Türkçede bilgi kipliği alanı
The domain of epistemic modality in Turkish
- Tez No: 725567
- Danışmanlar: PROF. DR. HABİBE YAZICI ERSOY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 380
Özet
Çalışmada, olasılık ile gereklilik olmak üzere iki temel anlamsal ulam kapsamında işlenen kiplik alanının, konuşurun iç ve dış dinamikleri dikkate alıp idrak gücüyle birleştirerek önermesine karşı tutumunu ifade ettiği bilgiye ait yönü incelenmiştir. Bilgi kipliği özelinde dil kullanıcısının dilsel ifadeleri nasıl ve nerede konumlandırdığı inceleme konusu edilmiştir. Çalışmada bilgi kipliği salt işaretleyicilerden ibaret gramatikal bir ulam olarak görülmeyip anlamın belirlenmesinde belli unsurların önemi vurgulanarak disiplinlerarası çözümleme önemsenmiştir. Diğer bir deyişle söylem içerisinde önemli bir işlevi karşılamasına rağmen gerekli ilgiyi göremeyerek dilsel inceleme ve çözümlemelerin sınırlı bakış açısıyla araştırılmasına neden olan dil yapılarına bağlam, anlam, işlev, çok anlamlılık, edimbilim, öznellik vb. noktalara dikkat çekilerek yoğunlaşılmıştır. Konuşur, alıcıya yönelik yargısını iletmede pek çok dilsel araca başvurabilmektedir. Konuşurun alıcısına doğrudan veya dolaylı yoldan iletmek istediği olasılık çizgisindeki mesajı semantik ve edimsel anlam içeriğiyle yansıtan biçimsel, sözcüksel, sözdizimsel ve söylemsel dil ifadeleri bilgi kipliğinin kapsamını oluşturmaktadır. Biçimbirimlerin yanında fiil, isim ve zarf gibi işaretleyiciler işlevleri ayrıca biçimbirimlerle eşdizimlilikleri bakımından önermenin yönünü değiştirerek olasılığı zayıflatıp güçlendirmede belirleyici role sahip olduklarından kiplik sınıflandırılmasıyla yakından ilişkili görülmüştür. Özellikle Türkçe açısından bakıldığında söz diziminin anlam alanını genişlettiği ortadadır. Belli işaretleyici veya kullanımlarla kodlanabilen iletilerin dışında doğrudan fark edilmemesine rağmen kullanım içeriğinde önermenin görünenin dışında daha derin mesajlara işaret edildiği söylemsel kullanımların anlamlandırmadaki değerine dikkat çekilmiştir. Değinilen açıklamalar bilgi kipliğinin alanının düşünüldüğünden geniş olduğunu ve net sınırlara sahip olmadığını gösterdiğinden farklı dinamikler dikkatle incelenerek anlamsal değişkenler doğrultusunda sınıflandırma yoluna gidilmiştir. Böylece bilgi kipliği anlamının aktarımındaki çeşitliliği göstermek amaçlanmıştır. Her dilin kendine özgü özellikler taşıması ortak sınıflandırma mantığının gereksizliğini göstermektedir. Nitekim tek bir dil üzerinden takip edilen sınıflandırmalar karmaşık bir yapı oluşturan kiplik ulamının çözümlenmesini zorlaştırmaktadır. Ulaşılan sonuç her dilin kendi olasılık sınıflandırmasına sahip olması gerekliliğini doğurduğundan kiplik ulamının belirli bir kısmını ele alan çözümleme ve yorumlamalarla genelden özele bilgi kipliği ulamı ortaya konulmuştur.
Özet (Çeviri)
This study examines the domain of modality, which is addressed in the field within the scope of two basic semantic categories, possibility and necessity, focusing specifically on the aspect of epistemic, where the speaker expresses their attitude toward their proposition by considering internal and external dynamics and combining them with cognitive power. The study aims to determine how and where the language user positions linguistic expressions in terms of the epistemic modality. Rather than viewing the epistemic modality as a grammatical category consisting of only markers, the study emphasizes the importance of certain elements in determining the meaning and thus takes into account interdisciplinary analysis. In other words, the study focuses on the linguistic structures, which, despite the important function they fulfill in discourse, they do not receive the necessary attention, thereby resulting in limitations to linguistic examinations and analyses, by referring to context, meaning, function, polysemy, pragmatics, and subjectivity. A speaker can use many linguistic tools to convey their judgment towards the receiver. The scope of the epistemic modality includes formal, lexical, syntactic, and discursive language expressions that reflect the message in line with the possibility that the speaker wishes to convey directly or indirectly, alongside its semantic and pragmatic meaning, to their receiver. In addition to morphemes, markers such as verbs, nouns, and adverbs are closely related to modality classification, as they have a decisive role in weakening and strengthening the probability by changing the direction of the proposition in terms of their functions and collocations with morphemes. It is clear that the syntax enlarges the semantic field, especially in the Turkish language. The study further draws attention to the value of discursive uses in meaning, where the proposition refers to deeper messages that are beyond the surface and not directly noticed unless it can be encoded through certain markers or uses. As the domain of the epistemic modality has been shown to be wider than typically understood and does not have clear boundaries, different dynamics have been carefully examined and classified according to semantic variables. Thus, another aim of this study is to show the diversity in the transfer of the meaning of the epistemic modality. With each language having its own characteristics, the logic of common classification is redundant. As a matter of fact, when classifications are made on the basis of only a single language, this makes it difficult to analyze the complex structure of the modality category. Since the results obtained in this study suggest that each language should have its own probability classification, the categorization of the epistemic modality from general to specific is discussed through the analyses and interpretations that deal with a certain part of the modality category.
Benzer Tezler
- Harezm Türkçesinde eylem kipliği
Event modality in Khwarezm Turkish
MUHAMMET YASİN ÇAKIR
Doktora
Türkçe
2024
DilbilimKaradeniz Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÇİĞDEM USTA
- Türkçede tanıtsallık: Dolaylı ve dolaysız yanıt türleri
Situational semantic analysis of evidentiality: Evidentials in Turkish
DEMET CORCU GÜL
- Politik söylem ve gerçeklik sunumu: Bir örneklem
Political discourse and presentation of reality: A sample
ÖZLEM AKSU
- Alter ego ve personanın sanatsal faaliyetteki rolü
Role of alter ego & persona in artistic activitie
CAN AKERSON
- Beden eğitimi öğretmeni adaylarının meslek öncesi öğretmen kimlik algılarının incelenmesi
Investi̇gati̇on of PRE - servi̇ce teachers' identi̇ty percepti̇ons of physi̇cal educati̇on teacher candi̇dates
NECMETTİN KÜMPERLİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Eğitim ve ÖğretimGaziantep ÜniversitesiBeden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FİKRET ALINCAK