Mizah teorileri bağlamında geleneksel Türk tiyatrosu
Traditional Turkish theater within the context of humor theories
- Tez No: 773754
- Danışmanlar: PROF. DR. FATMA AHSEN TURAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sahne ve Görüntü Sanatları, Türk Dili ve Edebiyatı, Performing and Visual Arts, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 503
Özet
Mizah, insanlık tarihi boyunca filozofların, bilim insanlarının ve araştırmacıların ilgisini çekmiş, insanoğlunun neye güldüğü ve neden güldüğü tartışılagelmiştir. Bu tartışmaların neticesinde şekillenen mizah teorileri de gülüncü ele alırken insanın neden güldüğüne farklı açıklamalar getiren yaklaşımlar olarak mizah araştırmacılarının işini kolaylaştırmıştır. Özellikle“Üstünlük Teorisi”,“Uyumsuzluk Teorisi”ve“Rahatlama Teorisi”olarak isimlendirilen üç mizah kuramı, ülkemiz başta olmak üzere dünyanın pek çok farklı ülkesindeki mizah araştırmasında esas kabul edilmiştir. Türk mizahı söz konusu olduğunda, genellikle yapılan ilk çalışmaların“fıkra”türüne yönelik çalışmalar olduğu tespit edilmişse de Türk halk mizahına ait unsurlar, sözlü edebiyatın hemen her türünde; masallarda, bilmecelerde, atasözlerinde ve özellikle de geleneksel Türk tiyatrosunda ziyadesiyle mevcuttur. Bu çalışmada incelemeye esas alınan geleneksel Türk tiyatrosu ürünleri;“Karagöz”,“Meddah”,“Ortaoyunu”,“Köy Seyirlik Oyunları”ve“Kukla”dır. Söz konusu ürünlerden toplamda; 39 Karagöz oyunu, 23 ortaoyunu, 195 adet köy seyirlik oyunu, 10 meddah anlatısı ve 26 kukla oyunu metin analizi yöntemiyle incelenmiştir. Oyunların barındırdığı mizah unsurları, Batılı araştırmacılarca kuramlaştırılmış olsa da tüm dünyada geçerliliği olan;“Üstünlük Teorisi”,“Uyumsuzluk Teorisi”ve“Rahatlama Teorisi”adlı mizah teorileri bağlamında değerlendirilmiştir. Mizah teorileri üzerinden geleneksel Türk tiyatrosunda komik olanı yaratan gösterimler, oyunlardan örneklerle incelenerek, bu öğelerin gülme kuramları üzerinden gülünç olanı nasıl ve hangi şekillerde ortaya koyduğu tespit edilmiştir. Geleneksel Türk tiyatrosuna ait ürünler, barındırdığı mizah unsurları bağlamında incelenirken bu türlerin kendine has oluşturduğu mizah tipleri ve bu tiplerin günümüze olan yansımaları hakkında da değerlendirmelerde bulunulmuştur. Bu çalışmanın temel amacı; mizah literatürümüz açısından oldukça kıymetli bir malzeme barındıran geleneksel Türk tiyatrosundaki komedi anlayışının nasıl şekillendiğini saptamak, geleneksel Türk tiyatrosunun ürettiği mizah tiplerinin mizahi gücünü, dolayısıyla da Türk zekâsının ince mizah anlayışını ortaya koymaktır.
Özet (Çeviri)
Throughout human history, philosophers, scientists, and researchers have been drawn to humor, and what and why humans laugh has always been debated. The humor theories that emerged as a result of these debates aided humor researchers in their attempts to explain why people laugh. The three theories of humor known as the“Superiority Theory”,“Incongruous (Surprise) Theory”and“Relief Theory of Humor”in particular, have been accepted as a basis in humor research in many different countries around the world, particularly in Türkiye. Although the first works of Turkish humor were discovered to be“jokes,”elements of Turkish folk humor can be easily observed in almost every genre of oral literature; in tales, riddles, and proverbs, and particularly in traditional Turkish theater. The following traditional Turkish theater works were investigated in this study:“Karagöz”,“Meddah (Story-Teller)”,“Ortaoyunu (Light Comedy)”,“Theatrical Village Plays”and“Puppetry”. A total of 39 Karagöz plays, 23 Ortaoyunu, 10 Meddah stories, 195 Theatrical Village Plays and 26 puppet shows were investigated. Although the plays' humor elements were theorized by Western researchers, they were evaluated within the context of the“Superiority Theory of Humor,”“Surprise Theory of Humor,”and“Relief Theory of Humor,”all of which are universally accepted. Using theories of humor and examples from plays, the performances in traditional Turkish theater that created humor were examined, and it was determined how and in what ways these elements created humor. When traditional Turkish theater works were examined within the context of their humor elements, evaluations were made on the unique humor types they create and their reflections on today. This study mainly aims to determine how the sense of humor in traditional Turkish theater, which has valuable material for our humor literature, shaped and set forth the humorous power of the traditional Turkish theater genres, and thus the witty sense of Turkish intelligence humor.
Benzer Tezler
- Geleneksel İslam tıbbında mizaçlar ve tedavi üzerine bir inceleme
A review on temperaments and treatment in traditional Islamic medicine
MESUT BUDAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Deontoloji ve Tıp Tarihiİstanbul Sabahattin Zaim ÜniversitesiTarih ve Medeniyet Araştırmaları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BEYTULLAH KAYA
- Domestic realism and humour in Neil Simon's selected plays: Brighton Beach Memoirs (1983), Biloxi Blues (1985), Broadway Bound (1986)
Neil Simon'ın seçki eserlerinde ailevi gerçeklik ve mizah: Brighton Beach Memoirs (1983), Biloxi Blues (1985), Broadway Bound (1986)
EMRE ŞEKERCİ
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
Amerikan Kültürü ve EdebiyatıOrdu Üniversitesiİngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERDİNÇ PARLAK
- Fake news classification using machine learning and deep learning approaches
Makine öğrenimi ve derin öğrenme yaklaşımlarını kullanarak sahte haber sınıflandırması
SAJA ABDULHALEEM MAHMOOD AL-OBAIDI
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolGazi ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ TUBA ÇAĞLIKANTAR
- Mizah teorileri bağlamında Bektaşî fıkraları
Bektaşî anecdotes in the context of humor theories
NİGAR DİLŞAT KANAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Halk Bilimi (Folklor)İstanbul Kültür ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUHARREM KAYA
- Erzurum fıkraları ve fıkra tipleri
Erzurum jokes and jokes types
ALİ BEDİR
Doktora
Türkçe
2023
Halk Bilimi (Folklor)Ardahan ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYABEK BAINIYAZOV
DR. ÖĞR. ÜYESİ SERKAN BALCI