Cultural and literary transfer through translations of popular literature: Turkish translations of Stephen King's fiction in the socio-cultural context of the 1980s
Popüler edebiyat çevirileri aracılığıyla kültürel ve edebi aktarım: 1980'lerin sosyo-kültürel bağlamında Stephen King romanlarının Türkçe çevirileri
- Tez No: 738999
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ AYŞE SELMİN SÖYLEMEZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mütercim-Tercümanlık, Translation and Interpretation
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: İngilizce
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İngilizce Mütercim Tercümanlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Çeviri ve Kültürel Çalışmalar Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 350
Özet
Çeviri faaliyetlerinin kültürel ve sosyolojik işlevleri, çeviribilim alanında özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren farklı açılardan incelenmiştir. Teknolojik ilerlemeler ve küreselleşme sürecinin sonucu olarak, çevirinin etkisi modern toplumlarda yeni biçimler almıştır. Günümüzde, özellikle popüler edebiyat çevirileri 'kültürel ürünler' olarak farklı kültürlerden insanlara kısa sürede ulaşmaktadır. Bu gelişmeler ışığında, dolaşımda bulunan çevirilerin kültürel ve edebi açıdan dünyanın çeşitli bölgelerine ne tür aktarımlarda bulunduğunu araştırmak önem kazanmaktadır. Bu çalışmada, popüler edebiyat ürünlerinin bu tür işlevleri, 'çeviri sonrası araştırmalar' ve 'yeniden çeviri hipotezi' bağlamında incelenmektedir. Çalışmada, yapılan analizler yoluyla, Gentzler (2017) tarafından ileri sürülen çeviri-sonrası araştırma prensiplerine uygun bir araştırma modeli sunulmaktadır. Bu çerçevede, söz konusu çalışma, alıcı konumda olan toplumun çeviri öncesi ve çeviri sonrası koşullarına odaklanmakta ve kaynak kültürün etkisi ile o toplumda ne tür değişiklikler meydana geldiğini araştırmaktadır. Çalışmanın amacına uygun olarak, Stephen King'in IT, Skeleton Crew ve Cujo isimli eserlerinin Türkçe çevirileri 1980 dönemi Amerikan popüler edebiyatı örnekleri olarak incelenmektedir. Bu dönemin seçilme nedeni, bu yılların hem Türkiye hem de dünyanın diğer pek çok yerinde önemli değişiklikleri barındırması ve dolayısıyla, bir 'çeviri sonrası araştırma' modeli için yararlı veriler içermesidir. Çalışmada yapılan analizlerde, seçilen kitaplardaki kültüre özgü ifadeler Pavlovic ve Poslek'in (1998) modeline göre sınıflandırılmış ve çeviri stratejileri, Aixela'nın (1996) sınıflandırmasına göre gruplandırılmıştır. 1980 döneminde basılan bu üç çevirinin yanı sıra, IT romanının 1987'deki ilk çevirisi ile 2015'te basılan yeniden çevirisi, kültüre özgü ifadelerin farklı dönemlerdeki aktarımı açısından karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Seçilen kitapların analizlerinin sonucunda, tespit edilen kültürel unsurların, sayıca en çok, gündelik yaşam, ürün ve markaları içeren maddi kültür ögeleri ve boş zaman ve eğlence kategorileri ile ilgili olduğu bulunmuştur. Tespit edilen bu kültüre özgü ifadelerin, 1980'lerde çoğunlukla hedef-odaklı stratejiler ile çevrildiği görülürken, 2015'te yayınlanan yeniden çeviride ise daha çok kaynak-odaklı stratejilerin kullanıldığı saptanmıştır. Kaynak-odaklı stratejilerdeki bu artış ve yapılan bağlamsal incelemeler sonucunda, ilk çevirinin yayınlanmasının ardından geçen 28 yıllık sürede, Türk okuyucuların Amerikan kültürüne özgü unsurlara dair aşinalıklarının oldukça arttığı görülmüştür.
Özet (Çeviri)
Cultural and sociological functions of the translation activities have been studied in Translation Studies, particularly since the second half of the 20th century. Due to the technological advances and the globalization process, the influence of translations has gained new forms in modern societies. Today, translations of popular literature reach people from various cultural backgrounds as 'cultural products' in a very short time. Considering these developments, it becomes essential to research what these translations convey to different parts of the world through cultural and literary transfer. Within the scope of this study, these functions of the popular literary products are examined in terms of 'post-translation studies' and the 'retranslation hypothesis'. Through the analyses, the study provides a model for conducting research according to the principles of post-translation studies, which is a framework that is proposed by Gentzler (2017). In line with this framework, the study focuses on the pre-translation and post-translation conditions of the receiving society and searches for the changes that occur as a result of the influence of the source culture. For this purpose, the study analyzes the translation strategies of the culture-specific items in the Turkish translations of Stephen King's IT, Skeleton Crew, and Cujo as representative of the American popular fiction during the 1980s. The reason for choosing this time period is that those years signal considerable changes not only in Turkey but also in many other parts of the world and, therefore, provide useful data for a post-translation study. To conduct the analyses, culture-specific items in the selected books were categorized according to Pavlovic and Poslek's (1998) categorization, and the translation strategies were grouped based on Aixela's (1996) classification. In addition to the analyses of the three translations published in the 1980s, the initial translation of IT in 1987 was compared with its retranslation in 2015 in terms of the representation of the culture-specific items in different time periods. As a result of these analyses, it was found out that the cultural items in the books were mostly related to everyday life, material culture including the brands and products, and leisure and entertainment. While these culture-specific items were predominantly translated with target-oriented strategies during the 1980s, they were more frequently translated with source-oriented strategies in the retranslation in 2015. The increase in the source-oriented strategies and the examination of their contextual usages indicated that the familiarity of the Turkish readers with the American cultural items has increased remarkably in the 28-year period after the initial translation was published.
Benzer Tezler
- Rusça ile Türkçenin kültürel ve dilsel farklılıklarının edebi eser çevirisine yansımaları (Reşat Nuri Güntekin-Çalıkuşu)
The reflections of cultural and lingual differences between Russian and Turkish to the translation of literary work (Resat Nuri Guntekin- Calikusu) (The Wren)
FATIMA CAGAC
Doktora
Türkçe
2018
Mütercim-TercümanlıkSakarya ÜniversitesiÇeviribilim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞEREF ATEŞ
- On beşinci yüzyıl edvar yazarlarının metinlerinde müzik ve kozmogoni ilişkisi
Music and cosmogony association in the music theory treatises of the fifteenth century Ottoman empire
DOĞUŞ ÇİÇEK
Doktora
Türkçe
2022
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiMüzikoloji ve Müzik Teorisi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NİLGÜN DOĞRUSÖZ DİŞİAÇIK
- Çocuk edebiyatında mizah unsurlarının çevirisi bağlamında 'Bizim Matrak Sınıf' serisinin Arapça çevirilerinin incelenmesi
Analysing the Arabic translations of the series 'Bizim Matrak Sınıf' in the context of translation of humorous elements in children's literature
HİLAL ARSLAN BİLİR
Doktora
Türkçe
2023
Mütercim-TercümanlıkAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiMütercim Tercümanlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MURAT ÖZCAN
- Çeviribilim uygulamaları açısından Heinrich Mann'ın Professor Unrat adlı romanı
Translation practices in terms of Heinrich Mann's novel Professor Unrat
HATİCE ARK YAKALI
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Alman Dili ve EdebiyatıSelçuk ÜniversitesiYabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ÖZBER CAN
- The transfer of ideology in translation: three Turkish translations of John Steinbeck's The Grapes of Wrath
Çeviride ideoloji aktarımı: John Steinbeck'in Gazap Üzümleri adlı romanının üç Türkçe çevirisi
MİHRİBAN ŞEVVAL TOPAL
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Mütercim-TercümanlıkDokuz Eylül ÜniversitesiMütercim Tercümanlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ATALAY GÜNDÜZ