Soğuk Savaş döneminde uluslararası antlaşmalar kapsamında Türkiye'nin güvenliğini sağlama arayışları (1945-1975)
Turkey's search for security within the scope of international treaties during the Cold War period (1945-1975)
- Tez No: 685855
- Danışmanlar: PROF. DR. NEŞE ÖZDEN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, Uluslararası İlişkiler, History, International Relations
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 384
Özet
İkinci Dünya Savaşı sonrası siyasi gerginliğin yol açtığı Soğuk Savaş döneminde Türkiye'nin güvenliğini sağlamak için takip ettiği politikaları ela alan bu çalışmanın amacı; Türkiye'nin söz konusu dönemde diplomatik zorlukların ve uluslararası tehditlerin etkisinde imzaladığı siyasi, askeri ve iktisadi antlaşmaların nedenleri ve sonuçlarını incelemek, Türkiye'nin bilhassa askeri antlaşmaların sebebiyet verdiği psikososyal, siyasal, ekonomik ve askeri sorunları aşmak için üstlendiği yükümlülüklerin iç ve dış politikadaki yansımalarını ele almak ve ayrıca o yıllardaki siyasal faaliyet alanlarına dair eleştirel bir yaklaşım sunabilmektir. Çalışmanın içeriğinde; Türk siyasi tarihinde bilinen antlaşmaların ötesinde, irdelenmesi gereken ve bu temel antlaşmalar dayanak gösterilerek farklı yollarla icra edilen bazı tali antlaşmalara dikkat çekilmiştir. Konu ile ilgili bilgi ve belgelere birincil kaynaklardan ulaşabilmek için TBMM zabıtları, hükümet programları, döneme tanıklık eden bazı diplomatların hatıratları, dönemin gazete ve dergileri, T.C. Resmi Gazete, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, ABD Ulusal Arşivi, ABD Dışişleri Tarihi Belgeleri, ABD Kongre Oturum Tutanakları, ABD Dışişleri Bakanlığı Bülteni/Raporları, ABD Kanunlar Koleksiyonu, İngiltere Ulusal Arşivi, BM Antlaşmalar Serisi, NATO Çevrimiçi Arşivi ve sair resmi belgeler ve yayınlar incelenmiştir. Bu çalışma, İkinci Dünya Savaşı'nın sona erdiği 1945 ila Soğuk Savaş'ı fiilen bitirdiği kabul edilen Helsinki Nihai Senedi'nin imzalandığı 1975 yılları arasını kapsamaktadır. Bu yıllar arasında imzalanan bazı antlaşmaların maddeleri; Meclis üyelerinin açıklamaları, hükümet yetkililerinin uygulamaları ve ilgili yabancı devletlerle yapılan yazışma ve görüşmeler ışığında analiz edilmeye çalışılmıştır. Her ne kadar birbirlerinden bağımsız olarak değerlendirilmesi güç olsa da bu çalışmada incelenen antlaşmalar muhtevanın rahat takip edilebilmesi açısından dört ayrı bölüme ayrılmıştır. Birinci Bölümde, imzalanma nedenlerinin, içeriklerinin ve etkilerinin daha çok siyasi temellere dayandığı Siyasal Antlaşmalar; İkinci Bölümde, doğrudan doğruya askeri konuları ele alan ve halen dünyadaki en büyük askeri oluşum olan NATO'nun şemsiyesi altında imzalanan Askeri Antlaşmalar; Üçüncü Bölümde ise kredi, ödünç verme, kiralama veya hibe etme anlayışıyla imzalanmış yardımları içeren İktisadi Antlaşmalar ele alınmıştır. Dördüncü Bölümde ise, Soğuk Savaş'ın neden olduğu tehditlerin iki kutup arasında antlaşmalarla azaldığı veya farklılaştığı ve Türkiye'nin imzaladığı ikili antlaşmaların sorgulanıp tekrar ele alındığı bir süreci kapsayan Detant Dönemi incelenmiştir. Çalışma boyunca elde edilen bilgi ve sonuçlar göstermektedir ki; Soğuk Savaş döneminde ulusal bağımsızlık ve toprak bütünlüğüne yönelen tehditler nedeniyle güvenlik açığı yaşayan Türkiye; siyasi, askeri ve iktisadi antlaşmaları çözüm yaklaşımlarından biri olarak görmüştür. Ancak bu antlaşmaların bir kısmı, beklenenin aksine, Türkiye'yi ağır yükümlülükler altına sokmuş ve Türk dış politikasında alternatiflerin kısıtlanmasına uzanan bir sürecin başlamasına neden olmuştur. Hükümetlerin el değiştirmesinden sonra gün yüzüne çıkan ve açıklığa kavuşturulması istenilen antlaşmalardaki tarihi imzaların sorgulanması, iç politika alanlarına tesir ettiği gibi Meclis'in gündemine de yansımıştır. Kısmen yabancı doktrinlerin etkisinde kalan dış politika, ulusal sorunların çözümünde de yetersiz kalmıştır. Bu nedenle temel antlaşmalar üzerine inşa edilen tali antlaşmalar, çoğu zaman asıl amaçlarından saparak hükümetlerarası sözler ve sözleşmeler haline dönüşmüştür.
Özet (Çeviri)
The purpose of this study, dealing in the policies that Turkey pursued to ensure her security during the Cold War period caused by the political tension after the Second Wold War, is to examine the reasons and results of the political, military and economic treaties which Turkey signed under the influence of diplomatic difficulties and international threats in that period, to handle the domestic and foreign policy reflections of the responsibilities undertaken by Turkey to overcome the psychosocial, political, economic and military problems most particularly caused by military treaties, and also to present a critical approach about political fields in those years. In the content of the study, beyond the prominent treaties in the Turkish political history, some subordinate treaties that need to be examined and that have been implemented in various ways by referencing to the basic ones have been concerned. In order to access relevant information and documents form primary sources, the minutes of the Turkish Grand National Assembly (TBMM), the governments programmes, the memoirs of some diplomats who witnessed the period, newspapers and magazines of that time, The Official Gazette of the Republic of Turkey, The Turkish Presidential Republican Archives, The National Archives of the U.S., The Historical Documents of Foreign Relations of the U.S., The U.S. Congressional Hearings, The U.S. Department of State; Bulletin / Reports, The U.S. Statutes at Large Collection, The National Archives of the UK, The UN Treaty Collection, NATO Archives Online and other official reports and publications have been examined. This study covers the years between 1945, in which the Second World War ended, and 1975, when the Helsinki Final Act was signed. The articles of some treaties which were signed between these years were analysed in the light of the statements by the members of TBMM, the practices of the government officials and the correspondence and negotiations with the relevant foreign states. Although it is hard to evaluate independently from each other, the examined treaties in this study have been divided into four separate chapters in order to be able to follow the content smoothly. In the First Chapter, the Political Treaties, of which reasons of signing, content and effects are mainly based on political foundations; in the Second Chapter, the Military Treaties, which directly address military issues and were signed under the umbrella of the NATO, still the largest military texture in the world; and in the Third Chapter, the Economic Treaties, which include the aids signed with the understanding of loan, lending and leasing or donation have been discussed. In the Fourth Chapter, the Détente Period, including a process during which the threats caused by the Cold War decreased or differentiated by the treaties between the two poles and when the bilateral agreements signed by Turkey were questioned and reconsidered, has been examined. The information and findings obtained during the whole study indicate that Turkey, having defence and security problems due to the threats to her national independence and territorial integrity in the Cold War period, regarded political, military and economic treaties as one of the solution methods. However, some of these treaties, contrary to the expectations, put Turkey under heavy obligations and caused a period to start in which the alternatives in Turkish foreign policy were restricted. The questioning of the historical signatures under the treaties, which were uncovered after the government reshuffle and asked for clarified, not only affected the domestic policy areas, but it also reflected on the agenda of the Turkish Assembly. The foreign policy, partly under the influence of foreign doctrines, was also unable to solve the national problems. As a result, the subordinate treaties built on the basic ones were shaped into intergovernmental promises and agreements by mostly deviating from their primary purposes.
Benzer Tezler
- Turkey's role in Afghanistan in the post 9/11 era
11 Eylül'den günümüze Türkiye'nin Afganistan'daki rolü
CANAN BAYRAM ÇUBUK
Yüksek Lisans
İngilizce
2014
Uluslararası İlişkilerOrta Doğu Teknik ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. IŞIL ANIL
- A critical assessment of Turkey's migration regime: Securitization versus human rights?
Türkiye'nin göç rejiminin eleştirel bir değerlendirmesi: Güvenlikleştirmeye karşı insan hakları?
KÜBRA AYDINLI
Yüksek Lisans
İngilizce
2015
Siyasal BilimlerOrta Doğu Teknik ÜniversitesiAvrupa Çalışmaları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. OSMAN GALİP YALMAN
- Demokrat Parti dönemi Türkiye'nin Avrupa politikası
The European policy of Turkey in the era of Democrat Party
MURAT HORAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
TarihKocaeli ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. EFE ÇAMAN
- Soğuk savaş döneminde Bulgaristan Türklerinin Türkiye'ye göçü: Bursa örneği
Bulgaria Turks migration to Turkey during cold war: Example of Bursa
KAAN EMRE ÖZCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
TarihHacettepe ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYTEN SEZER ARIĞ
- Uluslararası Hukuk ve Türkiye - ABD ilişkileri bağlamında eleştirel bir bakış açısıyla İncirlik Üssü'nün kullanımına dair bazı tespitler
Some proofs about the use of Inci̇rli̇k Air Base as part of International Law and Turkish - American relations with a critical approach
SEVCAN ÇEVİK