Совет доорунда кыргыздардагы туугандык, уруулук жана жердешчилик байланыштарынын трансформацияланышы
Sovyet döneminde Kırgızlarda akrabalık, kabilecilik ve hemşehrilik ilişkilerinin değişimi
- Tez No: 736460
- Danışmanlar: PROF. DR. CEENBEK ALIMBAEV
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sosyoloji, Tarih, Sociology, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Kırgızca
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 131
Özet
Kırgızistan'da akrabalık, kabilecilik ve hemşehrilik ilişkileri sovyet sonrası dönemde hayatın her alanında geçerliliğini kaybetmedi. Özellikle pazar ekonomisinin, kentleşmenin etkisi altında, akrabalık ilişkilerinin toplumu etkileyen olumsuz ve olumlu yönleri de bulunmaktadır. Aynı zamanda siyasi alanda, personel meselelerinde kabilecilik, akrabalık ve hemşehrilik devletin bütünleşmesini engellediği ve halk arasında bölünmeler yarattığı tarihi bir gerçektir. Elbette günümüzün en önemli problemlerinin biri haline gelen bu konunun Sovyet döneminde nasıl hakim olduğunu ve bazı hemşehrilik kimliklerin güçlenmesine katkı sağlayan faktörleri incelemek önemlidir. Kırgız toplumu için akrabalık, kabilecilik ve hemşehrilik bağları çok önemlidir. Örneğin, Sovyet döneminde kabile ilişkilerinin kalıntılarına karşı bir mücadele olmasına rağmen, kırgızlar kabile bilincini kaybetmemiş, sanayileşme ve yerleşme döneminde yeni bir formda canlanmaya başlamıştır. Bunun nedenleri, Sovyet ideolojisinin temelini oluşturan kolektif bilinç ile kırgız aşiret toplumunun çekirdeğini oluşturan kolektif yapının iç içe geçmiş olması onun yeni sosyalist sisteme adapte etmekte çok az zorluk çekmesi, bölge halkının geçmiş yaşamındaki aşiretçi geleneklerin önemli olması ve de kabilelerin yardımıyla partiye katılanların mevcut olması idi. Çünkü Kırgız toplumu, sosyo-ekonomik oluşumlar arasında kapitalizmi tam anlamıyla yaşamadan feodal toplumdan sosyalist oluşuma atlamıştır. Günümüzde birçok araştırmacı, Sovyet döneminin üzerinde çalışılmamış, ancak kapatılmış sorunları değerlendirmeye çalışmaktadır. Bu konulardan biri de kırgızlarda akrabalık, kabile ve hemşehrilik ilişkilerdir. Binlerce yıldır yönetimde, üretimde ve sosyal-ekonomik hayatta önemli rol oynayan kabileler arası ilişkiler tarih sahnesinden çıkamamış, ancak dış ve iç faktörlerin etkisiyle değişime uğramıştır. Rus İmparatorluğu'nun ve ardından SSCB'nin kabileciliğe karşı politikasına rağmen, kırgızlar kabile bilincini ve kimliğini kaybetmemiştir. SSCB'nin oluşumu ile yerleşme süreci, şehirlerin inşası, eyaletlerin oluşumu ve aynı zamanda aydın nesillerin gelişmesi ile siyasi alanda dönemin en önemli konularından biri haline gelen hemşehrilik anlayışı ortaya çıkmıştır. Örneğin, Sovyet dönemi siyasi alanda kuzey-güney problemleri yaşanmıştır. Yüksek Lisans tez araştırmasında, kırgızların Sovyet döneminde akrabalık, kabile ve hemşehrilik bağlarının gelişimini, Sovyet hükümetinin politikasını, tarihsel süreçteki dönüşümleri ve sosyo-ekonomik, siyasi ve toplumsal alandaki rolünü arşiv kaynakları ve bilimsel literatürleri kullanılarak incelenilmektedir.
Özet (Çeviri)
Кыргыздардагы туугандык, уруулук жана жердешчилик байланыштар постсоветтик мезгилде кеңири кулачын жайып турмуштун баардык тармагында актуалдуулугун жоготкон жок. Айрыкча рыноктук экономиканын, шаарлашуунун таасиринде тууганчылык байланыштардын негативдүү жана позитивдүү көрүнүштөрү да өкүм сүрүп коомго өз таасирин тийгизүүдө. Аны менен катар саясий чөйрөдө, кадр маселесинде уруучулук, тууганчылык жана жердешчилик мамлекеттин интеграцияланышына кедергисин тийгизип, калк арасындагы бөлүнүп-жарылуучулукту жараткандыгы тарыхый факт. Бүгүнкү күндө актуалдуу жана орчундуу маселелердин бирине айланган бул теманын советтик мезгилде кандайча өкүм сүргөндүгүн жана регионалисттик иденттүүлүктүн бекемделишине түрткү болгон факторлорду изилдөө албетте, абдан маанилүү. Ошондой эле Совет мезгилинин уруучулук, тууганчылыкка карата саясатына карабай, алардын жаңы социалисттик“формацияга”ыңгайлашуусунун бирден бир себеби катары коомдун феодалдык-патриархалдык мамилелерден эле өткөөл мезгилди баштан кечирбестен, социалисттик системага өтүп кетиши болгондугун белгилеп кетүү керек. Ал эми бүгүнкү күндө астейдил мамиле жасай турган жердешчилик же болбосо регионалисттик түшүнүктөр да советтик мезгилде тарых сахнасынан кеткен эмес. Алгач Россия империясынын кийин СССРдин уруучулукка карата жасаган саясатына карабай, кыргыздар туугандык, уруулук аң-сезимин, иденттүүлүгүн жоготкон эмес. Бирок индустриализациялоо мезгилинде андагы артыкчылыктар өзгөрүп, жаңы формада жандана баштаган деп айтууга болот. Себеби, советтик идеологиянынын негизин түзгөн жамааттык аң-сезим менен кыргыздардын уруучулук коомунун өзөгүн түзгөн жамааттык түзүлүш бири-бирине коошуп тургандыктан, анын жаңы социалисттик түзүлүшкө ыңгайланышуусунда анчалык оорчулук жаралбаган. Башкача айтканда алар революцияга чейин аткарган функциясынан жаңы системага ылайыкташа баштаган. СССРдин түзүлүшү менен отурукташтыруу процессинин жүрүшү, шаарлардын курулушу, облустардын түзүлүшү ошондой эле интеллигенция муундарынын калыптанышы менен“түндүк-түштүк”маселесине багытталган жердешчилик түшүнүктөрү бекемделип ал саясий чөйрөдө дагы орчундуу темалардын бирине айланган. Алсак, советтик мезгилдин кадр саясатында Кыргызстандын түндүк аймагынан чыккан жарандардын басымдуулук кылышы көпчүлүк учурда нааразычылыктарды жаратып турган. Ал эми бүгүнкү күндө көптөгөн изилдөөчүлөр советтик доордогу изилденбей, жабылып келген маселелерди изилдеп, туура баа берүүгө аракет кылышууда. Андай маселелердин бири кыргыздардагы туугандык, уруулук, жердешчилик байланыштар болуп саналат. Анткени миңдеген жылдар бою башкарууда, өндүрүштө, социалдык-экономикалык турмушта маанилүү орунду ээлеген туугандар, уруулар аралык мамиле тарых сахнасынан кете алган эмес, бирок тышкы жана ички факторлордун таасири астында алар өзгөрүлүп, жаңыланган. Диссертациялык иште советтик доордогу кыргыздардын туугандык, уруулук жана жердешчилик байланыштарынын өөрчүшү, ага карата советтик бийликтин саясаты, тарыхый процесс ичинде өзгөрүүгө дуушар болушу, ошондой эле коомдук-экономикалык, саясий жана чарбачылык турмуштагы ролу туурасында архивдик булактарды жана илимий адабияттарды колдонуу менен талдоого аракеттер жасалат.
Benzer Tezler
- Kırgız ailesinde kadının rolü ve statüsü
Кыргыз үй-бүлөсүндө аялдын ролу жана статусу
GÜLSARA MANASOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
SosyolojiKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
DR. CEVAP ÖZYURT
- Kırgız seçkinlerinin siyasi ve tarihi rolü (XIX yy. ortası- XX yy. başı
Кыргыз элитасынын саясий жана тарыхый ролу (XIX к. ортосу-XX к. башы)
CAKŞILIK KADIR UULU
Yüksek Lisans
Kırgızca
2021
Siyasal BilimlerKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiPROF. DR. MURATBEK KOCOBEKOV
- Совет доорундагы социалдык-турмуштук романдардагы улуттук аӊ-сезимдин көркөмчагылдырылышы (1930-1960)
Sosyal hayatı yansıtan Sovyet Dönemi Kırgız romanlarında milli kimliksorunsalı (1930-1960)
DİLEK YILMAZ
Doktora
Kırgızca
2017
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LAYLİ ÜKÜBAEVA
- 1920-30 жж. кыргызстанда совет режиминин кулактарды тап катары жоюу саясаты
1930-30 yılları arasında Kırgızistan'daki Sovyet yönetiminin kulakları (varlıklı kesimi) sınıf olarak ortadan kaldırma siyaseti
ZUHRA ALTIMIŞOVA
Doktora
Türkçe
2010
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ANVARBEK MOKEEV
- Темасы: грузин жана кыргыз киносунун ич ара байланыштары
Gürcistan ve Kırgızistan sinemalarının benzerliliği ve değişikliliği
MARAT ERGEŞOV
Yüksek Lisans
Kırgızca
2011
Sahne ve Görüntü SanatlarıKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesiİletişim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. Moldoseyit MAMBETAKUNOV