Geri Dön

Mahalle kültürünü sürdürebilmek ve yeni bir kavram arayışı olarak sosyal dayanıklı mahalle: Kurtuluş-Feriköy örneği

Maintaining neighborhood culture and as a new concept searching socially resilient neighborhood: Kurtulus-Ferikoy case

PDF İndir

  1. Tez No: 706851
  2. Yazar: SELİN TURAN
  3. Danışmanlar: PROF. DR. HATİCE AYATAÇ
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2021
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Şehir Planlama Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 194

Özet

Mahalle kavramı ortaya çıkışından bu yana farklı süreçlerden geçmiş ve farklı anlamlar kazanmıştır. Başlangıçta benzer özelliklere sahip bireylerin birlikte yaşamlarını sürdürdükleri, güçlü sosyal ilişkilerin olduğu, kendine yeten ve dışa kapalı bir yerleşim yeri olarak ifade edilen mahalle; zaman içerisinde hem kentleşme süreçleri hem de kavramın farklı disiplinlerin ilgi alanına girmesiyle derinlik kazanmıştır. Mahallede görülen fiziksel mekânla toplumsal yapının diyalektik ilişkisi onu soyut bir kavram olmaktan çıkararak, içinde bulunduğu coğrafya, toplum, o toplumun tarihi ve kültürü gibi bileşenlerle anlam kazanmasını sağlamaktadır. Kavrama yüklenen bu anlamlar mahallenin anlaşılmasını ve genel bir mahalle kabulünden bahsetmeyi güçleştirmekte aynı zamanda mahalleyi anlamaya ve korumaya yönelik gerekliliği doğurmaktadır. Bu kapsamda çalışma öncelikle mahalle üzerine genel bir literatür araştırması sunmakta ve Türkiye özelinde mahallenin geçirdiği değişimleri ele almaktadır. Bu uğraşın arka planındaki düşünce mahalleyi Lefebvre (1974)'nin toplumsal mekân perspektifiyle ele alarak, geçirdiği dönüşümleri ve oluşturduğu yeni pratikleri idrak etmek ve mahallenin yarınını düşünürken onu günümüz şartlarına uygun olacak şekilde koruyup yeni bir paradigmayla ela alma isteğidir. Bu doğrultuda çalışma kapsamında mahallenin geleceğini düşünüp kurgularken ele alınacak bir diğer kavram sosyal dayanıklılıktır. Holling (1973) tarafından ortaya çıkarılan dayanıklılık, başlangıçta ekolojik kapsamda ele alınmış ve genel anlamıyla bir sistemin karşılaştığı bozulma ve zararlara karşı kendini onarma ve geliştirme kapasitesi olarak tanımlanmıştır. Zamanla ekolojik kapsamının yanı sıra farklı disiplinlerde de ele alınmaya başlayan kavram, şehircilik ve planlama perspektifinden bakıldığında bir kentin ya da kent parçasının sahip olduğu çok boyutlu dinamiklerin anlaşılarak olası değişimlere ve tehditlere karşı en az hasar ile dayanabilme veya kendini uyarlama yeteneğinin arttırılmasıdır. Kentsel dayanıklılık yaşam şartlarının iyileştirilmesine, kent genelinde bilgi düzeyinin artmasına ve karar verme süreçlerinde çok aktörlü yapının oluşmasına olanak verdiği için güncel yaklaşımlardan biri haline gelmiştir. Kapsamı gereği fiziksel, sosyal ve ekonomik anlamda bütüncül bir yaklaşımla ele alınması gereken bir konu olan kentsel dayanıklılık, mevcut çalışmalarda daha çok fiziksel yönüyle ele alınmakta ve sosyal boyutu ihmal edilmektedir. Bu nedende bu çalışmada dayanıklılık kavramının planlama çerçevesinde kritik bileşenlerinden biri olan sosyal boyut üzerine odaklanılmış ve sosyal dayanıklılık kavramı üzerinde durulmuştur. Adger (2000) tarafından“Grupların ya da toplumların çevresel, sosyal ve politik değişimler sürecinde ortaya çıkan gerilim ve karışıklıklarla başa çıkabilme yeteneği”olarak tanımlanan sosyal dayanıklılık; içinde bulunduğu toplumun toplum olma hissini, aidiyetini, kültürel kimliğini ve sosyal uyum yeteneğini arttırarak; daha bilinçli, aktif, kolektif ve öğrenen bir toplum oluşturmakta aynı zamanda bunu yaparken fiziksel mekâna da katkı sağlamakta ve kavramı anlaşılması gereken önemli bir konu haline getirmektedir. Sosyal dayanıklılık kavramını mahalleye ile birlikte ele alma gereksinimi, bu uğraşın zaman içerisinde değişen ve dinamik olan süreçlere sosyal ve çevresel olarak adapte olabilen, kültürlerini, kimliklerini koruyan mekânlar üreterek, mahallenin ve mahalle kültürünün sürdürülebilirliğine katkı sağlayabileceği düşüncesidir. Bu kapsamda çalışma yeni bir kavram arayışı olarak sosyal dayanıklı mahalle kavramını içermektedir. Bu incelemeler yapılırken dayanıklılık ve sürdürülebilirlik literatüründen faydalanılarak sosyal dayanıklı mahalle parametreleri oluşturulmuştur. Bu doğrultuda çalışmanın amacı mahallenin salt fizik mekândan ibaret olmadığı düşüncesiyle sosyal dayanıklı mahalle kavramına yönelik ön çalışma oluşturmak ve mahallenin geleceğine yeni bir bakış açısı sunmaktır. Bu kapsamda örnek alan çalışması üzerinden fiziksel çevre, sosyo-kültürel çevre, algısal çevre ve alternatif yaklaşım başlıkları altında ele alınan sosyal dayanıklı mahalle parametreleri değerlendirilmiştir. Alan çalışması için seçilen Kurtuluş-Feriköy geçmişte farklı etnik gruplara ev sahipliği yapmış, günümüz İstanbul'unda da Rum, Ermeni ve Yahudi gibi grupları barındırmaya devam etmiş ve aynı zamanda özellikle 20. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren çeşitli göç dalgalarına uğramıştır. Bu nedenle mahalle sahip olduğu farklı etnik gruplarla, sosyal ve fiziksel anlamda farklı kültürlerden izler taşımakta, çok kültürlü bir yapı sergilemekte ve devam eden mahalle kültürünü okutabilmektedir. Çalışma kapsamında mahallenin dinamiklerini anlamak amacıyla öncelikle tarihsel gelişim süreçleri ve kültürel yapı incelenmiştir. Yapılan incelemelerle mahallenin tarihsel ve kültürel birikiminin mekâna nasıl yansıdığı üzerinde durulmuş ve mahallenin genel profili saptanmıştır. Sonrasında ise belirlenen sosyal dayanıklı mahalle parametrelerine yönelik incelemeler yapılmıştır. İncelemeler mahallenin tarihsel gelişimine yönelik literatür araştırmasının yanı sıra eski eski haritalar, fotoğraf arşivleri, anılar ve gözlem ile zenginleştirilmiştir. Kurtuluş-Feriköy'ün sosyal dayanıklılık bağlamında değerlendirmesi fizik mekân kapsamında geçmişe yönelik algı şemaları ve günümüz haritalandırma çalışmaları ile oluşturulmuştur. Aynı zamanda bir yandan pandemi sürecinin getirdiği kısıtlılığın etkisi bir yandan da pandemi sürecinin mahalle üzerindeki etkisini gözlemleyebilme isteği anket çalışmasını da gerekli hale getirmiştir. Böylece sosyal dayanıklılığa yönelik İstanbul geneli için yapılan ve çalışma alanında yoğunlaşan online anket sonuçları da iki aşamalı olarak değerlendirmeye dahil edilmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda sosyal dayanıklı olmaya yönelik parametrelerin örnek alan çalışmasında ne gibi paralellikler gösterdiğine, mahallenin ne ölçüde sosyal dayanıklı olduğuna yönelik değerlendirmelerde bulunulmuş ve ilerleyen çalışmalarda İstanbul genelinde mahallelerin sosyal dayanıklılık derecelerinin ölçülmesine yönelik fırsat sağlanmıştır.

Özet (Çeviri)

The concept of neighborhood has gone through different processes and gained various meanings since its emergence. In the beginning, the neighborhood is defined as a self-sufficient and closed settlement where individuals with similar characteristics lead their lives together, social relations are strong; Over time, it has gained depth with both urbanization processes and the concept's inclusion in different disciplines such as social sciences, city planning and urban design. In this direction, looking at the more comprehensive definitions of the neighborhood, Alver (2010) expressed the neighborhood as the main element and core of the city and argued that the neighborhood symbolizes the intertwining of space and life. With this point of view, the neighborhood both a forms space and a certain lifestyle, and it is about creating an environment for human relations as well as producing space. The dialectical relationship of the physical space of the neighborhood and the social structure removes it from being an abstract concept and makes it gain meaning with components such as the geography, society, history and culture of that society. These meanings attributed to the concept make it difficult to understand the neighborhood and refer to general acceptance of the neighborhood, and at the same time, it creates the necessity to understand and protect the neighborhood. In this context, the study primarily presents general literature research on the neighborhood and deals with the changes that the neighborhood has undergone in Turkey. The idea behind the thesis is the desire to deal with the neighborhood with the perspective of social space of Lefebvre (1974), to comprehend the transformations it has gone through, to understand the new practices it has created, and to consider the neighborhood with a new paradigm while thinking about the future of the neighborhood under today's conditions. In this direction, another concept to be considered while thinking and constructing the future of the neighborhood within the scope of the study is social resilience. The resilience revealed by Holling (1973) was initially considered in the ecological context and was generally defined as the capacity of a system to repair and improve itself against the deterioration and damage it encounters. The concept, which has started to be discussed in different disciplines as well as its ecological scope over time like, is to increase the ability to withstand or adapt itself against possible changes and threats with the least damage by understanding the multidimensional dynamics of a city. Urban resilience has become one of the current approaches as it allows to improve living conditions, increase the level of knowledge throughout the city, and create a multi-actor structure in decision-making processes. Urban resilience, which is a topic that needs to be handled with a holistic approach in physical, social and economic terms due to its scope, is mostly handled in the current studies with its physical aspect and its social dimension being neglected. For this reason, the study focused on the social dimension, one of the critical components of resilience, within the framework of planning, and focused on the concept of social resilience. Social resilience has been defined by Adger (2000) as“the ability of groups or societies to cope with tensions and confusion that arise in the process of environmental, social and political changes”. It is argued that it is difficult to create social resilience indicators that include economic, spatial and social dimensions. However, at this point, Adger (2000) stated that social resilience is defined mainly at the community level and stated that the concept is related to“community”and“social capital of communities”. In this context, social resilience by increasing the social resilience, sense of belonging, cultural identity and social cohesion of the society; while creating a more conscious, active, collective and learning society, it also contributes to the physical space and makes the concept an important subject to be understood. The need to adapt the concept of social resilience to the neighborhood is the idea that this effort can contribute to the sustainability of the neighborhood and neighborhood culture by producing places that can adapt socially and environmentally to the changing and dynamic processes over time and preserve their cultures and identities. In this context, the study includes the concept of“socially resilient neighborhood”as a search for a new concept. Socially resilient neighborhood parameters were created by making use of the resilience and sustainability literature while conducting these studies. In this direction, the aim of the study is to create a preliminary study on the concept of socially resilient neighborhood and to offer a new perspective to the future of the neighborhood, with the thought that the neighborhood is not just a physical space. In this context, socially resilient neighborhood parameters, which are discussed under the titles of physical environment, socio-cultural environment, perceptual environment and alternative approaches, were evaluated through the case study. Kurtuluş-Feriköy, which was chosen as fieldwork area, hosted different ethnic groups in the past, and continues to host groups such as Greek, Armenian and Jewish in today's Istanbul. At the same time, it has undergone various waves of immigration, especially since the second half of the 20th century. For this reason, the neighborhood carries traces of different cultures in social and physical terms with its different ethnic groups, exhibits a multicultural structure and can teach the neighborhood culture with the ongoing neighborhood perception. Initially, the historical development processes and cultural structure were examined in order to understand the dynamics of the neighborhood. With the studies, how the historical and cultural accumulation of the neighborhood is reflected in the place has been examined and the general profile of the neighborhood has been determined. Afterwards, investigations were made on the determined socially resilient neighborhood parameters. The investigations were enriched with old maps, photographic archives, memories and observation, as well as literature research on the historical development of the neighborhood. Evaluation of Kurtuluş-Feriköy in the context of social resilience was created with perception schemes for the past within the scope of physical space and today's mapping studies. At the same time, the effect of the limitation brought by the pandemic process on the one hand, and the desire to observe the effect of the pandemic process on the neighborhood on the other hand, led to the necessity of conducting a survey. On one hand, the effect of the limitation brought by the pandemic process, on the other hand, necessitated conducting a survey in order to observe the effect of the pandemic process on the neighborhood. Thus, the results of the online survey for social resilience made for Istanbul in general and concentrated in the field of study were included in the evaluation in two stages. In line with the findings, it was determined what kind of parallels the parameters of socially resilient neighborhood show in the sample field study, to what extent the neighborhood is socially resilient, and in further studies, an opportunity was provided to measure the social resilience levels of neighborhoods throughout Istanbul. As a result, this study comprises a basis for how the changing neighborhood can be handled with the concept of social resilience, which is considered as a new paradigm in today's conditions. Thus, it is envisaged that the design decisions for the neighborhood will be developed with an approach that considers not only the physical space but also the social dimension, and the creation of neighborhoods with high social capital.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    840523

    Kentsel Güvenlikte Bekçilik Kurumu ve 2017 sonrası Türkiye'de bekçiliğin dönüşümü: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi üzerine bir araştırma

    Watchwatch Institution in Urban Security and the transformation of watchwatch in Turkey after 2017: A research on Nevşehir Hacı Bektaş Veli University

    YUSUF CANEVİ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    Kamu YönetimiNevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi

    Kamu Politikası ve İşletmeciliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MEHMET ÖZEL

  2. Tez No

    627539

    Mahalle algısındaki dönüşüm: Konya örneğinde 'Bizim mahalle' den güvenlikli siteye

    Transformation in the neighborhood perception: In the example of Konya from 'Our neighborhood' to safe site

    ESRA KOÇ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    Kamu YönetimiKaramanoğlu Mehmetbey Üniversitesi

    Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. ŞERİFE PEKKÜÇÜKŞEN

  3. Tez No

    699817

    Kentsel dönüşüm alanlarında mahallenin fiziki ve sosyal değişimi: Konya Çaybaşı Mahallesi örneği

    Physical and social change of the neighborhood in urban transformation areas: Konya Çaybaşi Neighborhood example

    AYŞE UĞUR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    MimarlıkNecmettin Erbakan Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. DİCLE AYDIN

  4. Tez No

    414723

    The cultural transformation of Yeldeğirmeni neighborhood

    Yeldeğirmeni mahallesinin kültürel dönüşümü

    ZEYNEP TÜRKMEN

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2015

    Sosyolojiİstanbul Bilgi Üniversitesi

    Kültürel İncelemeler Ana Bilim Dalı

    DR. SAİME TUĞRUL

  5. Tez No

    619231

    Kentsel dönüşüm bağlamında sosyal dönüşüm: Kütahya İnköy Mahallesi İnköy Toplu Konutları örneği

    Social transrormation in the context of urban transformation: Kütahya İnköy Mahallesi İnköy Toplu Konutları sample

    ZÜBEYDE GÜLLÜCE

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    SosyolojiKütahya Dumlupınar Üniversitesi

    Sosyoloji Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. TALİP KARAKAYA

Geri Dön