Sürdürülebilir beslenme kavramı çerçevesinde farklı diyet modellerinin karbon ve su ayak izi açısından değerlendirilmesi
Evaluation of different diet models in terms of carbon and water footprint within the concept of sustainable nutrition
- Tez No: 756777
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MELTEM SOYLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Beslenme ve Diyetetik, Nutrition and Dietetics
- Anahtar Kelimeler: Beslenme, popüler diyetler, sera gazı emisyonu, su ayak izi, sürdürülebilirlik, Nutrition, popular diets, greenhouse gas emissions, water footprint, sustainability
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Biruni Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Beslenme ve Diyetetik Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 154
Özet
Besin endüstrisi tarafından her gün büyük miktarlarda besin üretilmekte, işlenmekte ve taşınmaktadır. Besinlerin üretilmesi ve tüketilmesi sırasında oluşan sera gazı emisyonu ve su ayak izleri çevreyi yakından etkilemektedir. Farklı diyetlerin besin içerikleri farklı olduğu için çevresel etkileri de farklı olmaktadır. Bu çalışmada ülkemizde sıklıkla önerilen ve popüler olan farklı diyet modelleri ile Türkiye Beslenme Rehberi (TÜBER-2015) beslenme önerileri kapsamında oluşturulan diyet modelinin sera gazı emisyonu ve su ayak izleri hesaplanarak karşılaştırılmış ve çevreye olan etkileri saptanmıştır. Akdeniz, DASH, Nordik, Vejetaryen, Vegan, Düşük FODMAP, Glutensiz, Karatay, Dukan (1/2/3/4), Atkins (20/40/100), Alkali, Paleo, Leptin ve Ketojenik diyetler ile TÜBER-2015 beslenme önerileri çalışma kapsamına alınmıştır. Her biri için mevsim farklılıklar göz önünde bulundurularak izokalorik (2000 kkal) diyet modelleri oluşturulmuştur. Bu diyet modellerinin sera gazı emisyonları, yeşil, mavi ve gri su ayak izleri literatürde bulunan yaşam döngüsü analizi çalışmaları kullanılarak değerlendirilmiştir. Dukan1 diyeti, 11,17 kg CO2-eşdeğeri/kişi/gün sera gazı emisyonu ve 8802 L/kişi/gün su ayak izi ile en yüksek çevresel etkiye sahip iken, Vegan diyeti, 1,67 kg CO2-eşdeğeri/kişi/gün sera gazı emisyonu ve 2204 L/kişi/gün su ayak izi ile en düşük çevresel etkiye sahip diyet modeli olarak tespit edilmiştir. Düşük karbonhidrat-yüksek protein içeren diyetlerden, bitkisel kaynaklı Vegan diyetine geçiş ile su ayak izlerinde %49-73, sera gazı emisyonlarında %69-83; Vejetaryen diyetine geçiş ile su ayak izlerinde %41-68, sera gazı emisyonlarında %51-73; Akdeniz diyetine geçiş ile su ayak izlerinde %17-55; sera gazı emisyonlarında %47-71; TÜBER-2015 diyetine geçiş ile su ayak izlerinde %21-57, sera gazı emisyonlarında %40-67 arasında değişen oranlarda azalma sağlanabileceği tespit edilmiştir. Hayvansal kaynaklı besinlerin, özellikle kırmızı etin, daha fazla yer aldığı diyet modellerinin sera gazı emisyonları ve su ayak izleri daha yüksek bulunmuştur. Daha az hayvansal kaynaklı besin, daha fazla bitkisel kaynaklı besin içeren Vegan, Vejetaryen ve Akdeniz diyetlerinin çevre üzerinde daha az olumsuz etkiye sahip olduğu belirlenmiştir. Sonuç olarak bitkisel besinleri daha fazla içeren diyetlerin yaygınlaştırılması, hayvansal besin tüketiminin ise azaltılması çevresel etki yönünden önerilmektedir. Ayrıca ülkemizdeki beslenme rehberinde besin gruplarının çevresel etkisi hakkında bilgi verilmesi toplumun bilinçlendirilmesi için önemlidir.
Özet (Çeviri)
Large quantities of food are produced, processed and transported every day by the food industry. Greenhouse gas emissions and water footprints that occur during the production and consumption of food closely affect the environment. Since the nutritional content of different diets is different, their environmental effects are also different. In this study, different diet models that are frequently recommended and popular in our country and the diet model created within the scope of the Turkish Nutrition Guide (TUBER-2015) nutritional recommendations were compared by calculating greenhouse gas emissions and water footprints, and their effects on the environment were determined. TUBER-2015 nutrition with Mediterranean, DASH, Nordic, Vegetarian, Vegan, Low FODMAP, Gluten Free, Karatay, Dukan (1/2/3/4), Atkins (20/40/100), Alkaline, Paleo, Leptin and Ketogenic diets recommendations were included in the study. For each of them, considering seasonal differences, isocaloric (2000 kcal) diet models were created. Greenhouse gas emissions, green, blue and gray water footprints of these diet models were evaluated using life cycle analysis studies found in the literature. The Dukan1 diet has the highest environmental impact with 11.17 kg CO2-equivalent/person/day greenhouse gas emissions and 8802 L/person/day water footprint, while the Vegan diet has 1.67 kg CO2-equivalent/person/day greenhouse gas emissions. It has been determined as the diet model with the lowest environmental impact with gas emission and 2204 L/person/day water footprint. With the transition from low-carbohydrate-high-protein diets to a plant-based Vegan diet, 49-73% in water footprints, 69-83% in greenhouse gas emissions; With the transition to a vegetarian diet, 41-68% in water footprints, 51-73% in greenhouse gas emissions; 17-55% in water footprints with the transition to the Mediterranean diet; 47-71% in greenhouse gas emissions; It has been determined that with the transition to the TUBER-2015 diet, a reduction of 21-57% in water footprints and 40-67% in greenhouse gas emissions can be achieved. Greenhouse gas emissions and water footprints were found to be higher in diet models with more animal-derived foods, especially red meat. It has been determined that Vegan, Vegetarian and Mediterranean diets containing less animal-based foods and more plant-based foods have less negative impact on the environment. As a result, it is recommended to expand diets containing more plant foods and to reduce animal food consumption in terms of environmental impact. In addition, it is important to inform the public about the environmental impact of food groups in the nutrition guide in our country.
Benzer Tezler
- Türkiye'de tarım politikalarındaki dönüşümün gıda güvenliğine etkisi ve tarımsal teşvik sistemi
The i̇mpact of transformation of agricultural policy to food security in Turkey, and agricultural i̇ncentive system.
ESRA KESKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Kamu YönetimiMersin ÜniversitesiMaliye Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HİLMİYE YASEMİN ÖZUĞURLU
- An assessment of 'basin conservation plan' as a tool for ecological resilience of socio-ecological systems: Case of Eğirdir Basin
Sosyo-ekolojik sistemlerin ekolojik dayanıklılığında bir araç olarak 'havza koruma planı'nın irdelenmesi: Eğirdir Havzası örneği
EREN ÇAĞDAŞ BİLGİÇ
Yüksek Lisans
İngilizce
2018
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AZİME TEZER
- Suya duyarlı kent uygulamaları: İstanbul Ataköy atıksu toplama havzası örneği
Water sensitive city practices: Istanbul Ataköy wastewater collection catchment example
HATİCE KAPLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Çevre Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ FUAT AYDIN
- Besi sığırlarında refah
Welfare in beef cattle
TALHA KUZU
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Veteriner HekimliğiVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiZootekni (Veterinerlik) Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ORHAN YILMAZ
- Sürdürülebilir beslenme ve çevre ilişkisi hakkında sağlık alanında öğrenim gören üniversite öğrencilerinin bilgi düzeylerinin değerlendirilmesi
Evaluation of the knowledge levels of university students studying health about sustainable nutrition and environment relationship
GÜLSENA AKAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Beslenme ve DiyetetikNecmettin Erbakan ÜniversitesiHalk Sağlığı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. LÜTFİ SALTUK DEMİR