Çeviri amaçlı metin çözümlemesi üzerine dizgeli ve bütünsel bir yaklaşım arayışı
In search of a systematic and holistic approach to translation-oriented text analysis
- Tez No: 731070
- Danışmanlar: PROF. DR. İSMAİL İŞCEN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mütercim-Tercümanlık, Translation and Interpretation
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mersin Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çeviribilim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 206
Özet
Çeviribilim literatürü incelendiğinde, çeviri etkinliği üzerine öne sürülen yaklaşımların ekseriyetle farklı bilim dallarından ithal edilen kavram, kuram ve modellere dayandıkları görülmektedir. Bunun sonucu olarak çeviribilim literatürü günümüzde araştırma yönelimleri bakımından oldukça heterojen bir görünüm çizmektedir. Fakat bu heterojen görünüme rağmen, çeviribilimde“yapısalcılık”ve“işlevselcilik”olarak adlandırılan, temel varsayımları bakımından birbirinden farklı olan iki ana yönelimin varlığından söz etmek mümkündür. Yapısalcı yönelim bir dizge olarak dili ve yapıyı ön plana çıkararak çevirinin iletişim-durumsal ve kültürel yönlerini yeterince dikkate almamakla; diğer taraftan işlevselci yönelim ise çevirinin dilsel-yapısal boyutunu fazlaca göz ardı etmekle eleştirilmektedir. Çeviribilim literatüründe bu tür yakınmalarla sıkça karşılaşılması, çeviri etkinliğini tüm yönleriyle, çeviri sürecine etki eden tüm belirleyen ve etmenler ile bir bütün olarak inceleyebilmeyi mümkün kılacak dizgeli ve bütünsel yaklaşımlara hâlâ ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. Bu ihtiyaç doğrultusunda, bu çalışmada çeviri sürecine yönlendirici etki eden önemli bir aşama olan çeviri amaçlı metin çözümlemesi üzerine dizgeli ve bütünsel bir yaklaşım geliştirmenin olası yolları tartışılmaktadır. Çeviri amaçlı metin çözümlemesinde temel amaç, kaynak metnin içeriğini anlamak ve onun çeviri açısından önem arz eden niteliklerini tespit etmektir. Çeviribilim literatürü çevirinin çok aşamalı, çok belirleyenli, çok etmenli, yani devingen bir süreç olduğunu göstermektedir. Bu nedenle çeviri amaçlı metin çözümlemesi yapılırken tutarlı, güvenilir ve özneler arası veri elde edebilmek için kaynak metnin ve kaynak metnin dahil edildiği çeviri durumunun birbiriyle ilişkili bir bütün olarak çözümlenmesi gerekmektedir. Bu çalışmanın temel amacı, çeviri sürecinin iç ve dış belirleyenlerini dikkate alan ve kaynak metni hem yapısal hem de pragmatik-durumsal yönleriyle; dilsel, metinsel, iletişimsel ve kültürel dört temel boyutu üzerinden çözümlemeyi mümkün kılan dizgeli ve bütünsel bir çeviri amaçlı metin çözümlemesi şeması geliştirmektir. Bu amaç doğrultusunda, çeviri birimi kavramından hareketle bir çeviri amaçlı metin çözümlemesi şeması geliştirilmiş ve bu şema farklı metin türleri, dil çiftleri ve çeşitli çeviri durumu senaryoları üzerinde uygulanabilirlik bakımından sınanmıştır.
Özet (Çeviri)
When we review the translation studies literature, we see that the approaches put forward on translation activity are mostly based on concepts, theories and models imported from many different disciplines. As a result, the translation studies literature today has a rather heterogeneous appearance in terms of research orientations. However, despite this heterogeneous appearance, it is possible to talk about the existence of two main orientations called“structuralism”and“functionalism”in translation studies, which differ from each other in terms of their basic assumptions. Structuralist orientation is criticized for emphasizing language and structure as a system and considering the communicative-situational and cultural aspects of translation not sufficiently; on the other hand, the functionalist orientation for ignoring the linguistic-structural dimension of translation too much. The fact that such complaints are frequently encountered in the translation studies literature shows that there is still a need for systematic and holistic approaches that will make it possible to examine the translation activity in all its aspects, with all the determinants and factors affecting the translation process. In line with this need, this study discusses possible ways of developing a systematic and holistic approach to translation-oriented text analysis, which is an important phase that has a directive effect on the translation process. The main purpose of translation-oriented text analysis is to understand the content of the source text and to determine its qualities that are important for translation. Translation studies literature shows that translation is a multiphase, multideterminant, multifactor, that is, a dynamic process. For this reason, to obtain consistent, reliable, and intersubjective data when performing translation-oriented text analysis, the source text, and the translation situation in which the source text is included should be analyzed as an interrelated whole. The main purpose of this study is to develop a systematic and holistic translation-oriented text analysis scheme that considers the internal and external determinants of the translation process and enables to analyze the source text with both its structural and pragmatic-situational aspects through its four basic linguistic, textual, communicative and cultural dimensions. For this purpose, a translation- oriented text analysis scheme was developed based on the concept of translation unit and this scheme was tested in terms of applicability on different text kinds, language pairs and various translation situation scenarios.
Benzer Tezler
- Ayşe Kulin'in Nefes Nefese adlı romanının ve İngilizce çevirilerinin kent göstergebilimi ve çeviri göstergebilimi bağlamında çözümlenmesi
The semiotic analysis of Ayşe Kulin's novel titled 'Nefes Nefese' and its translations within the context of urban semiotics
OZAN ERDEM GÜZEL
Doktora
Türkçe
2022
Batı Dilleri ve EdebiyatıYıldız Teknik ÜniversitesiBatı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SÜNDÜZ ÖZTÜRK KASAR
- A study on the translation of Mo'nun Gizemi (Burtch & Daphne and The Secret of the Mo) through the lens of Nord's text analysis in translation
Nord'un çeviri amaçlı metin çözümlemesi kuramı ile Mo'nun Gizemi üzerine bir çalışma
ALPER BALADIN
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
Mütercim-TercümanlıkAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiMütercim Tercümanlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ASLI ÖZLEM TARAKCIOĞLU
- Wirkungsbreite der übersetzungsrelevanten ausgangstextanalyse von Christiane Nord -dargestellt anhand des literarischen werkes el greco malt den großinquisitor von Stefan Andres-
Christiane Nord'un çeviriye yönelik kaynak metin çözümleme modelinin yazınsal metinler bağlamında geçerliliği -Stefan Andres'in 'El Greco Malt Den Großinquisitor' eseri örneğinde bir inceleme-
EMEL YİĞİT
Yüksek Lisans
Almanca
2006
Alman Dili ve EdebiyatıMersin ÜniversitesiAlman Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET GÜNDOĞDU
- A stylistic analysis of turkish translations of Edgar Allan Poe's selected poetry
Edgar Allan Poe şiirlerinin Türkçe çevirileri üzerine biçemsel bir çözümleme
YASEMİN ERDEN
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
Amerikan Kültürü ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiMütercim Tercümanlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NEZİR TEMUR
- Translation as a norm-breaking activity: A case-study on the Turkish translation of Marjorie Housepian Dobkin's Smyrna 1922 The Destruction of a City
Norm-kırıcılık etkinliği olarak çeviri: Marjorie Housepian Dobkin'in Smyrna 1922 The Destructıon of a Cıty adlı eserinin Türkçe çevirisi üzerine bir vaka çalışması
MERVE AVŞAROĞLU
Yüksek Lisans
İngilizce
2014
Mütercim-TercümanlıkHacettepe ÜniversitesiMütercim Tercümanlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HİLAL ERKAZANCI DURMUŞ