Mahalle ölçeğinde yaş dostu olma: Tasarım ve değerlendirmeye yönelik yöntem önerisi

Being age-friendly at the neighbourhood scale: A proposal for the design and evaluation method

PDF İndir

Tez No: 745594
Yazar: ELİF OR
Danışmanlar: DOÇ. DR. HASAN SERDAR KAYA
Tez Türü: Yüksek Lisans
Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
Yıl: 2022
Dil: Türkçe
Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 255

Özet

Yaşlanma evrensel olmasına karşın dünyanın her yerinde ve aynı zaman diliminde gerçekleşmeyen, homojen olmayan bir olgudur. Bu sebeptendir ki, yaşlanmanın beraberinde getirmiş olduğu sorunlar silsilesine hem küresel ölçekte, hem de yerel odakta problemi yaratan alt katmanları çözümleyerek cevaplar bulmak ve yaşanılan ortamı/çevreyi/mekânı bu değişimlere uydurmak önemli bir araştırma konusu olmaktadır. Kentsel alanda sürekli bir devinim içerisinde gerçekleştirilen eylemlerin mekânı, değişen mekânsal örüntülerin de bireyi etkilediği bir döngüsel tarif içerisinde evrensel bir tasarım tarifinin yapılmasının özellikle demografik açıdan nüfus içerisindeki kırılgan grupların dahiliyeti, diğer yandan ise çevre bilinci, ekonomik sürdürülebilirlik ve sosyal bütünleşme çerçevelerinden bir bakış açısının geliştirilmesi yolu ile mümkün kılınabileceği düşünülmektedir. Yaş dostu bir çevre/topluluk fikrinin çıkışı, dünya üzerinde yaşanan demografik dönüşümün yaşanılan çevreyi sosyolojik bağlamda değiştirmesi, dolayısıyla değişen sosyo-demografik içeriklerin kentsel mekânı dönüştürmesi ile tetiklenmiş; yaş dostu kavramının günümüzde bu denli popüler olmasının arka planında yaşanan bu döngüsel hareketliliğin olduğu bilinmektedir. Bu bağlamda, çalışmanın kuramsal arka planının oluşturulmasında üzerinde durulan dört temel kavram olarak mahalle/komşuluk ünitesi tasarımı, yaş dostu kentler, yerinde ve aktif yaşlanma yer almaktadır. Çalışmanın kavramsal çerçevesinde öncelikli olarak, yaşlanma olgusunun çevre-kullanıcı ilişkisinin tanımlanması noktasında önemli görülen demografik göstergeler, bu göstergelerin güncel veriler ışığında dünya ve Türkiye özelindeki görünümlerinin tariflenmesi ve demografik dönüşüm tanımının dayanağı olan Demografik Dönüşüm Kuramı ve bu sürecin Türkiye'deki yansımaları üzerinde durulması amaçlanmıştır. Daha sonrasında, yaş dostu olma olgusunda farklı kullanıcıların bir arada olmasının irdelenmesi, bu noktada kuşaklararası ilişkilerin kent mekânındaki görünürlüğü üzerinden aile yapısındaki değişimler, çocuk-yaşlı ve kuşaklararası ilişkiler gibi farklı alt modellerin de katkıları ile daha bütüncül bir değerlendirme yapılması gerektiği kanısıyla hareket edilmiştir. Yaşlanma literatüründe araştırmaların temelini oluşturan iki başat kavram olan aktif yaşlanma ve yerinde yaşlanma kavramlarının çıkış noktaları, savunulan fikirler ve bu modellerden yaş dostu kente dair çıkarımlar çerçevesinde bir tanımlama yapılmak istenmiştir. Yaşlanma kavramı ve yaşanılan çevre ilişkisi bağlamında Çevresel Gerontoloji kavramına atıfta bulunulmuştur. Tez çalışmasının kurgusu oluşturan yaş dostu bir mahalle oluşturulması fikri üzerinden bir değerlendirme yapılması noktasında kavramın içerdiği fiziksel ve sosyal ilişkilerin anlaşılmasına yönelik tarihsel süreç içerisinde geçirdiği değişimin bir kısa özeti sunulmuştur. Araştırmanın esas amacı, tüm dünyada araştırmaya değer görülen önemli bir başlığı da oluşturduğu üzere, yaşlanma ve çevre arasındaki ilişkinin tariflenmesidir. Yaş dostu kentler kavramına yönelik evrensel tasarım süreci bağlamında bir değerlendirme yapılması gerektiği kanısıyla hareket edilmiştir. Farklı dost çevre girişimlerinin karakteristiklerinin tanımlanması ve yaş dostu kavramının fizik mekândaki görünürlüğünün araştırılması, bu bağlamda dünya üzerinde ve Türkiye'de yapılan uygulamalar üzerinden kendisine bir yol haritası çıkarmak üzere seçilen örneklerin irdelenmesi çalışmanın diğer bir bölümünü oluşturmaktadır. Gelinen son noktada, literatür genelinde yapılan hem kavramsal, hem kuramsal, hem de uygulamaya yönelik araştırmaların ışığında yaş dostu mahalle için fizik mekân, sosyo-kültürel mekân ve yönetişime dair kriterler ve alt başlıkları kendi içerisinde ölçek ve bağlayıcı özneleri bağlamında sınıflandırılmıştır. Bu araştırmanın amacı, mikro ve makro kentsel tasarım öğesi ile birlikte aktif yaşlanmayı desteklemek ve yaşlıların sosyal hayata katılımlarını en üst düzeye çıkarmak için önerilere dayalı 'yaş dostu mekânlar' tasarım ve üretimine dikkat çekmektir. Oluşturulan kavram haritası neticesinde kent-mahalle, mahalle, mahalle-sokak ölçekleri özelinde belirlenen ve mekâna referans veren kriterlerin bir tasarım ve değerlendirme yöntem önerisine dönüşümü tariflenmiştir. Oluşturulan yöntem önerisinin ise günümüzde özellikle uygulamaya yönelik hem özel sektör ve akademik camianın, hem de merkezi ve yerel yönetimlerin bilgi ve deneyimleri paylaşma ortamı bulduğu kentsel tasarım fikir yarışmaları özelinde bir incelemede kullanılması ve bu tasarım ve değerlendirme yöntemi ile oluşturulan tasarım parametrelerinin uygulamaya ne denli girdi sağladığı ya da sağlayabileceği tartışılacaktır. Yapılan çalışma bu bağlamda, kendisinden sonraki araştırmalara“yaş dostu mahalle”kavramı doğrultusunda kentsel yenilemeye yeni bir bakış, aynı zamanda sosyal politika yapımına katkıda bulunma ve mekân tasarımı araştırmalarına rehberlik etme hedefleri içermektedir.

Özet (Çeviri)

Although aging is universal, it is an inhomogeneous phenomenon that does not occur in all parts of the world and in the same time period. For this reason, it is an important research topic to find answers to the series of problems brought by aging by analysing the sub-layers that create the problem both on a global scale and in a local focus, and to adapt the living environment/environment/space to these changes. It is thought to be possible within a cyclical process in which the actions carried out in a continuous movement in the urban area affect the space and the changing spatial patterns affect the users, defining a universal design, it should be made from a perspective developed from the framework of especially the inclusion of vulnerable groups in the population, and environmental awareness, economic sustainability and social integration. The emergence of an age-friendly environment/community idea was triggered by the demographic transformation in the world changing the living environment in a sociological context, thus transforming the urban space by changing socio-demographic contents. It is known that this cyclical activity in the background of the fact that the concept of age-friendly is so interesting in today's researches. In this context, neighbourhood unit design, aging in place, active aging and age-friendly cities are four basic concepts that are emphasized in the formation of the theoretical background of the study. At the beginning of the study, the research questions and hypotheses put forward with the question of what could be the common intersection of the concepts of age-friendliness and neighbourhood contributed to the formation of each sub-title in the content of the thesis, and in this context, the testability of it was presented with both conceptual inferences and an examination on sample areas can be expressed as a summary of the comprehensive study. In the conceptual framework of the study, it is primarily aimed to describe the demographic indicators that are considered important at the point of defining the environment-user relationship of the aging phenomenon, the appearance of these indicators in the world and Turkey in the light of current data, and the Demographic Transformation Theory, which is the basis of the definition of demographic transformation, and its reflections in Turkey. Afterwards, it was decided that a more holistic evaluation should be made with the contribution of different sub-models such as changes in family structure, child-elder and intergenerational relations, through the visibility of intergenerational relations in the urban space. It is aimed to make a definition within the framework of the starting points of the concepts of active aging and aging in place, which are the two dominant concepts that form the basis of research in the aging literature, the ideas defended and the inferences about the age-friendly city from these models. In the context of the relationship between aging and living environment, the concept of Environmental Gerontology has been referred. At the point of making an evaluation on the idea of creating an age-friendly neighbourhood that constitutes the fiction of the thesis, a brief summary of the change that the concept has undergone in the historical process towards understanding the physical and social relations it contains is presented. The main purpose of the research is to describe the relationship between aging and the environment, as it constitutes an important topic that is considered worthy of research all over the world. It has been acted on with the hypothesis that an evaluation should be made in the context of the universal design process for the concept of age-friendly neighbourhood. Defining the characteristics of different friendly environment initiatives and investigating the visibility of the age-friendly concept in physical space, in this context, examining six different examples in the literature selected to create a roadmap for itself through practical solutions constitute another part of the study. The discourses of the six age-friendly models determined within the scope of content analysis were evaluated within the context of 8 main and 56 sub-criteria within the context of the conceptual reports, and a general age-friendly framework was obtained. The main criteria determined in this context are respectively; participation, social inclusion and respect, housing areas, governance-strategy and policies, public spaces and structures, transportation, communication and information, aesthetic design and sense of place, natural environment. A classification requirement was needed based on the evaluation of the contribution of the determined 8 main and 56 sub-criteria to the phenomenon of age friendliness in the context of its relationship with the user and the place, and the question of who the subject of each criterion is. Each criterion has been filtered in the context of first and second degree relations with space, user and management subjects at city, city-neighbourhood, neighbourhood, neighbourhood-street and street-structure scales. At the last point, in the light of both conceptual, theoretical and practical research conducted throughout the literature, the criteria and sub-headings of physical space, socio-cultural space and governance for age-friendly neighbourhood are classified according to their scale and subject. The aim of this research is to draw attention to the design and production of 'age-friendly spaces' based on suggestions to support active aging and maximize the participation of the elderly in social life, together with the micro and macro urban design element. As a result of the concept scheme created, the transformation of the criteria determined specifically for the city-neighbourhood, neighbourhood, neighbourhood-street scales and giving reference to the space into a design and evaluation method proposal is described. The design and evaluation method, which is put forward as a proposal related to the age-friendly neighbourhood, proceeds through a two-stage system. The method proposal setup, which also constitutes a large part of the conceptual scheme of the thesis; It presents an evaluation through the determination of the main and sub-criteria obtained from the examined age-friendly city models in relation to the physical space and the elaboration of the determined space, user and management subjects with the relevant criteria and their sub-layers at different scales. It is aimed to present an evaluation through conceptual inferences and design parameters that refer to the age-friendly neighbourhood at the points where the subject of the relevant criteria is space in the city, city-neighbourhood, neighbourhood, neighbourhood-street and street-structure scales. The details of the design parameters for the evaluation of conceptual inferences on physical space in general, imaginative, functional and formal in different dimensions and in the scales of building block-street-building are defined. It will be discussed how the design parameters determined as a result of the use of the created design and evaluation method proposal in an examination specific to the urban design competitions, where both the private sector and the academic community, as well as the central and local governments find an environment for sharing knowledge and experiences, for practice today. In this context, the study includes the objectives of a new perspective on urban renewal in line with the concept of“age-friendly neighbourhood”in subsequent studies, as well as contributing to social policy making and guiding space design research. As a result of the analysis of the created design and evaluation method proposal with 85 age-friendly design parameters related to physical space and 3 different dimensions, the topics of“hierarchy and scale relationship”in the imaginary dimension and“land use - public spaces and urban equipment”in the functional dimension are the most sensitive issues within the scope of the projects was detected. In the formal dimension, it is seen that there is an inclusion in the form of“structuring and mass order relationship”,“building island and positioning of structures”,“street landscape”,“pedestrian mobility”,“building qualities”and“traffic flow - parking areas”. The reference given to physical space by each criterion determined for age-friendly neighbourhood design carries it to the point of creating a safe and lively residential area that is inclusive, participatory and sharing common, offering spatial diversity. It would not be wrong to see the physical space design parameters as the details of a meaningful whole in terms of the basic components of the traditional neighbourhood concept and the concept list for being age-friendly, both in the discourses in the sample areas examined and in the age-friendly solution proposals throughout the literature. Based on the idea that making the functionality of urban spaces sustainable is possible with the quality, safety, accessibility and appeal to all users of the spaces, the hypotheses presented to test the concept of age-friendly neighbourhood within the scope of this study have proven their accuracy in the sample areas through the conceptual and design parameters obtained as a result of the literature review. Each concept in the proposal for the design and evaluation method, which is the essence of the study, is actually presented as an evaluation and solution proposal for the age-friendly neighbourhood, and the general evaluation made in this context actually constitutes the base of the suggestions at the end of the study. In order to ensure the production of more qualified and inclusive neighbourhood and neighbourhood units, different disciplines and decision-making units can benefit from this study in terms of design and evaluation, and it is also possible to expand the scope of the determined age-friendly framework through different focus groups or existing settlements. Therefore, with this aspect, the research has a flexible structure that is open to development.

Benzer Tezler

Tez No
685836
0-4 Yaş Arası Çocuklara Yönelik Sosyal Etkileşim Amaçlı Kentsel Donatı Önerisi ve Tasarım Kriterleri: Mahalle Ölçeğinde Bir Deneme
The design creteria and a spatial proposal of urban facility to procure social interaction for children aged between 0 and 4: A study in neighborhood scale
GÜZİDE MERVE RIFAI JANDALI
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Mimarlık Yıldız Teknik Üniversitesi
Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEKİYE YENEN
Tez No
843939
Adaptive sustainable reuse of a post-industrial area with a biophilic approach: 'Green museum' evaluation applying virtual reality technology
Post-endüstriyel bir alanın biyofilik yaklaşım ile uyarlanabilir-sürdürülebilir yeniden kullanımı: Sanal gerçeklik teknolojisi ile değerlendirilen 'yeşil müze'
MAHTAB AHMADI KABIR
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Mimarlık İstanbul Teknik Üniversitesi
Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EREN KÜRKÇÜOĞLU
Tez No
487420
İstanbul ilinde çocuk dostu kent için mekân, çevre, tasarım, gelişim eksenli bir proje: 'Esenler Çocuk Sokağı' örneğinin incelenmesi
An urban space, environment, design, development-aimed project for child-friendly city in Istanbul: Investigation on the example of 'Esenler Child Street'
BAHAR YAZGAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Eğitim ve Öğretim Okan Üniversitesi
Okul Öncesi Öğretmenliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEZİYET ARI
Tez No
829294
Mahalle ölçeğinde konut fiyatlarına etki eden faktörlerin hedonik fiyat modeli ile analiz edilmesi: Esenkent mahallesi örneği
Analysis of the factors affecting the housing prices in neighbourhood scale with hedonic price model: The case of Esenkent neighbourhood
TUBA KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Ekonomi Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
Yapı Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NUR ATAKUL
Tez No
737962
Erzurum ili seçim coğrafyası: (2015-2018 Milletvekili Genel Seçimleri)
Erzurum province election geography: (2015-2018 Parliamentary General Elections)
SERDAR EK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Coğrafya Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
Coğrafya Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SELVER ÖZÖZEN KAHRAMAN

Geri Dön