Çeviribilim açısından kavramlar tarihi: Türkçe yazında 'azınlık' ve 'etnik grup'
The history of concepts from the perspective of translation studies: 'Minority' and 'ethnic group' in the Turkish literature
- Tez No: 703829
- Danışmanlar: PROF. DR. MİNE YAZICI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mütercim-Tercümanlık, Translation and Interpretation
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çeviribilim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 272
Özet
Bu çalışma, günümüz siyasetinin çokça tartışılan anahtar kavramlarından“azınlık”ve“etnik grup”kavramlarının Türkiye bağlamındaki ithal ve transfer süreçlerini konu eder. Bu amaçla, Osmanlı'nın son on yıllarından günümüze kadar getirerek kavramların artsüremli ve eşsüremli bir analizini yapar. Çalışmanın kuramsal dayanağını betimleyici çeviri kuramlarının sunduğu perspektif ile kavramlar tarihinin yöntemleri oluşturur. Somut ifadesiyle, anılan kavramlar, kavramlar tarihinin yöntemlerinin bir parçası olarak sözlükler, dergi ve gazeteler ile temel eserlerde taranırken, bunların farklı dönemlerin kültür repertuvarları içerisinde hangi hamiler ve ideolojik konumlanmalar üzerinden nasıl ithal ve transfer edildiklerini ve ithal edildikleri dizgenin söylem evrenlerine nasıl eklemlendiklerini inceler. Bu bağlamda önce kuramsal çerçeveyi sunarak yöntem tartışması yapar, ardından Osmanlı'nın Tanzimat Fermanı ile başlayan köklü toplumsal ve kavramsal değişimlerini konu edinir. Söz konusu değişimlerin ve dillerarası çeviri faaliyetlerinin yoğunlaştığı bir dönemde anılan kavramların hangi gerekçelerle ve hangi çeviri işlemleriyle ithal edildiklerine odaklandıktan sonra, erken Cumhuriyet dönemi kültür repertuvarı kapsamında dil reformunun ve diliçi çeviri faaliyetlerinin neticesinde kavramlarda yaşanan kırılmalara yer verir. Son olarak, 1960'lı yıllar, ancak bu tarihten de çok kavramlarla ilgili çeviri eserlerde görülen artış bakımından 1980'lerin sonları itibariyle toplumsal ve siyasi gelişmelerin ışığında, kavramların izlediği seyri bu kez de çeviri eserler üzerinden takip eder. Çalışmanın sonucunda, sıralanan bu çok katmanlı çeviri etkinliğinin kavramların ithali ve transferinde kritik roller üstlendiği ve bu bakımdan kavramların kazandıkları ya da kazanacakları anlam çerçevesinin belirlenmesinde etkin olduğu gözler önüne serilmiştir. Aynı zamanda ithal ve transfer süreçlerinin erek dizgenin kabul ve direnç koşullarıyla koşut bir ilişkisi olduğu sonucuna varılmıştır, zira incelenen kavramlar özelinde yerleşik devlet söylemi ve kültür repertuvarının çeviri eserlerin yayımlanmaya başladığı tarihlere kadar neredeyse bütün kapıları kapatarak, 90'lar sonrasında ise alternatif söylem evrenlerinin görünürleşmesiyle kırılmalar yaşasa da, çok ciddi bir direnç gösterdiği ve bu durumun kavramların dolaşımını sınırladığı gözlemlenir. Ancak elbette bilhassa çeviri eserlerin sembolize ettiği alternatif söylem evrenleri de kendilerine alan açabilme gücü gösterebildiğinden, ithal ettiği yeni kavram setleriyle birlikte erek kültür dizgesinde gündemleştirilmekte, tartışılmakta, referans çerçeveleri olarak kabul edilmektedir. Çalışma ayrıca ithal edilen bu kavramların erek dizgedeki diğer kavramlarla ilişkiler ağına da değinerek Türkiye'deki toplumsal tarihin ana uğrak noktalarına da işaret eder. Son olarak, çalışmanın önemli bir sonucu çeviribilim ile kavramlar tarihi alanlarının disiplinlerarası bir etkileşim içerisinde olmasının zengin inceleme olanakları sunabileceğidir.
Özet (Çeviri)
This study focuses on the concepts of“minority”and“ethnic group”, one of the most discussed key concepts of today's politics, and their import and transfer processes in Turkey. To this aim, the concepts were both diachronically and synchronically analysed from the last decades of the Ottoman Empire to the present. The theoretical basis of the study was grounded in the perspective presented by the descriptive translation theories (DTS) and the methods of the history of concepts. In more concrete terms, the above-mentioned concepts were searched and traced back to in dictionaries, magazines and newspapers as well as key texts in accordance with the methods used in the history of concepts while their imports and transfers into the universe(s) of discourse in the target society were analysed in relation to the changing cultural repertoires. In this regard, having firstly elaborated on the theoretical framework, the study depicted the fundamental social and conceptual changes in the Ottoman Empire after the Tanzimat Edict (The Edict of Reorganization), and scrutinized how and with which translation procedures and strategies the concepts were imported into Turkish in such a period when those great changes and interlingual translation activities occured at their highest levels. After that, presenting the cultural repertoire of the early Republican period in Turkey, the study focused on the critical changes in the concepts as a result of the language revolution and intralingual translation activities. As a final point, the course of the concepts was observed through translations in the light of social and political developments as of the 1960s, but rather the late 1980s in terms of the increase in translated works on the concepts. Consequently, the study revealed that these multi-layered translation activities played critical roles in the import and transfer processes of the concepts, and in this respect, they were effective in framing the meanings of the concepts. Additionally, it concluded that the import and transfer processes went parallel with the acceptance and resistance conditions of the target system, because the established state discourse and the cultural repertoire specifically appear not to allow the exact import of the concepts until the translated works began to be published, and athough the alternative universes of discourse became visible after the '90s, it was observed that the established cultural repertoire has seriously continued to resist to such imports and thus in a way has succeeded to restrict the circulation of the concepts. However, of course, since the alternative universes of discourse symbolized by translated works could also attain the power to open up space for themselves, their main issues with their imported concepts have been brought to the agenda, discussed and accepted as reference frames in the system of target society. The study also indicated the fundamental conceptualizations and the core points comprising the mindset of the social history in Turkey by referring to the network of these imported concepts with other concepts in the target system. Last but not least, another result of the study is that the interdisciplinary interactions between translation studies and the history of concepts could provide rich opportunities for new researches.
Benzer Tezler
- Betimleyici çeviribilim araştırmalarında yeni açılımlara doğru: Reşat Nuri Güntekin'in diliçi ve dillerarası çeviri eylemlerindeki çeşitliliğin kavramsallaştırılması
Toward new insights into research in descriptive translation studies: Conceptualizing diversity in Reşat Nuri Güntekin's intralingual and interlingual translational actions
MUHAMMED BAYDERE
Doktora
Türkçe
2021
Mütercim-TercümanlıkYıldız Teknik ÜniversitesiBatı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE BANU KARADAĞ
- Symbiogenesis and representation: A history of Greco-Turkish song translation 1908 - 2012
Symbiogenesis ve temsilleri: Bir Yunan-Türk şarkı çevirisi tarihi 1908 - 2012
ALAZ PESEN
Doktora
İngilizce
2017
Mütercim-TercümanlıkBoğaziçi ÜniversitesiÇeviribilim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖZLEM BERK ALBACHTEN
- Yuri Lotman'ın kültür göstergebilimi bakış açısından Nasreddin Hoca fıkralarının İngilizce çevirilerinde kültürel aktarım sorunsalı
The problematic of cultural transmission in english translations of Nasreddin Hodja jokes from Yuri Lotman's perspective of semiotics of culture
BURCU YAMAN
Doktora
Türkçe
2020
Mütercim-TercümanlıkYıldız Teknik ÜniversitesiBatı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SÜNDÜZ KASAR
- Tanzimat'tan harf devrimine kadar çeviri tarih kitaplarında ön sözler ve son sözler: Çeviri yoluyla tarih yazımına tanıklık
Prologues and epilogues in translation of history books from reorganization edict to alphabet reform: History writing through translation
REZA HOSSEİNİ BAGHANAM
Doktora
Türkçe
2016
Mütercim-TercümanlıkYıldız Teknik ÜniversitesiBatı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYŞE BANU KARADAĞ
YRD. DOÇ. DR. ESHABİL BOZKURT
- Çeviribilim uygulamaları açısından Heinrich Mann'ın Professor Unrat adlı romanı
Translation practices in terms of Heinrich Mann's novel Professor Unrat
HATİCE ARK YAKALI
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Alman Dili ve EdebiyatıSelçuk ÜniversitesiYabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ÖZBER CAN