Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nin üçüncü ve dördüncü cildinde köken açıklamaları ve köken yakıştırmaları
Etymology and folk-etymology in the third and fourth volumes of Evliya Çelebi's Seyahatname
- Tez No: 636185
- Danışmanlar: PROF. DR. ŞÜKRÜ HALUK AKALIN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 256
Özet
Tezde, Evliya Çelebi'nin XVII. yüzyılda yazmış olduğu on ciltten oluşan Seyahatname adlı eserinin üçüncü ve dördüncü ciltlerindeki kökenbilim (etymology), köken yakıştırma (folk-etymology) ve çoklu açıklama örnekleri ele alınmıştır. Bu örnekler, Evliya Çelebi'nin köken açıklaması ve kelime oyunu yaparken benimsediği yöntemler göz önünde bulundurulup açıklanan sözcüğün veya özel adın dayandığı kaynağa bağlı kalınarak sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırma üç ana başlıktan oluşmaktadır. İlk grup olan“Köken Açıklamaları”nda mekân adları, yapı adları, kişi adları, coğrafî adlar, boy/aile/topluluk/ kavim adları, nesne/varlık adları, dil-burun adları ve canlı adları ele alınmış ve Evliya'nın bu adları açıklarken dayandığı kaynak göz önünde bulundurularak bir sınıflandırma oluşturulmuştur. İkinci grup olan“Köken Yakıştırma (Folk-Etymology)''da ise Doğan Aksan'ın üç sınıfa ayırdığı köken yakıştırmasının (folk-etymology) türleri esas alınarak Seyahatname'nin üçüncü ve dördüncü cildinde yer alan köken yakıştırması (folk-etymology) oluşumundaki örneklerin sınıflandırılması yapılmıştır. Üçüncü grup olan ”Çoklu Açıklamalar“da ise Evliya Çelebi'nin birden fazla köken açıklaması yaptığı sözcük veya adların sınıflandırılması yapılmıştır. Sınıflandırmada yer alan sözcükleri dilbilimin konusu olan kökenbilim (etymology) ve köken yakıştırması (folk-etymology) açısından incelenmesi ve Evliya Çelebi'nin kökenbilim (etymology) ve köken yakıştırması (folk-etymology) tarzının ortaya konulması amaçlanmıştır. Tezde, Yücel Dağlı ve Seyit Ali Kahraman'ın hazırlamış olduğu ”Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini" adlı çalışmadan hareketle oluşturulmuş olan sınıflandırmadaki sözcükler taranıp belirlenmiş, bu örnekler alfabetik sıraya göre çeviri yazı harfleri kullanılarak verilmiştir.
Özet (Çeviri)
In the thesis, examples of etymology, folk-etymology and multiple explanations in the third and fourth volumes of Evliya Çelebi's ten-volume Seyahatname written in the 17th century are discussed. These examples are classified by adhering to the source of the explained word or proper noun, considering Evliya Çelebi's etymology and the methods he internalized while making wordplay. This classification comprises three main headings. In the first group,“Origin Explanations”, place names, building names, personal names, geographical names, clan/family/community/tribe names, object/entity names, tongue-nose names and creature names were approached, and a classification has been created by considering the source that Evliya Çelebi relies on while explaining these names. In the second group,“Folk-Etymology”, the examples of folk-etymology formation in the third and fourth volumes of the Seyahatname were classified based on the types of folk-etymology that Doğan Aksan divided into three classes. In the third group,“Multiple Explanations”, the classification of words or names for which Evliya Çelebi explains more than one origin is made. It is aimed to examine the words in the classification in terms of etymology and folk etymology, which are the subject of linguistics, and to reveal Evliya Çelebi's etymology and folk etymology style. In the thesis, the words in the classification created based on the work titled“The Transcription-Index of Baghdad Manuscript No. 305 in the Topkapı Palace Library”prepared by Yücel Dağlı and Seyit Ali Kahraman were scanned and determined, and these examples were given in alphabetical order by using the letters of the translation.
Benzer Tezler
- Türkçe eğitimi ders kitaplarında Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nin kullanılabilirliği
The utility of Evliya Çelebi's Seyahatname i̇n Turkish course book
ESRA BİLGİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Eğitim ve ÖğretimMarmara ÜniversitesiTürkçe Öğretmenliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. M. ATÂ ÇATIKKAŞ
- 17. yüzyılda Çanakkale Boğazı ve kıyı yerleşimlerinin tasviri
Depiction of Dardanelles and its coastal area in the 17th century
MERVE YILDIRIM ÖZBAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYGÜL AĞIR
- Beylerbeyi İskele Meydanı'nın tarihsel süreçte oluşumu ve gelişimi
Formation and improvement of the Beylerbeyi Pier Square in historical process
SERAP KOŞUCU
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ZAFER SAĞDIÇ
- Cihat Burak resminde tarihsel anlatı
The historical narrative of Cihat Burak's painting
GÜZER EMRE CANKO
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Güzel SanatlarYeditepe ÜniversitesiPlastik Sanatlar ve Resim Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ŞEVKET CEM ONAT
- Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde halk etimolojisi (I-II. ciltler)
Folk etymology at Evliya Çelebi's Seyahatname (volume I-II)
FATİH KEMİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSA DUMAN