Tıp konulu rivayetlerin bilim yoluyla tenkidi: Yeni bir algoritma ve tıp literatürüne yansımaları
Criticism of hadiths on medicine by science: A new algorithm and its reflections to the medical literature
- Tez No: 682005
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET HAYRİ KIRBAŞOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Hadis Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 252
Özet
Arka Plan ve Amaç: İslam özü itibariyle tıbbın özellikle sağlık ve temizlik boyutunu hem gerektirmekte, hem de vadetmektedir. Din ve tıp konularının bu yadsınamaz yakınlığı, hatta kimi zaman örtüşmesi nedeniyle, aynı hadis usulü kaidelerine tabi olsalar bile tıp konulu rivayetler farklı mütalaa edilmiş, hatta çoğu kez değişik tıp, bilim ve hadis yaklaşımlarının da etkisiyle tamamen dini olarak tasavvur edilmiştir. Bu arka plan nedeniyle tıp konulu rivayetlerin bilim yoluyla tenkidi konusundaki temel problem, haliyle dini kabul edilen bir içeriğin (tıp) dünyevi sayılan bir kuruma (bilim) arz edilmesinde kendini göstermektedir. Bununla birlikte bazı istisnalar hariç tutulacak olursa, gelenekte tıbbi rivayetlerin bilime arzında teorik planda bir sakınca görülmemiştir. Fakat bu imkânın, yeterince kavramsallaştırılamamış ve sporadik (dağınık/düzensiz) karakterde kaldığı değerlendirildiğinden, bu çalışmada tıp konulu rivayetlerin ve bilimin dini ve dünyevi yönleri irdelenerek, genel olarak dini kabul edilenin genel olarak dünyevi kabul edilene arz edilebilme koşulları özgün bir algoritma ile araştırılmıştır. Yöntem: Çalışmanın teorik kısmında ilk olarak gelenekte bilime arzın nasıl uygulandığı şematik bir algoritma üzerinden gösterilmeye çalışılmıştır. Daha sonra ise bilime arzın temellendirilmesinde kullanılabilecek yeni bir algoritma tasarlanmıştır. Buna göre tıbbi rivayetler ve bilim, ayrı ayrı çözümlenip her birinin statik ve dinamik bileşenlerine ulaşılması, bilime arz sürecinin bu sistematik üzerinden yürütülmesi önerilmiştir. Bu algoritmanın bir tarafında bulunan tıbbi rivayetin dini görünümü; hadis ve tıbbın mahiyeti irdelenerek vahyî, fıkhî, lafzî ve ilkesel bağlayıcılık şeklinde gösterilmekte ve bunun dinin değişmez ve değişebilir, hangi kısmına ait olduğu belirlenmektedir. Algoritmanın diğer tarafında yer alan bilim de tanımı, felsefesi, tekâmülü, yapısı ve dini görünümü üzerinden değişmez ve değişebilen alanlara ayrıştırılmaktadır. Sonuçta bu algoritma düzeninde dinin değişmezlerinin ancak bilimin değişmezlerine, dinin değişebilen alanlarına ait rivayetlerin ise bilimin her iki alanına da arz edilebileceği savunulmaktadır. Çalışmanın pratik kısmında ise bilime arzın küresel tıp literatüründeki yansımaları sistematik olarak saptanmakta ve kritik analizleri yapılmaktadır. Sonuçlar: Çalışmamızda gelenekte tıp konulu rivayetlerde bilim veya dönemsel eşdeğerine arzın teorik olarak mümkün görüldüğü fakat standart bir anlayış ve yaklaşım metodolojisi geliştirilemediği tespit edilmiştir. Bu alandaki üretime katkı vermek amacıyla tasarladığımız algoritma ile tıbbi rivayet ve bilimin yekpare bir yapıda olmadıkları, değişmez ve değişebilen bölümlerden oluştukları ve böylece bu sistematik üzerinden daha rasyonel bir arz etme paradigması kurgulanabileceği değerlendirilmiştir. Buna göre tıbbi rivayetlerin dini bağlayıcılıklarının topyekün değil, farklı düzeylerde olabileceği, bilimin ise tamamıyla dünyevi değil kevni ayetleri gösteren taraflarıyla dini olabileceği gösterilmiş olmaktadır. Sonuç olarak, hadis ve bilim telakkilerinin yeniden düzenlenmeleri halinde hadisin tümden dini, bilimin ise tümden dünyevi olmadığı, bağlayıcılıklarına göre hadislerin bilimin dini veya dünyevi denilebilecek kısımlarına arz edilebileceği temellendirilmiş olmaktadır. Böylece bilime arzın, Kur'an ayetlerine arzdan sonra ikinci bir ayet grubu olan yaradılmış ayetlere arz gibi düşünülebileceği değerlendirilmiştir.
Özet (Çeviri)
Background and Purpose: Islam, in its essence, both requires and promises the health and cleanliness aspects of medicine. Due to this undeniable closeness and sometimes overlap of religion and medicine, even if they are subject to the same hadith method, narrations on medicine were considered differently, and often, with the influence of different medicine, science and hadith approaches, they were conceived as purely religious. Because of this background, the main problem in the scientific criticism of the narrations on medicine manifests itself in the presentment of a content that is considered as religious (medicine) to a secular structure (science). However, if some exceptions are excluded, there has been no objection in the theoretical plan in the presentment of medical narrations to science in the tradition. However, since this possibility has not been adequately conceptualized and is considered to be sporadic, in this study, the religious and secular aspects of medical narratives and science have been examined, and the conditions of presenting what is generally accepted as religious to what is generally accepted as secular has been investigated with an original algorithm. Method: In the theoretical part of the study, it was first tried to show how presentment is applied to science in tradition through a schematic algorithm. Afterwards, a new algorithm is designed that can be used to ground presentment to science. Accordingly, it has been proposed to analyze narrations on medicine and science separately, to reach the static and dynamic components of each, and to conduct the presentment process to science through this systematic. The religious view of the medical narration on one side of this algorithm, by examining the nature of hadith and medicine, is shown as revelation, fiqh, literal and principal bindingness, and is determined that it belongs to the unchangeable and changeable part of the religion. Science, which is on the other side of the algorithm, is also divided into unchangeable and changeable fields based on its definition, philosophy, evolution, structure and religious appearance. As a result, in this algorithm order it is argued that the constants of religion can only be presented to the constants of science, and the narrations of the changeable fields of religion can be presented to both fields of science. In the practical part of the study, the reflections of the presentment to science in the global medical literature are systematically determined and critically analyzed. Conclusions: In our study, it has been determined that it is theoretically possible to present science or its periodical equivalent in the tradition of medical narrations, but a standard understanding and approach methodology has not been developed. With the algorithm we have designed to contribute to the production in this field, it has been evaluated that medical narration and science are not in a monolithic structure, they consist of unchangeable and changeable parts, so that a more rational presentation paradigm can be constructed over this systematic. According to this, it has been shown that the religious bindingness of medical narrations can be at different levels, not in total, and that science can be religious with its aspects that show created verses rather than secular ones. As a result, if the conceptions of hadith and science are rearranged, it is grounded that hadith is not purely religious and science is not entirely secular, and that hadiths can be presented to parts of science that can be called religious or secular according to their bindingness. Thus, it has been evaluated that the presentment to science can be thought of as a presentment to the created verses, which is a second group of verses after the Qur'anic verses.
Benzer Tezler
- Şî'â'ya göre Tıbb-ı nebevi rivayetleri ve Ehl-i Sünnet rivayetleri ile mukayesesi (Kitâbu Tıbbı Ehl-i Beyti'n-Nebî özelinde)
The comparison between Sunnis? narratives and Shia?s narratives of the medicine of the prophet (Hz. Mohammed (s.a.s.)) (Kitâbu Tıbbi Ehl-i Beyti?n-Nebî özelinde)
AYŞE DUMANLI
- Taşköprîzâde'nin Şifa Risalesi'nde salgın hastalıklarla mücadelede tevekkül ve tedbir anlayışı
Taşköprîzâde's Healing Book in the fight against epidemic diseases and the understanding of precaution
AYHAN SAVAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Dinİzmir Katip Çelebi ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM KAPLAN
- ?İlm-i fürusiyet? isimli baytarnamenin veteriner hekimliği tarihi, at yetiştiriciliği ve hastalıkları açısından incelenmesi
An ınvestıgatıon of baıtarname called ?Ilm-i fürusiyet? from perspectıve of hıstory of veterınary medıcıne and horse breedıng and dıseases
ALİ YİĞİT
Doktora
Türkçe
2011
Deontoloji ve Tıp TarihiSelçuk ÜniversitesiVeteriner Hekimliği Tarihi ve Deontoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AŞKIN YAŞAR
- Türkiye'de acil tıp alanında yayınlanmış makalelerin dünya tıp literatürüne katkısının analizi
Contribution of Turkish articles about emergency medicine to the international literature
SEVİL KUŞKU KIYAK
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2013
İlk ve Acil Yardımİstanbul ÜniversitesiAcil Tıp Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM İKİZCELİ