Türkiye Türkçesinde morfosentaktik araçlar: Klitikler
Morphosyntactic instruments in Turkey Turkish: Clitics
- Tez No: 754051
- Danışmanlar: PROF. DR. GÜLDEN SAĞOL YÜKSEKKAYA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 379
Özet
Bu tez, Türkiye Türkçesinde morfosentaktik araçlar olarak nitelendirilen klitiklerle ilgilidir. Klitiklerin çeşitli dilsel kategorilerle ilişki kurabildiğinin tespit edildiği bu tezde, ağırlıklı olarak klitiklerin görünüş ve kiplik kategorileriyle olan ilişkisi incelenmektedir. Fonolojik, morfolojik, sentaktik ve semantik incelemeler içeren bu tez, klitiklere odaklanan bilimsel çalışmaların derlenmesini sağlamakta ve klitiklerin kiplik ve görünüş kategorileriyle ilişkisini tespit ederek çeşitli sınıflandırmalar sunmaktadır. Türkiye Türkçesinde morfosentaktik araçlar olarak nitelendirilen klitikler, eş zamanlı ve art zamanlı bir şekilde incelenmektedir. Bunun yanında görünüş işaretleyicileri ve kiplik parçacıkları olarak klitiklerin ortaya çıkardığı değerler, işlevsel bir yaklaşımla çözümlenmektedir. Zamir kökenli şahıs işaretleyicileri,“klitik zamirler”olarak ele alınmakta ve bu unsurların sentaktik bir karaktere sahip oldukları belirtilmektedir. idi ~ ±(y)DX, imiş ~ ±(y)mXş, ise ~ ±(y)sA, iken ~ ±(y)ken ve ±DXr klitikleri, görünüş ve kiplik kategorileriyle ilişkilendirilmekte ve bu klitiklerin sentaktik rolleri belirlenmektedir. Klitikleşme, dilin dinamik doğası içinde bağımsız morfemlerin bağımlı morfemlere dönüşürken yaşadığı ara süreçler olarak nitelendirilmekte ve bu ara süreçlerin birçok dil kategorisini kapsadığı tespit edilmektedir. Türkiye Türkçesinde morfosentaktik araçlar olarak nitelendirilen klitikler şunlardır: ±(y)Xm, ±sXn, ±(y)Xz, ±sXnXz, ±lAr, ±DXr, A, bile, dA, +CA, ±CAsInA, +CAk, +cAğIz, anca, ancak, ile ~ +(y)lA, +ki, ki, mX, idi ~ ±(y)DX, imiş ~ ±(y)mXş, ise ~ ±(y)sA, iken ~ ±(y)ken.
Özet (Çeviri)
This thesis is about the clitics, which are described as the morphosyntactic instruments in Turkey Turkish. In this thesis, in which it is determined that clitics can relate to various linguistic categories, the relationship of clitics with aspect and modality categories is mainly examined. This thesis, which includes phonological, morphological, syntactic and semantic studies, provides a compilation of scientific studies focusing on clitics and presents various classifications by determining the relationship of clitics with modality and aspect categories. Clitics, which are described as morphosyntactic instruments in Turkey Turkish, are analyzed synchronically and diachronically. In addition, the values revealed by clitics as aspect markers and modal particles are analyzed with a functional approach. Personal markers of pronoun origin are considered as“clitic pronouns”and it is stated that these elements have a syntactic character. idi ~ ±(y)DX, imiş ~ ±(y)mXş, ise ~ ±(y)sA, iken ~ ±(y)ken and ±DXr clitics are associated with aspect and modality categories and the syntactic roles of these clitics are determined. Cliticization is defined as the intermediate processes that independent morphemes experience while transforming into dependent morphemes in the dynamic nature of the language, and it is determined that these intermediate processes cover many language categories. The clitics, which are described as morphosyntactic instruments in Turkey Turkish are as follows: ±(y)Xm, ±sXn, ±(y)Xz, ±sXnXz, ±lAr, ±DXr, A, bile, dA, +CA, ±CAsInA, +CAk, +cAğIz, anca, ancak, ile ~ +(y)lA, +ki, ki, mX, idi ~ ±(y)DX, imiş ~ ±(y)mXş, ise ~ ±(y)sA, iken ~ ±(y)ken.
Benzer Tezler
- Türkiye Türkçesinde şaşırma bildirimi işaretleyicileri
Mirative markers in Turkish
AYSİMA GÜNEŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıBaşkent ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MELİKE ÜZÜM
- Yönetim bağlama kuramı temelinde çağdaş Türk lehçelerinde hal eki yükleme kuramı
Case theory in contemporary Turkic dialects on the basic of government and binding theory
TUBA ARI ÖZDEMİR
Doktora
Türkçe
2020
DilbilimManisa Celal Bayar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FERHAT KARABULUT
- Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde analitik fiil yapıları
Analytical verb structures in Evliya Çelebi's Seyahatname
GÜLŞAH KADEM
Doktora
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FUNDA TOPRAK
- Türkiye Türkçesinde emir kipliği
Command modality in Turkey Turkish
ÇİĞDEM USTA
Doktora
Türkçe
2013
DilbilimKırıkkale ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİLGEHAN ATSIZ GÖKDAĞ
- Türkiye Türkçesinde orta hece düşmesi
Syncope in Turkish
LAN-YA TSENG
Yüksek Lisans
Türkçe
1997
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAMZA ZÜLFİKAR