyon sistemi önerilmiştir. Söz konusu eserlerin bu nihai olmayan analizleri, tamamlanmış bir yöntemin ne olacağı ve bunu başarmak için ne yapılması gerektiği konusunda bir ön-izleme olarak görülebilir. Bu çaba doğrultusunda, birbirinden farklı dokularda eserler seçilmiş, fakat anlatım dilinin ortaklaştırılması hedeflenmiştir. Tez, üzerinde çalışılan ve bu çalışmanın ötesinde ele alınabilecek muhtemel konuların genel değerlendirilmesi ile sonuçlandırılmıştır.

Özet (Çeviri)

This thesis aims to define 'timbral coherence' in its structural elements and develop an approach for formal analysis. Comparative analysis of cognitive studies on timbre, and the philosophy of musical gesture are the main sources to achieve this goal. Analyses of these studies are used to present a proposal for building new analysis methods. Chapter 1 presents a brief introduction of timbre, its historical and contemporary role in music, main definitions and topics concerning the nature of timbre. An initial definition of timbral coherence is proposed to determine a path and approach for following chapters. Cognition of timbre is examined through noteworthy studies in Chapter 2. First of all, an overview of notion timbral continuum, vertical and horizontal organization in composition is made. Subsequently, relation of timbre and horizontal structures is explained starting from the most basic components: pitch, intervals, and melody. Most importantly, relativity, memory and its grouping mechanisms are examined, which can be seen as the basis for devising the proposed approach. The inferences made through these sections are used to prepare a basis for the following sections where categorization of timbral levels and types are presented. Chapter 3 investigates musical gesture, its types and subtypes from a compositional perspective, in search of possible hierarchical relations on different levels. Examination of these relations starts from analogies and direct relations between physical and mental gestures, both in language and music. Then, a categorization of performer's gestures in instrumental practices is presented. An explanation of more complex structures and larger dimensions through possible gestural networks is given, in order to establish an idea of a higher level of gestural significance. Consequently, a consideration of compositional gesture and the factors in its conveyance and transformation is made through different stages of the composition, performance, and its reception. In Chapter 4, an approach for three-layer analysis of formal structure is proposed by utilizing the main ideas inferred about musical gesture from the previous section in combination with timbre and memory. The concepts that are essential to the proposed approach are examined in each sub-section. Timbral object and its analysis in timbral networks are defined, broadening the initial deductions made in Chapter 2. This is followed by gestural network analysis where gesture is put into context with timbral issues. Two following sections explain the notion of markedness and contextual considerations for both analyses of timbre and gestural networks. This chapter is concluded with a fictive case analysis, using the initial description of the method. Finally, Chapter 5 puts the theoretical information into practice by analyzing two short works, Anton Webern's Op. 10, No. 1 (Fünf Stücke für Orchester) and George Crumb's“Threnody I: Night of the Electric Insects”, a movement from his“Black Angels”for electric string quartet. Provisional analyses of these works provide a preview of what a complete method would be and what is to be done for achieving it. This thesis is concluded with general consideration of the covered topics and possible further work.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    735585

    Erken 20. yüzyıl orkestra müziğinde tınısal ve ritimsel orkestralama stilleri

    Timbral and rhythmical orchestration styles in the orchestral music of the early 20th century

    ATİLLA CÖMERT

    Sanatta Yeterlik

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    Müzikİstanbul Üniversitesi

    Müzik Ana Sanat Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ KEMAL METE SAPINAR

  2. Tez No

    907167

    Hacı Hanmemmedov'a ait 1 Sayılı Tar Konçertosunun müzikal/teknik yönden incelenmesi

    Musical/technical review of Haji Khanmemmedov's Tar Concerto no. 1

    EMRE ERYILMAZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Müzikİstanbul Teknik Üniversitesi

    Performans Ana Sanat Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ AHMET SERHAT TURUNÇ

  3. Tez No

    547521

    Aesthetical and technical analysis of selected flute works by sofia gubaidulina

    Sofia Gubaidulina'nın seçili flüt eserlerinin estetik ve teknik analizi

    ZEHRA EZGİ KARA

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2019

    Eğitim ve Öğretimİstanbul Teknik Üniversitesi

    Müzik Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. JÜLİDE GÜNDÜZ

  4. Tez No

    809862

    Sergey Prokofyev'in op.67 Peter ve Kurt adlı eserinin besteleme teknikleri yönünden incelenmesi

    Composition techniques in Sergei Prokofief's op.67 'Peter and the Wolf'

    MUSTAFA BURAK SOYKAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    MüzikHacettepe Üniversitesi

    Kompozisyon, Koro ve Orkestra Şefliği Ana Sanat Dalı

    PROF. DR. ONUR ÖZMEN

  5. Tez No

    684253

    Necil Kazım Akses'in keman konçertosunun yapısal analizi ve keman çalış teknikleri açısından incelenmesi

    Structural analysis of Necil Kazım Akses violin concerto and analysis in terms of violin playing techniques

    OLGU KALIN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    MüzikDokuz Eylül Üniversitesi

    Müzik Ana Sanat Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ AYSİM DOLGUN ILDIZ

Geri Dön