The relationship of parental psychological control and autonomy support with adolescent anxiety: The role of different self constructs
Ebeveyn psikolojik kontrolü ve özerklik desteğinin ergen kaygısı ile ilişkisi: Farklı benlik yapılarının rolü
- Tez No: 686353
- Danışmanlar: PROF. DR. F. MELİKE SAYIL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: İngilizce
- Üniversite: TED Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Programlar Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 124
Özet
Bu araştırmada, Kendini Belirleme Kuramı çerçevesinde ebeveyn psikolojik kontrolü ve özerklik desteğinin ergenin sosyal, ayrılık ve sınav kaygısı gibi kaygı semptomları ile ilişkisinde ergenin öz saygı, öz denetim ve öz eleştiri gibi benlikle ilgili yapılarının rolü incelenmektedir. Ana babalık uygulamalarında psikolojik kontrole başvuran ebeveynler, ergenlerin düşünce ve duygularına saygı göstermeyerek ve manipülatif tekniklerle onları değiştirmeye çalışırken, özerklik desteği veren ebeveynler çocuklarını olduğu gibi kabul ederek kendilerini yönetebilmeleri için destekler ve bireyselliklerine saygı duyar. Kendini Belirleme Kuramına göre, bireyin özerklik, ilişkisellik ve yeterlik olmak üzere üç temel psikolojik ihtiyacı vardır ve bunların karşılanması, bireylerin iyi oluş halini arttırmaya yardımcı olur. Psikolojik kontrol bu ihtiyaçları karşılamadığı, dahası engellediği için çocuk ve ergenlerin uyumları üzerinde zararlı etkileri vardır. Ebeveynin özerklik desteği ise çocukların bu psikolojik ihtiyaçlarının karşılanmasına katkı sağlar ve bu yüzden çocukların iyilik hallerini ve uyumlarını olumlu yönde etkiler. Ana babanın ebeveynlik davranışlarının ve disiplin uygulamalarının çocuğun gelişimi ve uyumu ile ilişkilerini açıklayan ebeveyne ve çocuğa ait bazı aracı süreçlere literatürde değinilmektedir ve benlik de çocuğa ait süreçlerden biridir. Literatürde genellikle benlik saygısının aracı rolü incelenmiştir ve diğer benlik yapılarıyla ilgili araştırmalar görece sınırlı olduğu gibi farklı benlik yapılarını bir arada ele alan araştırmalar yok denecek kadar azdır. Benzer şekilde ana babalık davranışları ile ergenin uyumu arasındaki ilişkileri ele alan çalışmalar ise içselleştirme sorun davranışlarına ve ergenin depresyonuna daha fazla odaklanmıştır. Ulaşılabilen kaynaklar temelinde ergenin kaygıyla ilgili farklı belirtilerini (farklı kaygı türlerini) bir arada ele alan araştırmaya rastlanmamıştır. Literatürdeki bu söz konusu eksikliklerden yola çıkılarak tez çalışmasında, iki farklı ve zıt ebeveynlik uygulaması (psikolojik kontrol ve özerklik desteği) ile ergenin farklı kaygı belirtileri arasındaki ilişkilerde ergenin benlik yapılarının rolü incelenmiştir. Mevcut araştırmada ayrıca ilk kez ebeveynin benlik katılımı (ego involvement) ve sürekli kaygısı gibi ebeveyne ait demografik olmayan değişkenler de araştırmaya dahil edilmiş ve ergenin kaygı belirtileri anne, baba ve ergenden olmak üzere üç farklı kaynaktan alınmıştır. Bu çalışmaya Ankara, Isparta ve Afyonkarahisar illerinden 177 ergen, annesi ve babası katılmıştır. Pandemi nedeniyle öncesinde yüz yüze toplanan verilerin daha sonra çevrim içi olarak toplanması yoluna gidilmiştir. Bulgular, doğrudan ve dolaylı etkileri çoğunlukla doğrularken aracı etkiler sadece ergenin sınav kaygısı için elde edilmiştir. Doğrudan ilişkilere bakıldığında ebeveynin psikolojik kontrolü ve özerklik desteği sonuç değişkenlerden sadece ergenin test kaygısıyla ilişkili bulunmuştur. Oysa her iki türdeki ebeveyn davranışının tüm benlik yapılarıyla (öz saygı, öz düzenleme ve öz eleştiri) ilişkileri istatistiksel olarak anlamlıdır. Dolaylı ilişkilere bakıldığında, gerek psikolojik kontrol gerekse özerklik desteği, öz eleştiri üzerinden ergenin sosyal kaygısı ve ayrılık kaygısıyla ilişkili bulunmuştur. Bulunan ilişki örüntüleri beklendiği gibi psikolojik control ve özerklik desteği için birbirinin tam tersi yönlerdedir. Aracı ilişki analizi sonuçlarına göre ebeveynin yüksek psikolojik kontrolü ergenin sınav kaygısını yordamış ve özellikle düşük öz denetim ve yüksek öz eleştiri bu ilişkiyi tümüyle açıklamıştır. Tersine, ebeveynden algılanan özerklik desteği arttıkça ergen daha yüksek öz düzenleme ve daha düşük öz eleştiri bildirmiş ve iki benlik yapısındaki bu pozitif değişim ergenin test kaygısında azalmayla ilişkili bulunmuştur Dolaylı etkiler, ebeveynlerinden yüksek psikolojik kontrol algılayan ergenlerin kendilerini daha eleştirel olarak değerlendirdiklerine ve bunun sonucunda daha fazla sosyal ve ayrılık kaygısı belirtileri geliştirdiklerine işaret etmektedir. Tam tersine, ebeveynlerinden yüksek düzeyde özerklik desteği algılayan ergenlerin, kendilerini daha iyi düzenleyebilmeleri ve daha az eleştirmeleriyle sosyal ve ayrılık kaygılarına ilişkin belirtilerinin daha az olduğu görülmüştür. Araştırmada öngörülen ilişkileri doğrulayan bu bulgulara rağmen söz konusu bağlantıların nedensel olmadığı, ilişkilerin çift yönlü olabileceği ve mevcut araştırmanın bunu ortaya koyma potansiyeline sahip olmadığı gözden kaçırılmamalıdır. Araştırma bulguları, bize bazı gelişimsel, kültürel ve klinik çıkarımlar da sunmaktadır. Buna göre, Benlik Belirleme Kuramıyla da tutarlı olarak benlik gelişimi için kişinin anne babasıyla ilişkisinde koşulsuz kabul edilmeye, onaylanmaya, ayrı bir birey olarak tanınmaya ve özerk iradesinin geliştirilmesine ihtiyaç duyduğu bir kez daha farklı bir bağlamda desteklenmiştir. Bunlar gerçekleşmediğinde ergenin sınav kaygısı öncelikli olmak üzere kaygı belirtileri geliştirebildiği ve bu belirtilerin gelişmesinde benliğin zarar gören boyutlarının rolü olabileceği gösterilmiştir. Tam tersine, özerkliği destekleyici ve çocuğun ihtiyacını anlayan anne babalar, çocuğa değerli olduğunu hissettirmekte ve kendini daha az eleştiren, daha kolay düzenleyebilen ve öz saygısı olan ergenlerin yetişmesini sağlayabilmektedirler. Benliğin sağlıklı bir gelişim göstermesi ergenin kaygı sorunlarından uzak kalmasına ve yetkin bir birey olarak gelişmesine katkı sağlamaktadır. Görece toplulukçu bir kültürde yetişen Türkiyedeki ergenler ve aileleriyle yapılan bu çalışma, ebeveynin psikolojik kontrolünün ergenler üzerindeki olumsuz sonuçlarının evrenselliğiyle ilgili literatürü desteklemektedir. Yine bu çalışma, klinikte çocuk ve ergenlerle kaygı belirtileri üzerinde çalışırken anne babaların bu türden uyum sorunlarındaki rolünü ve dikkate alınmaları gerektiğini ortaya koymaktadır. Dolayısıyla kaygı sorunlarına müdahalede anne babalara da yer vermenin önemine işaret etmektedir.
Özet (Çeviri)
The present study aims to examine the role of parental psychological control and autonomy support on adolescents' anxiety symptoms including social, separation, and test anxiety via the adolescents' self-esteem, self-regulation, and self-criticism in the grounded of Self Determination Theory. Previous studies demonstrated that while psychologically controlling parents approach their adolescents by disrespecting and trying to change the adolescents' thoughts and feelings, autonomy- supportive parents encourage their adolescents to be self-governed and respect their individuality. According to Self Determination Theory, the satisfaction of three basic psychological needs which are autonomy, relatedness, and competence helps individuals to have higher well-being. Because psychological control thwarted those needs, it has detrimental effects on children's and adolescents' adjustment. However parental autonomy support contributes to the children meeting the psychological needs and so autonomy-supportive parenting provides the children increasing well-being and adjustment. Children's self is also one of the mechanisms explaining the relationship between parenting and children's behaviors. The present study included adolescents' self constructs as mechanisms in the relationship between parenting and adolescent anxiety. This study was conducted with a sample of 177 mother, father and adolescent triads. Results revealed that higher parental psychological control predicted higher test anxiety symptoms in adolescents through the mediator effects of lower self-esteem, lower self-regulation, and higher self-criticism. Adolescents who perceiving higher parental psychological control have higher self-criticism, in turn, the adolescents develop higher social and separation anxiety symptoms. On the contrary, adolescents who perceive higher autonomy support from their parents are less likely to have test anxiety symptoms through the mediator effects of higher self-esteem, higher self-regulation, and lower self-criticism. The relationship between parental autonomy support and social and separation anxiety of adolescents was provided by the indirect effect of adolescents' self-criticism.
Benzer Tezler
- Özerkliği destekleyici ve kontrol edici ebeveynlikle bağlantılı ebeveyn özellikleri ve ergenin uyumu arasındaki ilişkiler
The relations among parent characteristics as precursors ofabout autonomy supportive and controlling parenting and adolescents? adjustment
ESİN ERKMEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
PsikolojiHacettepe ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MELİKE SAYIL
- Ergenlerde algılanan ebeveyn tutumları ile psikolojik belirtiler, iyi oluş ve psikolojik kontrol arasındaki ilişkilerin incelenmesi
Examining the relationships between perceived parental attitudes and psychological symptoms, well-being and psychological control in adolescents
SEBAHAT DİLAN NAR
- Lise öğrencilerinin anne-baba tutumlarının kişilerarası problem çözme becerileri ile ilgisi
Relationship between interpersonal problem solvi̇ng skills and parental attitudes of high school students
MERVE AZİZE ÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
PsikolojiÜsküdar ÜniversitesiKlinik Psikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SEMRA BARİPOĞLU
- Özel yetenekli ortaokul öğrencilerinin mükemmeliyetçiliklerinin,empati düzeyleri ve algılanan anne baba davranış biçimleri ile ilişkisinin incelenmesi
Investigation of the relationship between perfectionism, empathy levels and perceived parenting behaviors of gifted and talented secondary school students
ŞEYMA BOYDAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimEskişehir Osmangazi ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ZERRİN BÖLÜKBAŞI MACİT
- Genç yetişkinlikte algılanan anne-baba tutumlarının, kendini toparlama gücü ve benlik saygısı arasındaki ilişki
The relationship between perceived parental attitute and psychological resilience and self esteem in young adulthood
ZEYNEP KÜBRA AKÇA