Kâdî Abdülcebbâr'ın Bâtınîlik eleştirisi
al-Qādī 'Abd al-Jabbār's criticism of Bāṭiniyya
- Tez No: 701271
- Danışmanlar: PROF. ÖMER AYDIN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Kelâm, Bâtiniyye, Kâdî Abdülcebbâr, Te'vil, Nübüvvet, İmâmet, Kalam, Bāṭiniyya, al-Qādī 'Abd al-Jabbār, Ta'wīl, Prophecy, Imāmate
- Yıl: 2021
- Dil: Arapça
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 257
Özet
Nasslardaki lafızları, taşıdığı muhtemel manalardan birine hamletmek şeklinde ifade edilen te'vil hususunda yetkinin, herhangi bir usûle bağlı kalmaksızın masum kabul edilen imamlara atfedilmesi, bünyesinde bazı problemler barındırmaktadır. Özellikle 3./9. yüzyıldan itibaren bâtınî te'vil şeklinde ifade edilen bu yöntemi benimsemiş olan fırkaların düşünce ve uygulamalarının olumsuz yansımaları farklı anlayışa sahip âlimlerin eserlerinde ifade edilmektedir. Zâhir-bâtın ayrımında bâtını manayı önceleyen bu fırkalar, Hz. Peygamber ve sahabeyi tartışmaya açmalarının yanı sıra mutlak dinî otorite gördükleri imamlara peygamberlere benzer bir konum atfetmektdir. Son dönem Basra Mu'tezilesi'nin önemli temsilcilerinden Kâdî Abdülcebbâr bu fırkalarla ilgili tespit ve eleştirilerini kelâm ilminin temel konularından olan nübüvvet ile imâmet üzerinden sunmakta, İsmâilî fırkalardan özellikle Karâmita'nın nübüvvet müessesesine yönelik olumsuz ithamlarını mucizeyi merkeze alarak eleştirmektedir. Kâdî, Tesbîtu delâili'n-nübüvve'de bâtınî fırkaların ve onların önde gelen temsilcilerinin inanç ve uygulamalarındaki sapmaları değerlendirirken diğer düşünce ve inanç sistemlerinin onlar üzerindeki etkisine dikkat çekmektedir. Bu etkinin yansımaları, imamlar başta olmak üzere bazı insanların sahip olduğu bilgilere mutlaklık atfeden Ebû Saîd ve Ebû Tâhir gibi şahısların nübüvvete yönelik ithamlarında açıkça görülmektedir. Kâdî, özellikle nübüvvet konusundaki ithamları cevaplarken mucizenin ispatı sadedinde hadislerdeki anlatımları da delil olarak kullanmakta ve bu tutumu sünnî anlayışla benzerlik göstermektedir. Kâdî'nin Bâtıniyye'ye dair tespit ve eleştirileri, bu anlayıştaki fırkaların İslâm düşüncesine etkilerinin sağlıklı olarak değerlendirilmesine katkı sağlayacak bir özellik arz etmektedir.
Özet (Çeviri)
Giving the authority of taʾwīl, which is described as referring the wordings in religious scriptures to one of the possible meanings, to imāms who, have been accepted as infallible, without methodologically defining the rules of this process, causes some problems. The negative reflections of the thoughts and practices of the sects who adopted this kind of taʾwīl, which has been called“bātinī taʾwīl”especially since the 3rd /9th century, are being expressed in the works of scholars from different understandings. These sects ho prioritize inner meaning (bāṭin) over literal one (zāhir) in the distinction between the two, brought the mission of the prophet and his companions up for discussion as well as attributing a position that is similar to a prophet, to imāms who they regard as the absolute religious authority. al-Qādī ͑Abd al-Jabbār who is one of the important representatives of the last period of the Basran Mu'tazila, presents his evaluations and criticisms of these sects through his discussion of prophecy and imāmate, which are the main subjects of the science of Kalam, and criticizes the negative accusations of Ismaili sects, especially the Qarāmiṭa, against the institution of prophecy through a miracle-based understanding. While evaluating the deviations in the beliefs and practices of Bāṭinī sects and their prominent representatives in Tathbīt Dalāʾil al-Nubuwwa, al-Qādī draws attention to the influence of other schools thought and belief systems. The reflection of this influence can clearly be seen in the accusations against the nubuwwa by people like Abū Sa ͑īd and Abū Ṭāhir, who attribute certainty to the knowledge of certain people, especially imāms. While answering the accusations about prophecy in particular, al-Qādī uses the narrations in the hadiths as evidence for the demonstration of miracles, which is similar to the Sunni understanding. al-Qādī 's evaluations and criticisms about Bāṭiniyya are significant for their contribution to the healthy assessment of the effects of the sects in this understanding on Islamic thought.
Benzer Tezler
- Hicri IV. asırda nübüvvet karşıtlığı ve hadis tartışmaları-Tesbitü Delâili'n-Nübüvve adlı eser özelinde-
The adversaries of prophethood in iv. century of the hegira and hadith arguments -in the context of the text named -Tathbît Al-Dala'il Al-Nubuwwa-
AYŞE SAĞLAM
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Dinİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜSEYİN HANSU
- Kâdî Abdülcebbar'ın hadis anlayışı
Kâdi Abdulcebbar's understanding of hadith
MUHAMMED KARABULUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinÇukurova ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SERKAN ÇELİKAN
- آراء القاضي عبد الجبار اللغوية
Kadı Abdulcebbar'ın Arap diliyle ilgili görüşleri
HÜSEYİN ELMHEMİT
Doktora
Arapça
2023
DinSivas Cumhuriyet ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ALİ ŞİMŞEK
- Kâdî Abdulcebbâr'ın Kur'ân tasavvuru
Qadi Abdulcebbar's conception of the Qur'an
METİN CİVEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET AKBULUT
- Kâdî Abdülcebbâr'ın nesih anlayışı
Qadi abd al-Jabbar's understanding of naskh
RABİA SADET İNCE
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HATİCE KELPETİN ARPAGUŞ