Kalkınma sürecinde yapısal değişim: Yeni sanayileşen ülkeler ve Türkiye, 1950-1995
Structural change in the development process: The newly industrialized countries and Turkey, 1950-1995
- Tez No: 73670
- Danışmanlar: PROF. DR. HALİME LEYLA OYGUR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ekonomi, Economics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1998
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İktisat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 235
Özet
IV ÖZET Bu çalışmanın temel amacı, kalkınma sürecini, yapısal değişim kapsamındaki çeşitli yaklaşımlar çerçevesinde incelemektir. Bu doğrultuda, İkinci Dünya Savaşı sonrasındaki dönemde, yeni sanayileşen ülkeler (YSÜ) ve Türkiye'nin kalkınma deneyimlerinde gözlenen yapısal değişikliklerin değerlendirilmesi de amaçlanmıştır. Chenery-Syrquin'in kalkınmanın örüntüleri yaklaşımına dayanılarak yapılan analizde, Türkiye ekonomisinin 1950-1995 dönemindeki kalkınma örüntüleri belirlenmiş ve yapısal dönüşümünün boyutları niceliksel olarak incelenmiştir. Bu incelemenin temel sonuçlarına göre, 1950'lerden 1980'lere kadar uzanan dönem içerisinde Türkiye ekonomisinin hemen hemen bütün yapısal değişiklik süreçlerinde ve bir bütün olarak yapısal dönüşümünde gecikmeler saptanmıştır. Buna karşılık, 1980'lerin sonlarına doğru, Türkiye ekonomisinin kendi büyüklüğünde ve gelir düzeyindeki ülkelere benzer bir yapısal dönüşüm süreci içine girdiği gözlenmiştir. Ancak 1980 öncesi dönemde olduğu gibi, 1980 sonrası dönemde de, yapısal dönüşüm sürecinin en temel özelliklerinden birisi olan işgücünün kompozisyonunda meydana gelen değişikliklerin beklentilerin çok altında kaldığı vurgulanmalıdır. Dolayısıyla, tarımsal işgücünün tarım dışı alanlara yönelmesinde ve özellikle tarım dışı sektörlerin tarımsal işgücünü kendi içine çekmesinde gecikmelerin olduğu belirlenmiştir. Tezin üçüncü bölümünde yapılan niceliksel çalışmanın bulgularının göstermiş olduğu gibi, YSÜ'in 1950-1990 dönemindeki deneyimi ülkelerin kalkındıkça geleneksel tarım ekonomisinden sanayi ekonomisine geçtikleri hipotezini genel olarak desteklemiştir. Böylece YSÜ'in deneyimi, kalkınma sürecinin aynı zamanda bir yapısal dönüşüm süreci olduğunu göstermiştir. YSÜ için belirlenen ortalama yapısal değişiklik eğilimleri, Türkiye ekonomisindeki kalkınma örüntülerinin yeniden belirlenmesine ve Türkiye'nin iktisadiyapısının bu ortalamalardan ne ölçüde saptığının incelenmesine olanak yaratmıştır. Bu incelemeden elde edilen bulgular doğrultusunda, Türkiye ekonomisinin 1950-1995 döneminde birikim, yurtiçi talep gibi bazı yapısal değişiklik süreçlerinde YSÜ'in ortalamalarına ulaştığı; buna karşılık üretim, dış ticaret, işgücünün sektörel dağılımı gibi temel süreçlerde ise, beklenen değişiklikleri gerçekleştiremediği anlaşılmıştır. Tezin önemli katkılarından birisi de, YSÜ'in sanayileşme/kalkınma deneyimini, bu ülkeleri yirminci yüzyılın geç gelenleri olarak nitelendirerek, A. Gerschenkron'un geri kalmışlığın derecesi yaklaşımı çerçevesinde incelemek olmuştur. Bu bağlamda yaklaşımın bazı hipotezleri YSÜ'in deneyiminde sulanmıştır. Elde edilen sınama sonuçlarına göre, yirminci yüzyılın geç gelenlerinin deneyiminin Gerschenkron'un bazı hipotezlerinin geçerliliğine güçlü bir destek sunmadığı ortaya çıkmıştır. Gerschenkron'un yaklaşımının Türkiye örneğinde incelenmesinden elde edilen temel sonuç ise, Türkiye'nin iktisadi yapısının 1960'lann başlarına kadar göreli olarak geri kalmış bir ülkenin özelliklerini göstermesine rağmen, sanayileşmesinin başlangıç döneminde oldukça hızlı bir sanayileşme sürecini gerçekleştirdiğidir. Ayrıca Türkiye örneğinin Gerschenkron'un bazı hipotezlerine güçlü bir destek sunduğu da vurgulanmalıdır. Öte yandan, ülkelerin tarihsel deneyiminin ve bu çalışmadan elde edilen bulguların, kurumların ve kurumsal değişimin kalkınma sürecinde hiç de küçümsenemeyecek bir öneme sahip olduğunu açığa çıkardığı belirtilmelidir. Öyle ki, kurumsal etkenler kalkınma sürecini saf iktisadi etkenler kadar etkileyebilmektedir. Sonuç olarak, büyüme ve kalkınma sürecini ilerletmek isteyen ülkelerin, bu süreçle eşanlı olarak gelişen bir yapısal ve kurumsal değişim sürecini gündemlerine almalarının zorunlu olduğu öne sürülebilir. Bu görüş gelişmiş ülkelerin yanısıra, gelişmekte olan ülkeler, çalışmanın temel ilgi alanı olan yeni sanayileşen ülkeler ve özellikle Türkiye için de geçerli gözükmektedir.
Özet (Çeviri)
VI SUMMARY The main purpose of this study is to analyse the development process in the context of various approaches related to structural change. The evaluation of the structural changes in the development experiences of the newly industrial countries (NICs) and Turkey after the Second World War period has also been aimed. Based on the Chenery-Syrquin's patterns of development approach, development patterns of the Turkish economy during the 1950-1995 period have been identified and the dimensions of its structural transformation have been quantitatively investigated. The main findings of this investigation indicate that Turkish structural transformation has been retarded during the 1950-1980 period. Since the end of the 1980's, however, it is observed that the structural transformation of the Turkish economy showed trends similar with countries of its size and income level. But like in the pre- 1980 period, in the post- 1980 period, change in the process of labour allocation, which is one of the main characteristics of structural transformation, has remained away from expected levels. Therefore, it can be said that there were lags in the employment creation process of the non-agricultural sectors. The findings of the quantitative study undertaken in the third chapter of the thesis indicate that the experience of NICs during the 1950-1990 period generally supports the hypothesis of a transition from a traditionally agrarian to an industrial economy as countries develop. Therefore, the experience of NICs shows that the development process is at the same time the process of structural transformation. The average features of the structural changes investigated for the NICs have created an opportunity to re-identify development patterns in the Turkish economy and examine how its economic structure deviates from these averages. According to the findings obtained from this analysis, the Turkish economy attained NICs averages in the structural change processes like accumulation and domestic demand; but in thevıı principal processes like production, trade and labour allocation, however, the country has been unable to realise the expected changes during the 1950-1995 period. One of the important contributions of the thesis was to analyse the industrialization/development experience of the NICs, considering these countries as the latecomers of the twentieth century, in the framework of the A. Gerschenkron's degree of backwardness approach. In this context, some hypotheses of the approach have been tested in the experience of the NICs. The test results show that the experience of the twentieth century latecomers does not strongly support the validity of some of the Gerschenkron's hypotheses. The main result obtained in the analysis of the Gerschenkron's approach in the Turkish case is that, eventhough the Turkish economic structure has showed features of a relatively backward country until early 1960s, the country has experienced considerably rapid industrial development during its initial period of industrialization. Furthermore, it should also be stressed that the Turkish case presented strong support for some of the Gerschenkron's hypotheses. On the other hand, the historical experience of the countries and the findings of the present study indicate that the importance of institutions and the institutional change should not be ignored in the development process; since the institutional factors could influence the development process as much as the purely economic factors do. In conclusion, it can be argued that the countries willing to advance their economic growth and development process, should take into consideration structural and institutional changes associated with this process. This argument seems to be valid for the developed countries, developing countries, and as well as the newly industrialized countries and especially for Turkey.
Benzer Tezler
- Sanayileşmede stratejilerin Türk dış ticaretinin yapısı üzerindeki etkileri
The Effects of industrialization strategies on the structure Turkish external trade
FATMA BAHAR ŞANLI
- Gelişmekte olan ülkelerin dış borç sorunu ve Türkiye'nin dış borçları
Başlık çevirisi yok
MUSTAFA KARAGÖZ
- 1929-1980 arası dünya ekonomi krizlerinin, Türkiye ve diğer az gelişmiş ülkelerin kalkınma stratejilerine etkileri
Başlık çevirisi yok
CENGİZ YAVİLİOĞLU
