إبراهيم الحلبي المداري وكتابه 'اللمعة'
İbrahim el-Halebî el-Medârî ve el-Lüm'a adlı eseri
- Tez No: 712114
- Danışmanlar: PROF. DR. YUSUF ŞEVKİ YAVUZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Arapça
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 457
Özet
Bu tez, kelâm, tasavvuf, fıkıh, mantık, matematik, astronomi, dil bilimleri, siyer ve daha birçok alanda eserler vermiş olmasına rağmen hayatı ve eserleri hakkında yapılan çalışmaların yetersiz olmasından dolayı ilim dünyasında ne kendisi ne de eserleri pek fazla bilinmeyen XII. / XVIII. yüzyılda yaşamış önemli Osmanlı âlimlerinden İbrahim el-Halebî el-Medârî'nin (ö. 1190/1776) hayatı, ilmi kişiliği ve düşüncelerini araştırmanın yanı sıra el-Lüm'a fi'l-hudûsi ve'l-kıdemi ve'l-kazâi ve'l-kaderi ve tahkîki't-teklîf adlı eseri üzerinden onun kelâmî görüşlerini ortaya koymayı hedeflemektedir. Bu çalışmada, Mîr Dâmâd'ın hudûs-i dehr görüşünü, ef'âlü'l- ibad meselesinde Eş'arî ile Cüveynî'nin tahkikli görüşlerini ve İbn Arabî'nin vahdet-i vücud görüşünü benimseyen ve bir Osmanlı Hanefi Matüridî âlimi olan Halebî'nin kelâm alanında ortaya en önemli ve orijinal olan bu eserinin ilmi tahkikinin yanında karşılaştırmalı ve analitik bir metot ile eserinde ele aldığı meselelerin bir incelemesi de yapılmaktadır. Eserine taşıdığı önemli kelâmî meseler başlıca şunlardır:“Hudûs”,“kazâ-kader”ve“teklifin doğruluğu”. Eserin tahkikli bir metnini ortaya koyabilmek adına her ne kadar Lüm'a'nın müellif nüshası olmasa da önce yapılmış olan çalışmaların aksine Halebî'nin baştan sona mutaala ettiği, neredeyse tüm varakları üzerinde kendi hattıyla tashihlerinin ve notlarının bolca bulunduğu müellif nüshasına eş değer nüsha esas alınmıştır. Çalışmada gerek Halebî'nin ilmi kişiliği ve kelâm ilmindeki yerinin tespit edilmesi gerek yukarıda zikrolunan üç meselenin sistematik bir incelemesi yapılırken birtakım zorluklarla karşılaşılmıştır. Örneğin mevcut kaynaklarda Halebî ve eserlerine dair bilgi sınırlı olup ulaştığımız bilgilerin çoğunluğunun büyük kısmı hala el yazması halinde bulunan eserlerden elde edilmiştir. Lüm'a'nın sağlam bir metnini ortaya koyarken karşılaştığımız diğer zorluklar ise kitapta çok sayıda referansın bulunması, konu anlatımlarının çok kısa ve eserin zor bir dile sahip olmasıdır. Nitekim eserde en çetrefilli konular özet biçimde anlatılmaya çalışılmıştır. Lüm'a'daki meselelerin analizi ve incelenmesi noktasındaki bir diğer zorluk ise ele alınan bu meselelerin kelâm ilminin en hassas meseleleri olmasının yanında onların kelâm, felsefe ve tasavvuf metotlarının mezcedilerek eserde Halebî tarafından ele alınmış olmasıdır. Çalışmayı zorlaştıran bir başka husus ise, Halebî'nin eserinde“tahkik”metodunu benimsemiş olmasından ötürü söz konusu disiplinlere ve bu disiplinlerin kaynaklarına vakıf olmanın zorluğudur.
Özet (Çeviri)
تهدف هذه الأطروحة لكشف اللثام عن إبراهيم الحلبي المداري (ت. 1190هـ/1776م) أحد علماء الدولة العثمانية البارزين في القرن الثاني عشر الهجري/الثامن عشر الميلادي، الذين حاولوا الجمع بين المنهج الكلامي والفلسفي والصوفي معًا، فالحلبي حنفي ماتريدي لكنه يتبع رأي مير باقر الداماد في الحدوث الدهري، ويرجح رأي الأشعري والجويني على التحقيق في مسألة أفعال العباد، كما يتبنى رأي ابن عربي في وحدة الوجود، وعلى الرغم من تأليف الحلبي للعديد من المؤلفات في الكلام والتصوف والفقه والمنطق والرياضيات والفلك وعلوم اللغة والسير وغيرها، إلا أنه عالمٌ مغمور لا يعرفه الكثير من الباحثين، كما أنَّ الدراسات حول حياته ومؤلفاته قليلة جدًّا ولا تتسم بالشمول والتدقيق الكافيين. تهدف الدراسة أيضًا لعرض آرائه الكلامية في كتابه المسمى بـ اللمعة في الحدوث والقدم والقضاء والقدر وتحقيق التكليف؛ لذا قمنا بتحقيق كتابه اللمعة ودراسة مسائله بمنهج تحليلي مقارن؛ إذ يعتبر كتابه هذا أهم مؤلفاته الكلامية والتي خصصها لمناقشة بعض أهم مسائل علم الكلام، وهي مسألة الحدوث والقضاء والقدر وصحة التكليف، فجاء عملنا لإبراز هذا الكتاب من نسخه الأصيلة، حيث جاء تحقيقنا من نسخة صحَّحها ونظر فيها الحلبي نفسه وعليها تعليقات وتصويبات بخط يده، على خلاف النشرات السابقة التي افتقرت لنسخةٍ معتبرة، فضلًا أنَّا حاولنا دراسة هذه المسائل الثلاث بشكل منهجي، وعرض رأي الحلبي لبيان مكانته في علم الكلام. وقد واجهتنا في سبيل ذلك العديد من المشكلات أهمها، قلة المصادر التي تتحدث عن حياة الحلبي ومؤلفاته، بالإضافة إلى كون الكثير من المراجع التي جمعنا منها المعلومات حول الحلبي هي مخطوطة، أما الصعوبات في إبراز متن اللمعة وتحليل مسائله فتتجلى في كثرة المصادر التي اعتمد عليها، وفي اللغة الموجزة الصعبة التي استعملها في كتابه، حيث ضمَّن كتابه العديد من المعلومات الدقيقة بأسلوب مختصر بعيد عن الحشو والتطويل، وتجلت الصعوبات كذلك في دراسة المسائل نفسها؛ إذ تعتبر من أدق مسائل علم الكلام، فضلًا عن منهج الحلبي القائم على التحقيق ومحاولة المزج بين أقوال المتكلمين والحكماء والصوفية، مما تطلب مُكنةً في معرفة هذه الأقوال ومصادرها.
Benzer Tezler
- تحقيق ودراسة من قسم باب الكفاءة إلى طلاق المريض من تحفة الأخيار على الدر المختار لبرهان الدين إبراهيم بن مصطفى الحلبي المتوفى سنة 1190 هجرية
Burhâneddin İbrahim el-Halebî'nin telif ettiği Tuhfetu'l-Ahyar Ala'd-Dureri'l-Muhtar eserinin kefâet babından talak babına kadar olan kısmının tahkik ve incelemesi
BERIR OSMAN BABO MOHAMED
Yüksek Lisans
Arapça
2022
Dinİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSAMA AL HAMWI
- Burhaneddin İbrahim b. Mustafa el-Halebinin Tuhfetu'l-Ahyar ale'd-Durri'l-Muhtar isimli eserinin 'Elbeyulfasıd' Babından Azlulvekıl' Bbına kadar tahkik ve incelenmesi
This research is an investigation and study from Babu al-baye al-fasid to babu azl alwakil chapters of a manuscript 'Tuhfat al-Akhayyar Ala al-Dur al-Mukhtar' - تحقيق ودراسة من قسم باب البيع الفاسد إلى باب عزل الوكيل من تحفة الأخيار على الدر المختار لبرهان الدين إبراهيم بن مصطفى الحلبي المِذاري المتوفى سنة 1190 هجري.
MUHAMMED CEMAL
Yüksek Lisans
Arapça
2022
Dinİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSAMA AL HAMWI
- (خير الكلام على البسملة والحمدلة لشيخ الإسلام للإمام نور الدين علي بن إبراهيم بن أحمد الحلبي الشافعي المصري -ت 1044هـ - دراسةً وتحقيقًا)
İmam Nureddin Ali b. İbrahim b. Ahmed el-Halebî eş-Şâfiî el-Masrî'nin (Ö. 1044 H.) Hayrü'l-Kelâm ale'l-Besmele ve'l-Hamdele Adlı Eserinin İnceleme ve Tahkiki
SAIF HAMEED SFOOG AL-SAEEDI
Yüksek Lisans
Arapça
2022
DinÇankırı Karatekin ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET ALİ AYTEKİN
- تحقيق ودراسة من فصل 'يجهر المصلي' إلى 'باب صلاة المريض' من كتاب 'تحفة الأخيار على الدر المختار' لإبراهيم بن مصطفى الحلبي المِذاري
Burhaneddin İbrahim b. Mustafa el-Halebinin Tuhfetu'l-Ahyar ale'd-Durri'l-Muhtar isimli eserinin 'Yecherü'l-İmam' bölümünden 'Salâtü'l-merîz' babına Kadar tahkik ve incelenmesi / An investigation and study of the chapters between 'Yacharul Musalli (Aloud Worshiping)' and 'Salâtü'l-merîz (The Patient's Prayer)' from the book 'Tuhfetu'l-Ahyar ale'd-Durri'l-Muhtar' by Burhaneddin Ibrahim bin Mustafa Al-Halabi Al-Madhari
ANAS ABDULLAH SALEEM
Yüksek Lisans
Arapça
2021
Dinİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSAMA AL HAMWI
- كتاب الطلاق في تحفة الأخيار على الدّرّ المختار: من باب الطلاق الصريح إلى باب طلاق المريضللإمام إبراهيم بن مصطفى الحلبي
Tuhfetü'l-Ahyâr alâ'd-Dürri'l-Muhtâr' adlı eserin 'Kitâbu't-Talâk' bölümünün Talâku's-Sarîh başlığından Talâku'l-Merîz başlığına kadarki kısmının tahkîk ve incelemesi / The book of divorce (Tuhfat al-Akhiyar Alaa al-Dur al-Mukhtar) from the beginning of divorcing book till the patient's divorce
ABDUL WAHID ISMAEI ZAIDAN AL GBURI
Yüksek Lisans
Arapça
2020
DinAksaray ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BOZAN ALHAMAD