Geç Dönem Çağatay Türkçesiyle yazılmış Ferahü'l-Kalb (22b-54a) (Giriş-metin-dizin-tıpkıbasım)
Farah al-Kalb written in Late Chagatai Turkish (22b-54a)(Introduction-text-index-facsimile)
- Tez No: 785200
- Danışmanlar: DOÇ. DR. FATİH BAKIRCI
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 287
Özet
Yüksek lisans tezi olarak hazırlanan Ferahü'l-Kalb adlı yazma, St. Petersburg Rusya Bilimler Akademisi Doğu Yazmaları Enstitüsü'nde demirbaş numarası B1015 olarak kayıtlıdır. Metin kataloglarda verilen bilgiler ışığında bir mecmuanın içinde bulunduğu düşünülmektedir. Elimizde bu mecmuanın yalnızca Ferahü'l-Kalb adlı eseri kapsayan 22b-112a varaklarının ve Ferahü'l-Kalb başlığıyla verilmiş fihristinin dijital kopyası bulunmaktadır. Çalışma, metnin 22b-54a yapraklarıyla sınırlıdır. Eserin Özbekistan Bilimler Akademisinde 6211/1 demirbaş numaralı başka bir kopyası daha bulunmaktadır. Ferahü'l-Kalb, katalog taramalarından elde bilen bilgiler ışığında 1863-1864 yılında asıl adı Abdurrahman bin Kurban Bek adlı müellif tarafından istinsah edilmiştir. Eserde müellifin edebi adı bir yerde Er-Rahmanü'l-MuǾakkibü'l- Ubeydî olarak geçmektedir. Ancak müellife ait nazım parçalarında Abdî mahlası kullanılmıştır. Nazım- nesir karışık şekilde yazılmış olarak Ferahü'l-Kalb, hem içerik bakımından hem de katalog kayıtlarındaki bilgiler ışığında Doğu Türklük sahasında istinsah edilmiş dinî-mistik bir metin olarak değerlendirilmiştir. 19. yüzyılda istinsah edilen metin, klasik dönem metinlerinin filolojik özellikleriyle birlikte Geç Dönem Çağatay Türkçesinin filolojik özelliklerini de göstermektedir. Bunun yanı sıra metinde yer yer Çağatay Türkçesinin bugünkü uzantısı olan Özbek Türkçesi ve Yeni Uygur Türkçesinin dil özellikleri de görülmektedir. Dolayısıyla; daha önce üzerine yapılmış herhangi bir çalışma olmayan Ferahü'l-Kalb'i dil özellikleri açısından değerlendirmek, çağdaş Türk lehçelerine giden sürecin takip edilebilmesi, 19. yüzyılda Çağatay Türkçesinin durumunu göstermesi ve ileride yapılacak olan Türk dili ve tarihi araştırmalarına katkı sağlaması bakımından önem taşımaktadır. Tezin içeriği;“Giriş”,“Metin”,“Dizin”ve eserin“Tıpkıbasım”ından oluşmaktadır. Çalışmanın giriş bölümünde tezin amacı belirtilmiş, Ferahü'l-Kalb'in elimizdeki Arap harfli yazması hakkında bilgiler verildikten sonra yazmanın tavsif yapılmıştır. Ardından eserin dili ve dahil olduğu Geç Dönem Çağatay Türkçesi dönemi hakkında bilgi verilmiş, metnin ana hatlarıyla dil bilgisi özellikleri, metinde dikkat çeken yazımlar, dikkat çeken ses bilgisi, şekil bilgisi özellikleri ve metnin söz varlığı üzerinde durulmuştur. Ardından Arap harfli metin çeviri yazıya aktarılmıştır. Dizin bölümünde sözcüklerin metinde kullanılan anlamları verilmiş ve ilgili sözcüklerin kaynak dilleri belirtilmiştir. Tıpkıbasım bölümünde Arap harfli yazmanın çalışma kapsamımızda olan 22b-54a arası dijital kopyasının tıpkıbasımı verilmiştir. ANAHTAR SÖZCÜKLER: Ferahü'l-Kalb, Abdî, Çağatayca, Geç Dönem Çağatay Türkçesi, Yeni Uygur Türkçesi, Tasavvuf, Dinî-mistik
Özet (Çeviri)
The manuscript entitled Farah al-Kalb, which was prepared as a master thesis, is registered as number B1015 at the Institute of Oriental Manuscripts of the Russian Academy of Sciences in St. Petersburg.The text is thought to be part of a compendium based on information provided in catalogs. We only have a digital copy of the pages 22b-112a that cover the work called Farah al-Kalb and the contents titled Farah al-Kalb. This study is limited to pages 22b-54a of the text. Another copy of the work with inventory number 6211/1 is available in the Uzbekistan Academy of Sciences. Farah al-Kalb is found out to have been written by the author named ǾAbd-ar-Rahman bin Qurban bek in 1863-1864, based on information obtained from catalog scans. The author is also referred to as Ar-Rahman-al-ǾUbaydí in literary terms, but used the pseudonym Abdí in his poetic pieces. Written in a mixture of poetry and prose in the Chagatai Turkish language, Farah al-Kalb has been evaluated as a religious-mystical text transcribed in the Eastern Turkish area in terms of both content and the information in the catalogs. The text transcribed in the 19th century demonstrates the philological characteristics of both classical Chagatai Turkish period texts and the philological characteristics of the late Chagatai Turkish language. Additionally, the language features of Uzbek Turkish and New Uyghur Turkish, which are the modern-day extensions of Chagatai Turkish, can also be observed in the text. Therefore, evaluating Farah al-Kalb in terms of its language features, which has not been the subject of any previous studies, is important in terms of tracking the process leading to contemporary Turkish dialects, demonstrating the state of Chagatai Turkish in the 19th century, and contributing to future Turkish language and history research. The content of the thesis consists of“Introduction,”“Text,”“Index,”and“Facsimile”of the work. In the introduction section of the study, the purpose of the thesis is stated, after information is provided about the manuscript with Arabic script, and the manuscript is described. Then, information is given about the language of the work and the late Chagatai Turkish period it belongs to, and the grammar characteristics of the text, remarkable spellings, phonetics, shape characteristics and vocabulary of the text are emphasized. Afterwards, the Arabic-script text is transcribed into written language. In the index section, the meanings in the text of the words used are given, and the source languages of the relevant words are identified. In the facsimile section, the facsimile of the Arabic-script manuscript between 22b-54a, which is within the scope of the study, is presented. KEYWORDS: Farah al-Kalb, Abdí, Chagatai Turkish, Late Chagatai Turkish, New Uyghur Turkish, Sufism, Religious-Mystical.
Benzer Tezler
- Geç Dönem Çağatay Türkçesiyle Yazılmış Ferahü'l-Kalb (80b-112a) (Giriş-metin-dizin-tıpkıbasım)
Farah Al-Kalb Written in Late Chagatai Turkish (80b-112a) (Introduction-text-Index-facsimile)
YEŞİM AYDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SERAP ALPER
- Geç Dönem Çağatay Türkçesiyle yazılmış Rāḥatüʾl-Kulūb'un 1B-32B yaprakları üzerinde dil incelemesi (İnceleme-metin-dizin-tıpkıbasım)
Analysis of the language on pages 1B-32B of Râḥatüʾl-Qulûb written in Late Period Chagatai Turkish (Grammar-text-index-facsimile)
ŞEYDA ÖZFİDAN GÜNAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ASLI ZENGİN
- Geç Dönem Çağatay Türkçesi ile yazılmış bir hikâye güldestesi (İnceleme-metin-dizin-tıpkıbasım)
An anthology of stories written in Late Chagatai Turkish (Analysis-text-index-facsimile)
ESRA GEÇER USLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ASLI ZENGİN
- Doğu Türkçesi Vaaz Koleksiyonu (Gramer-metin-çeviri-dizin)
Eastern Turkish Sermon Collection (Grammar-text-translation-index)
HAYRİ MEŞEDİBİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıÇankırı Karatekin ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET TURGUT BERBERCAN
- Geç dönem Çağatay edebiyatından günümüze Afganistan Özbek edebiyatının tarihi gelişimi ve Faryab edebi muhiti
The historical development of literature in Afghanistan today Uzbek late Chagatai literature and location in Faryab literary
MURAT AKYÜZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıFatih ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NODİRKHON KHASANOV