Tanzimat'tan harf devrimine kadar çeviri tarih kitaplarında ön sözler ve son sözler: Çeviri yoluyla tarih yazımına tanıklık
Prologues and epilogues in translation of history books from reorganization edict to alphabet reform: History writing through translation
- Tez No: 422940
- Danışmanlar: DOÇ. DR. AYŞE BANU KARADAĞ, YRD. DOÇ. DR. ESHABİL BOZKURT
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mütercim-Tercümanlık, Translation and Interpretation
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Batı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Çeviri Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 190
Özet
Bu tezde Tanzimat Fermanı'nın ilanından (1839) Harf Devrimi'ne (1928) kadar geçen yaklaşık doksan yıllık sürede Osmanlı Türkçesine çevrilen tarih kitaplarına yazılan ön/son sözler üzerine çeviribilim odaklı bir araştırma yürütülmüştür. Çalışmada, ön/son sözlerin yan metinler olarak çeviribilim araştırması için çok önemli bilgi kaynakları biçiminde değerlendirilebileceği ve ön/son sözlerde genellikle çevirilerin neden yapıldığına, çevirmenlerin ne tür çeviri politikaları izlediğine ilişkin açıklamalar yer aldığından, bunlar üzerinden yürütülecek çeviribilim odaklı bir araştırmanın, çevirinin tarih yazımında ne denli etkili bir araç olduğunun anlaşılması açısından faydalı olabileceği düşüncesinden hareket edilmiştir. Tezin araştırma bölümünde öncelikle Seyfettin Özege'nin hazırladığı Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu incelenmiş ve sözü edilen dönem içinde Osmanlı Türkçesine çevrilmiş 167 tarih kitabı tespit edilmiştir. Bu kitapların 83'ünde ön/son söz bulunmaktadır. Tezin temel inceleme nesnesini oluşturmak amacıyla bu ön/son sözlerin çeviriyazıları yapılmıştır. Tezin temel amacı, Osmanlı Türkçesine çevrilen tarih kitaplarındaki ön/son sözler üzerinden Osmanlı'da tarih yazımının nasıl değiştiğini irdelemek ve Doğu ve Batı'nın bu Osmanlı tarih yazımı geleneğini nasıl etkilediğini gözlemlemektir. Tarih yazımının değişim ve dönüşümlerini izleyebilmek için öncelikle çeviribilim kuramcılarından Itamar Even-Zohar'ın“kültür repertuar”ı kavramından yola çıkılmış ve çeviri yoluyla nasıl bir tarih repertuarının oluşturulduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Kültür repertuarının oluşumunda çevirmenlerin çeviri politikalarını incelemek amacıyla ise, Gideon Toury'nin erek-odaklı kuramı kapsamında ortaya koyduğu“çeviri normları”kavramından hareketle çevirmenlerin çeviri öncesi ve çeviri sürecinde nasıl kararlar aldıkları ve ne tür çeviri stratejileri kullandıkları betimlenmiştir. Stratejilerin belirlenmesi ve betimlenmesi, çevirmenlerin çeviri politikalarını ve bu politikalar doğrultusunda metinleri nasıl manipüle ettiklerini gözler önüne sermek açısından büyük önem taşımaktadır. Manipülasyon bağlamında“Manipülasyon Okulu”nun kurucularından olan André Lefevere'in konuyla ilgili kavramlarına da başvurulmuştur. Ayrıca, çevirmenlerin bu türden manipülasyonlarla neyi hedefledikleri Hans J. Vermeer'in“Skopos”kavramına dayanılarak açıklanmaya çalışılmıştır. Yapılan incelemede, araştırma kapsamındaki çeviri eserlerin, Even-Zohar'ın“çeviri edebiyat”kavramından hareketle bu tezde önerilen bir kavram olarak“çeviri tarih”başlığı altında ele alınabileceği ve çevirmenlerin bu“çeviri tarih”üzerinden“tarih inşası”nın gerçekleşmesine büyük ölçüde katkıda bulundukları sonucuna varılmıştır.
Özet (Çeviri)
This dissertation studies the pro/epilogues written to history books translated to Ottoman Turkish between the proclamation of the Reorganization (Tanzimat) Edict (1839) and the Alphabet Reform (1928) from the perspective of translation studies. The dissertation is based on the assumption that, since pro/epilogues are precious resources as auxiliary texts and contain information about why the translation was done and what type of translation policies the translators upheld, examination of such texts from a translation studies perspective will shed light on how effective a tool translation was in historiography. In the research section of the dissertation, Seyfettin Özege's Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu was analyzed and yielded 167 history books translated during the period under study. 83 of these 167 books contained pro/epilogues and were included in the research, followed by a transliteration of these pro/epilogues. The main objective of the dissertation is to uncover how historiography in the Ottomans evolved through the witness of pro/epilogues and observe the influences of the East and the West on Ottoman history writing. Examination of the changes and evolution in historiography was based on theorist Itamar Even-Zohar's concept of“culture repertoire”to determine the history repertoire created via translation. In order to assess the translation policies of translators in the creation of the culture repertoire, Gideon Toury's concept of“translation norms”posited in his target-oriented theory was used to describe the decisions of the translators before and during the translation, and the translation strategies they employed. Identifying and describing strategies is essential to reveal the translation policies of translators and how they manipulated their texts in accordance with these policies. With regard to manipulation, the concepts of André Lefevere, one of the founders of the“Manipulation School”were also put to use. The intents of the translators in doing such manipulations were predicted and explained based on the concept of“skopos”defined by Hans J. Vermeer. The study revealed that the translated works in question could be classified under“translated history”–a term suggested in this dissertation in reference to Even-Zohar's concept of“translated literature”– and that translators played a significant part in history-building through the“translated history”they helped create.
Benzer Tezler
- 1923-1929 yılları arasında yayımlanan sanat ve edebiyat dergilerindeki edebî meseleler üzerine bir inceleme
A research on literary matters in the journals of art and literature published between the years 1923-1929
ERDAL BOZDAĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Türk Dili ve EdebiyatıAtatürk ÜniversitesiYeni Türk Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET TÖRENEK
- Tanzimat'tan harf devrimi'ne çocuk şarkıları
Child songs from the age of tanzimat to reform of alphabet
SELMA ÇERGEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Eğitim ve ÖğretimMarmara Üniversitesiİlahiyat Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN AKSOY
- Fikirler Mecmuası tahlili fihrist, inceleme, seçme metinler (1-30. sayılar)
Examination on the Fikirler Mecmuasi (ideas journal), index and selected texts(1-30.numbers)
MERYEM TOKMAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıGiresun ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ İHSAN KOLCU
- Harf inkılâbı ve günümüze yansımaları
Alphabet revolution and its reflections to the present
HATİCE DOĞRU
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Kamu YönetimiBartın ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MAHMUT BOZAN
- The politics of phonetics, orthography and grammar during the period from tanzi̇mat to the alphabet revolution
Tanzimat'tan harf inkılabı'na 'savtiyat', imlâ ve gramer politikası
SAFİYE TÜRKER
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
TarihYıldız Teknik Üniversitesiİnsan ve Toplum Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FATMA TUNÇ YAŞAR