Meclisin bütçe hakkının Türkiye Cumhuriyeti Anayasası perspektifinde genel bir değerlendirmesi
An overall review of Parliament's budget right in perspective of the Constitution of the Republic of Turkey
- Tez No: 729185
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET YAŞAR SEVÜK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Hukuk, Law
- Anahtar Kelimeler: Bütçe Hakkı, Anayasa, Vergi, Budget Right, Constitution, Taxation
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Aydın Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kamu Hukuku Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 77
Özet
Bütçe, devletin, belirli bir döneme ait gelir ve giderleridir. Bütçe, belirli ilkelere göre oluşturulur, belirli unsurlar çerçevesinde kullanılır ve çeşitli fonksiyonlara sahiptir. Bütçe hakkı ise, devlet bütçesinin kullanılmasına onay verme yetkisidir. Bütçe hakkı, hükümet sistemlerine göre farklı şekillerde ortaya çıkmaktadır. Hükümet sistemleri, kuvvetler ayrılığı teorisine göre şekillenmiştir. Devleti oluşturan temel kuvvetler, yasama, yürütme ve yargı kuvvetleridir. Kuvvetler ayrılığı teorisi, devleti oluşturan temel kuvvetlerin farklı organlar tarafından kullanılmasıdır. Devleti oluşturan temel kuvvetlerin tek bir organa ait olduğu hükümet sistemlerine, kuvvetler birliği sistemleri ismi verilir. Kuvvetlerin ayrı organlar tarafından kontrol edildiği hükümet sistemleri de kuvvetler ayrılığı sistemleri olarak isimlendirilir. Hükümet sistemleri, bütçe hakkının şekillenmesinde önemli bir etkendir. Bütçe hakkı, tarihte ilk olarak İngiltere'de düzenlenmiştir. Bütçe hakkının temeli İngiltere'de 1215 yılında kabul edilen ve hukuk tarihinde ilk yazılı anayasa olan Magna Carta'ya dayanmaktadır. İngiltere'de ortaya çıkan ilk anayasa, temelinde vergilendirme ve bütçe hakkını barındırır. Meclisin bütçe hakkı, Magna Carta'dan itibaren gelişmeye başlamış ve modern anlamda meclisin bütçe hakkı haline gelmiştir. Bütçe hakkı dünyada İngiltere'den sonra Fransa ve Amerika'da 18. yüzyılda gelişmeye başlamıştır. Türkiye'de bütçe hakkının temeli Osmanlı Devleti'ne dayanmaktadır. Bütçe hakkı, Osmanlı'da başlayan anayasal çalışmalarda ortaya çıkmaya başlamıştır. Türk tarihinde anayasal çalışmalar Osmanlı Devleti'nde Sened-i İttifak ile ortaya çıkmıştır. Fakat anayasa olarak ilk defa Osmanlı'da, Sened-i İttifak'tan yıllar sonra, Kanun-i Esasi kabul edilmiştir. Kanun-i Esasi de temelinde vergilendirmeyi ve bütçe hakkını düzenlemeyi amaçlamıştır. Türkiye'de meclisin bütçe hakkını ilk olarak Osmanlı'da Kanun-i Esasi düzenlemiştir. Cumhuriyet döneminde, 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, 1924 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, 1961 ve 1982 anayasaları bulunmaktadır. 1921 ve 1924 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu bütçe hakkını düzenlemiştir. Fakat meclisin bütçe hakkı, cumhuriyet döneminde 1961 anayasası ile modern anlamda bütçe hakkı olarak düzenlenmiştir. Günümüzde yürürlükteki Türkiye Cumhuriyeti anayasası 1982 anayasasıdır. 1982 anayasası da meclisin bütçe hakkını 1961 anayasasına çok benzer şekilde düzenlemiştir. Türkiye Cumhuriyeti anayasasında bütçe hakkı Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne aittir. 1982 anayasası çeşitli değişikliklere uğramıştır. 2017 yılında uğradığı değişiklik ile Türkiye Cumhuriyeti hükümet sistemini değiştirmiş ve Türkiye'ye cumhurbaşkanlığı hükümet sistemini getirmiştir. Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi Türkiye'de ilk defa uygulanmaya başlanmıştır. Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde de bütçe hakkı önemli bir konudur ve anayasa değişikliği sonucunda güncel hali ile Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne aittir. Bu bağlamda meclisin bütçe hakkı Türkiye Cumhuriyeti anayasasına göre Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne aittir.
Özet (Çeviri)
There is an important correlation between the parliament, seperation of Powers, constitution and budget right; as they are some of the fundamental concepts of law. The preperation of constitutions and including seperation of Powers in constitutions are the main foundations of the democratic states; and the constitutions derived from taxations and budget right, as budget right is a follow-up to taxations. The first written constitution in history of law is Magna Carta, which emerged in Britain, has taxations and budget right underlying in its foundation. It means that the budget right is based on Magna Carta. In general manner, modern parliaments' budget right started developing from Magna Carta, and it's still developing. As we look at the Turkish legal history, The Turkish constitutional exercises started with“Sened-i İttifak”(Charter of Alliance); but the first constitution that Ottoman Empire accepted is“Kanun-i Esasi”(Ottoman Basic Law). The main purpose of“Kanun-i Esasi”is to regulate the taxation system and the budget right. This means that the Turkish Grand National Assembly's budget right's history goes all the way back to Kanun-i Esasi. At the present, the constitution of the Republic of Turkey gives the budget right to the Turkish Grand National Assembly. The Assembly's budget right in its modern meaning was initially legislated in 1961 Constituton. Currently, the Republic of Turkey has 1982 Constitution in force. The budget right in 1982 constitution is made in a similar manner to 1961 constitution's budget right. At the time of this study being conducted, the 1982 Constitution of the Republic of Turkey is still in effect; which went under a change in 2017, resulting with the Republic of Turkey changing its polity to“Presidency Government System”. The budget right in this system also belongs to the Turkish Grand National Assembly with small changes; which this study is meant for.
Benzer Tezler
- Demokrasi tarihi açısından 1912 Mebusan Meclisi ve faaliyetleri
Başlık çevirisi yok
KENAN OLGUN
Yüksek Lisans
Türkçe
1994
Türk İnkılap Tarihiİstanbul ÜniversitesiTürkiye Cumhuriyeti Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET SARAY
- Vatandaş odaklı bütçeleme yaklaşımı perspektifinden Türkiye'de vatandaşların bütçe bilinci analizi
Analysis of budget awareness of citizens in Turkiye from the perspective of citizen-oriented budgeting approach
MERVE BEYDEMİR
- Sayıştay denetiminde kalite
Quality in Turkish Court of Accounts audit
AHMET UĞUR CEBECİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Maliyeİzmir Katip Çelebi ÜniversitesiMaliye ve Mali Yönetim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM ATTİLA ACAR
- Bölgesel kalkınma ajanslarının büyüme ve istihdam üzerine etkisi: Ampirik bir analiz
The effect of regional development agencies on growth and employment: An empirical analysis
BUĞRA ÇAĞRI ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
EkonomiZonguldak Bülent Ecevit Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FERDİ KESİKOĞLU
- Factional struggles and the first phase of Turkish constitutionalism (1867-1877)
Hizip kavgaları ve Türk anayasacı hareketinin ilk safhası (1867-1877)
AHMET ARİF BEKTAŞ
Yüksek Lisans
İngilizce
2020
TarihOrta Doğu Teknik ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NESİM ŞEKER