Tanzimat Döneminde yayımlanan tercüme roman mukaddimeleri üzerine bir inceleme (1860-1896)
A study on translated novel mukaddime published in the Tanzimat Period (1860-1896)
- Tez No: 664130
- Danışmanlar: DOÇ. DR. H. HARİKA DURGUN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Manisa Celal Bayar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 154
Özet
Batılılaşma fikrinin esas olduğu Tanzimat devri Türk edebiyatında tercümenin önemli bir yeri olduğu görülmektedir. Türk edebiyatında Batılı anlamda roman türünün“tercüme ve adaptasyonlar”la ortaya çıktığını göz önüne aldığımızda tercüme, Türkçe nesrin gelişimi için de dikkate değerdir. Tercüme faaliyeti, sosyolojik ve kültürel boyutuyla pek çok disiplini bünyesinde barındırdığı için çalışma alanı oldukça geniştir. Özellikle Çeviribilimin bir alt dalı olan“çeviri sosyolojisi”ile dil, edebiyat, kültür ve toplum ilişkisine dikkat edilmiştir. Klasik edebiyattaki mukaddime geleneği, Tanzimat'tan sonra yayımlanan kitaplarda da devam etmiştir. Telif eserlerin yanı sıra tercüme eserlerin mukaddimelerinde mütercim, kitabın yazarı ve konusuna değindikten sonra müellif hakkındaki kanaatlerine, eser seçiminde neleri dikkate aldığına yer vermiştir. Çalışmamızın konusu olan Tanzimat devri tercüme roman mukaddimelerini, çeviri sosyolojisi kuramcılarından Pierre Bourdieu'nun yöntemleriyle incelediğimizde mütercimin, metin seçiminde toplumun değer yargılarını göz önünde bulundurarak“ahlakilik”ve“faydacılık”ı dikkate aldığı görülür. Bunun yanı sıra mütercimlerin yakın çevresi, mesleği ve hitap ettiği okuyucu kitlesi de metin seçiminde etkili unsurlardır. Mütercimler, mukaddimede tercümenin yöntemine dair bilgiler de vermiştir. Bunlar tarihî süreç içerisinde değerlendirildiğinde başlangıçta“hülasaten”tercümenin esas alındığı daha sonra“mealen”tercüme yönteminin kullanıldığı ve 1880'li yıllarda“harfiyen”tercümeye yer verildiği görülür. Tanzimat devri tercüme roman mukaddimeleri“metin-mütercim ilişkisi”ve“mütercim-dil ilişkisi”bağlamında değerlendirildiğinde, Tanzimat devri telif romanlarında karşımıza çıkan“ahlakilik”ve“eğiticilik”prensiplerinin tercüme romanlar için de geçerli olduğu görülür. Tercüme yönteminde de mütercim, yabancı dil bilgisini, metnin konusunu, metin ile okuyucu arasındaki ilişkiyi göz önünde bulundurarak eseri, önceleri“özetleyerek, kısaltarak”tercüme etse de zamanla“harfiyen”tercüme yöntemini kullandığı tespit edilmiştir. Türk edebiyatında tercüme faaliyetinin gelişimini tespit etmek adına 1860-1896 yıllarına ait Tanzimat devri tercüme roman mukaddimeleri önemli kaynak vazifesi görmektedir.
Özet (Çeviri)
The translation is seen to have a significant spot in Turkish literature in the Tanzimat Period when the idea of westernization had an important role. Taking into account that the class of novels in the Western sense arose with“translation and adaptations”in Turkish literature, translation is additionally vital for the improvement of Turkish prose. Since the translation movement incorporates numerous disciplines with its sociological and cultural perspective, its field of study is quite broad. Specific consideration has been paid to the connection between“translation sociology”, which is a sub-specialization of translation studies, and language, writing, culture, and society. The preface tradition in classical literature proceeded in the books published after the Tanzimat Period. Besides copyrighted works, in the preface works of translated works, the translator mentioned his opinions about the author after mentioning the author and subject of the book and what he considered in the selection of the work. At the point when we inspect the writings of the Tanzimat reform era translation novel, which is the subject of our investigation, with the strategies for Pierre Bourdieu, one of the translation sociology theorists, it is seen that the translator takes“morality”and“utilitarianism”into thought in the content choice, considering the worth decisions of the general public. Also, the immediate circle of the interpreters, their profession, and the audience they address are additionally powerful factors in the determination of the writing. Interpreters likewise gave data on the technique for interpretation in the presentation. When these are assessed in the verifiable cycle, it is seen that“extractive”interpretation was utilized at first and after“paraphrase”translation method was used and“exactly”translation was included in the 1880s. When assessed with regards to“text-interpreter relationship”and“translator-language relationship”, the standards of“morality”and“educationalism”that show up in the Tanzimat period are likewise substantial for translated novels. In the translation strategy, even though the interpreter recently deciphered the work by“summarizing, abbreviating”thinking about the foreign language knowledge, the subject of the writing, and the connection between the text and the reader, it was discovered that over time, he utilized the“literal”interpretation technique. To decide the advancement of interpretation action in Turkish writing, the interpretations of the Tanzimat period of 1860 and 1896 fill in as a significant asset.
Benzer Tezler
- Bahçe dergisinin (1880-1881) çocuk edebiyatı ve eğitime katkısı bakımından incelenmesi
An analysis of Bahçe Journal (1880-1881) with respect to its contribution to children's literature and child education
ZEHRA GÜMÜŞKILIÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Eğitim ve ÖğretimFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. M. FATİH ANDI
PROF. DR. ALİ ŞÜKRÜ ÇORUK
- Ara nesilde hikâye
Story in the interim generation
NAZLI MEMİŞ BAYTİMUR
Doktora
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıFırat ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATİH ARSLAN
- Kâmûsü'l-a'lâm (İnceleme-metin-dizin 1. cilt sayfa 75-149)
Kâmûsü'l-a'lâm (Review-text-index 1st volume page 75-149)
NAJMA MOHAMAD ALI
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıHarran ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÖKHAN ALP
- Yazko Çeviri Dergisi üzerine bir inceleme
A review on Yazko Translation Journal
SILA SELCAN ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Mütercim-TercümanlıkMersin ÜniversitesiÇeviribilim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EMRA BÜYÜKNİSAN
- Tatar şair ve yazarı Abdullah Tukay'ın eserlerinden seçmeler ve bunlardaki dil özellikleri
The Selections from Tatar poet and writen Abdullah Tukay and their language specialities
MUSTAFA AKBAŞ