Ebu'l-Hayr Han ve devleti
Ebu'l Khyar Khan and his state
- Tez No: 770223
- Danışmanlar: PROF. DR. DİNÇER KOÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 210
Özet
Ebu'l-Hayr Han önderliğindeki Şibaniler XV. yüzyılın ilk çeyreğinde Dogu Deşt-i Kıpçak'ta cereyan eden siyasi gelişmelerde önemli rol oynayarak boylar konfederasyonuna dayalı bir devlet kurmuşlardır. Bu devlet bir dizi askerî ve siyasi faaliyet neticesinde bölgenin kaderinde söz sahibi olmuştur. Bunun yanında onların kurduğu devlet Özbeklerin ilk siyasi teşekkülü olarak bilinmektedir. Zira Doğu Deşt-i Kıpçak'ta yurtlanmış Türk-Moğol boyları 14. yüzyılın başlarından itibaren Özbekler genel adıyla tarih kaynaklarında zikredilmişlerdir. Cuçi'nin oğullarından Şiban'ın soyundan gelen Ebu'l-Hayr Han'ın Özbekler denilen Doğu Deşt- i Kıpçak'taki boyları 1420'li yıllardan itibaren hâkimiyet altına almasıyla ve Nogaylar denilen güçlü Mangıt kabilesiyle ittifak kurmasıyla bu devlet şekillenmiştir. 1428'de Batı Sibirya'daki Tura şehrini ele geçirerek keçe halı üzerinde tahta çıkarılan Ebu'l-Hayr Han kısa süre içerisinde muhaliflerini de ortadan kaldırarak büyük otorite sahibi olmuştur. 1446 yılına kadar Sırderya boyundaki şehirleri ele geçirmesi ve başkentini buradaki Sığnak'a taşıması onun merkezi Türkistan'daki siyasi faaliyetlerde aktif rol oynamasına yardımcı olmuştur. Ebu'l-Hayr Han'ın sonraki faaliyetleri arasında Harezm'e yaptığı akınlar ve Ebu Said Mirza'nın Timurlu tahtını ele geçirmesine yardımcı olması onun Türk dünyasında bir lider olarak yükselişine yardımcı olmuştur. Ancak gücünün zirvesindeyken 1457 yılında beklenmedik bir şekilde Öz-Timurtaş liderliğindeki Kalmuklara mağlup olması onun ve genç devletinin sonunun başlangıcı olmuştur. Bu tarihten sonra merkezi otoriteyi yeniden tesis etmek için aldığı sert tedbirler bir kısım boyların onun hâkimiyetinden kaçarak Yedisu ve Kozıbaşı bölgelerine göç etmelerine neden olmuştur. Kazaklar Özbeklerden ayrılan bir etnonim olarak bu şekilde ortaya çıkmıştır. Bu göçler aynı zamanda Ebu'l-Hayr Han'ın güç kaybetmesine sebebiyet vermiştir. Neticede Ebu'l Hayr Han'ın vefatı sonrası onun dağılan devletinin arta kalanları hem Doğu Deşt-i Kıpçak'ın hem de Mâverâünnehir'in siyasî hayatında faaliyet göstermeye devam etmişlerdir.
Özet (Çeviri)
XV. century's the first of quarter Eastern Dasht-i Kıpchak where it's occur to politic events Ebu'l-Khayr Khan's of leadership Shibani established a state which, was playing an important based on tribal of confederations. That state having a say in the fate of region a sequence military and politic activity. At the same time Those who build to be known first called Uzbeks. Than, Eastern Dasht-i Kıpchak sedentary Turks-Mongol Tribes, generally entitled Uzbeks in history of records since beginning of the fourteen century. Cuçi's descendants Shiban stem from which Ebu'l-Khayr Khan's called Uzbeks who Eastern Dasht-i Kıpchak tribes formed this state in which it's dominiated with them and named Nogays strong the tribes of Mangıts allied with from 1420 years. Ebu'l Khayr Khan have the right to comment on west Siberia located in Tura by conquering at 1428 was throned on felt carpet which made away with opponent short time inside. Throughout Sırderya of cities conquered and transfered by Ebu'l-Khayr Khan Sığnak of Capital until 1446 where helped to act a parting active politic central Türkestan. Subsequently, Ebu'l Khayr Khan made invasion Harezm amongst and his helped to take over Throne of Tamerlane who Ebu Said Mirza which, as a leader helped to escalete in the Wold of Türks. But, his summit of the power, Suddenly leader of the Uz Timurtaş of Kalmuks defeated his and his young state beginning of the end in 1457. After that date, Ebu'l-Khayr Khan took harsh precaution so as to central of authority again portion of tribes where his soveregnity caused to migration by escaping areas of Yedisu and Kozıbaşı. Kazaks emerged in this way as a ethnonym diverging from Uzbeks. At the same time, Ebu'l-Khayr Khan gave rise to power loss this migrations. As a result of, After death of Ebu'l-Khayr Khan's had been contiuned to his crumbling state remained poliic of life not only Dasht-i Kıpchak but also Transoxiana.
Benzer Tezler
- Tarih-i Ravzatus'safa'ya göre Hüseyin Baykara dönemi
Tarih-i Ravzatus'Safa'ya göre Hüseyin Baykara dönemi
MUZAFFER DEVELİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Tarihİstanbul ÜniversitesiGenel Türk Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DİNÇER KOÇ
- Kazak Hanı Ebü'l-Hayr Han'ın (1680 – 1748) resmi mektupları üzerine bir dil incelemesi
Language analysis of official letters by Kazakh's Khan Abulkhair Khan (1680-1748)
UMIT KYDYRBAYEVA
Doktora
Türkçe
2018
DilbilimMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA UĞURLU
- Şeybânî Hanlığı: 1500 - 1599
Khanate of Shabani̇ds: 1500 - 1599
ABDULKADİR MACİT
Doktora
İngilizce
2015
TarihMarmara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMAİL SAFA ÜSTÜN
- Kazak Hanlığı'nın ilk dönemleri ve Kazak cüzlerinin Çarlık Rusya ile münasebetleri
The first periods of the Kazakh Khanate and the relations of Kazakh juzs with Tsarist Russia
KERİM GÜMBÜR
- Tevârîḫ-i Güzîde-i Nuṣret-nâme (The British Library nüshası) (Giriş-transkripsiyonlu metin-inceleme)
The selected chronicles of Nusret-name (The British Library copy) (Introduction-transcripted text-analysis)
HASAN BEKMEZ
Doktora
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıSelçuk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. UFUK DENİZ AŞCI