Babürnâme'de isimlerin kavram alanlarına göre sınıflandırılması
Classification of nouns in Baburname according to the conception areas
- Tez No: 650162
- Danışmanlar: DOÇ. DR. GALİP GÜNER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Çağatay Türkçesi, Çağatay Türkçesinde isimler, Babürnâme, Babürnâme'de isimler, isimlerin kavram alanları, Chagatai Turkish, nouns in Chagatai Turkish, Baburnama, nouns in Baburnama, concept fields of nouns
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Erciyes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 654
Özet
10 Haziran 1494 tarihinde tahta geçen Zahüriddin Muhammed Babür Şah tarafından yazılmaya başlanmış Babürnâme, Çağatay Türkçesinde eşi bulunmayan bir nesir örneğidir. Eser, içeriği bakımından oldukça zengin olup çok yönlü bir padişah tarafından, bütün samimiyetiyle kaleme alınmasından dolayı da özel bir yere sahiptir. Çalışmamızda W. M. Thackston'ın, 1993 yılında, 3 cilt olarak neşrettiği Baburnama adlı eserinden isimler taranarak çeşitli sözlüklerden faydalanılmış, metin bağlamı da göz önünde bulundurulmak suretiyle anlamlandırılmıştır. Bu anlamlara göre akrabalık, askerlik, astroloji, avcılık, bitki, coğrafya, çevre ve şehircilik, din, edebiyat, eğitim, eğlence, farmakoloji, felsefe, filoloji, fizik, giyim- kuşam, hayvan, hukuk, inşaat, jeoloji, kimya, kuyumculuk, matematik, meslek, meteoroloji, mimari, müzik, özel isimler, psikoloji, renk, sanat, siyaset, sosyoloji, spor, tarih, tarım, taşımacılık, tıp, ticaret, yiyecek- içecek, yön gibi başlıklar altında kavram alanlarına göre gruplanmıştır. Bunun yanında Türkçe kelimeler için Clouson'un sözlüğü esas alınarak bu sözlükteki şekilleri verilmiş, sözlükte bulunmayan isimler için Çağatay Türkçesi sözlüğüne bakılmış, aldığı ekler belirtilmiş ve ayrıca Karahanlı, Harezm- Altınordu ve Kıpçak Türkçesi sözlüklerinden de faydalanılarak kelimenin tarihî Türk lehçeleriyle karşılaştırılması yapılmıştır. Böylece Türkçe isimlerin fonetik, semantik ve morfolojik gelişimini gösteren art, eş ve ileri zamanlı bir çalışma ortaya konmuştur. Türkçe kökenli olmayan diğer kelimelerin ise kökeni belirtilmiş, varsa aldığı ekler gösterilmiştir. Çeşitli sözlüklerden yararlanılarak ve yine metin bağlamında da değerlendirilerek anlamı verilmiştir. Bütün isimlerin metinde nerede geçtiği madde sonlarında sayfa/ varak/ satır şeklinde belirtilmiştir. Sonuç olarak çalışma, eserdeki isimlerin çeşitli özellikleriyle genel bir dökümünü vermekte ve eserin içerik bakımından hangi kavram alanlarından oluştuğunu ortaya koymaktadır. Ayrıca isimler üzerinden metinde kullanılan sözcüklerin kökeni ve sayı bakımından hangi dilin ne kadar kullanıldığı gibi bilgileri de içermektedir. Bu yönleriyle çalışma Babürnâme ve Babürnâme'de isimler üzerinde çalışacak kişiler için bir kaynak niteliğini taşımaktadır.
Özet (Çeviri)
Baburnâme, which started to be written by Zahüriddin Muhammed Babur Şah who came to the throne on June 10, 1494, is an example of a unique prose in Çağatay Turkish. The work is very rich in content and has a special place due to the fact that it was written by a versatile sultan with all its sincerity. In our study, the nouns of Baburnama, which was published by W. M. Thackston in 1993 in 3 volumes, are scanned and various dictionaries are used, and the text was also interpreted by considering the context. According to these interpretations, words are grouped by the concept areas under the headings such as kinship, aromachology, military service, astrology, hunting, plant, geography, environment and urbanism, religion, literature, education, entertainment, pharmacology, philosophy, philology, physics, clothing-equipment, animal, law, construction, geology, chemistry, jewelry, mathematics, profession, meteorology, architecture, music, proper nouns, psychology, colour, art, politics, sociology, sports, history, agriculture, transportation, medicine, trade, food, beverage and direction. In addition, based on the dictionary of Clouson for Turkish words, the figures in this dictionary are given, the nouns that are not in the dictionary, are looked up at the dictionary of Çağatay Turkish, the suffixes that it received are specified and also the comparison of the word with the historical Turkish dialects by using the Karahanlı, Harezm-Altınordu and Kıpçak Turkish dictionaries are made. Thus, a previous, concurrent and further study showing the phonetics, semantics and morphological development of Turkish nouns has been revealed. The origin of other words that are not of Turkish origin are specified, and any suffixes are shown. Its meaning has been given by making use of various dictionaries and evaluating them in the context of text. All the nouns appear in the text is stated as page / leaf / line at the end of the item. As a result, the study gives a general breakdown of the nouns of the work with its various features and reveals which concept areas the work consists of, in terms of content. It also includes the information such as the origin of the words used in the text, and which language is used in terms of number and how much they are used. With these features, this study becomes a resource for people who will work in Baburnama and nouns in Baburnama.
Benzer Tezler
- Stämme im Babur-Name
Babürnmadeki kabileler
MESUT AVCI
Yüksek Lisans
Almanca
2010
TarihFreie Universität BerlinTarih ve Medeniyet Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CLAUS SCHÖNİG
- Babürnâme'de söz yapımı: İsimler
Word formation at Baburnama: Nouns
İSMAİL ÖZLÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GALİP GÜNER
- Baburnāme'de fiil yapımı
Verb formation in Baburnama
NİDA ERİM
Doktora
Türkçe
2022
DilbilimKocaeli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MÜNEVVER TEKCAN
- Baburname'de birleşik fiiller
Compound verbs in the Babur-Nama
CENGİZ DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıKocaeli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MÜNEVVER TEKCAN
- Bâbürnâme'de sosyo-kültürel ve edebi hayat
Social, cultural and literary life in Baburname
DASTANBEK RUSTAMBEK UULU
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
TarihSüleyman Demirel Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ALİYE YILMAZ