Alt yazı ve dublaj çevirilerinde bulunan deyimsel ifadelerin yapay zekâ temelli makine çevirisi uygulamalarıyla karşılaştırmalı analizi
Comparative analysis of idiomatic expressions in subtitle and dubbing translations with artificial intelligence based machine translation applications
- Tez No: 803212
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MURAT ÖZCAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mütercim-Tercümanlık, Translation and Interpretation
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mütercim Tercümanlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Çeviri ve Kültürel Çalışmalar Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 250
Özet
Bu çalışmada, Netflix bünyesinde yayınlanmış dört adet filmin alt yazı ve dublaj çevirilerinde bulunan deyimleşmiş söz öbeklerinin çevirmenler ve yapay zekâ temelli makine çevirisi uygulamaları tarafından Türk dili ve kültürüne nasıl aktarıldıkları incelenmektedir. Peter Newmark ve Jean-Paul Vinay ve Jean Darbelnet`in ortaya koyduğu çeviri yöntem ve stratejileri ışığında, mevcut farklılıkların dilbilgisel, bağlamsal ve kuramsal açıdan incelenerek en bilinen makine çevirisi uygulamaları olan“Google Çeviri, Yandex Çeviri, Microsoft Bing Çeviri ve Apple Çeviri”kullanılarak erek metin çeviri çıktılarının insan çevirisi karşısında hangi aşamada olduklarının saptanması amaçlanmaktadır. Araştırmanın evrenini kaynak dili İngilizce olan ve Türkçe dublaja ve alt yazıya sahip filmlerde bulunan bütün kültürel ifadeler özellikle deyimsel ifadeler oluşturmaktadır. Çalışma için seçilen filmlerde kullanılan deyimsel ifadeler, bu ifadelerin dublaj ve alt yazı çevirilerindeki karşılıkları ve makine çevirisi uygulamalarının çeviri çıktıları çalışmanın örneklemini oluşturmaktadır. Çalışmada kullanılan veriler nitel araştırma yöntemleri bünyesinde doküman incelemesi yani karşılaştırmalı ve betimsel analiz yönteminden faydalanılarak incelenmiştir. Genel değerlendirmeler sonucunda; insan çevirmen tarafından yapılan dublaj ve alt yazı çevirilerinin bağlamsal açıdan anlama uygun, dilbilgisel açıdan doğru ve tamamen erek dil odaklı oldukları söylenebilir. Kuramsal açıdan değerlendirildiklerinde, çoğunlukla işlevsel ve kültürel eşdeğerlik süreci olmak üzere betimsel eşdeğerlik sürecinden yararlanıldığı da söylenebilir. Makine çevirisi uygulamalarının genel başarı ortalamalarına bakıldığında %57 başarı oranıyla Yandex Çeviri birinci olarak belirlenmiştir. İkinci sırada %52 başarı oranıyla Google Çeviri gelmektedir. Üçüncü sırada %29 başarı oranıyla Apple Çeviri ve dördüncü sırada %21 başarı oranıyla Microsoft Bing Çeviri gelmektedir. Bağlamsal anlama uygun çeviriler çoğunlukla işlevsel, kültürel ve betimsel eşdeğerlik süreçleriyle, bağlamsal anlama uygun olmayan çeviriler ise çoğunlukla sözcüğü sözcüğüne çeviri süreciyle açıklanabilir. Sonuç olarak, çeviri uygulamalarının insan çevirmenler karşısında özellikle İngilizce-Türkçe veya Türkçe-İngilizce dilleri arasında hatasız çeviriler sunabilmeleri için daha fazla zamana ihtiyaçları olduğu düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
This study examines how idiomatic expressions found in the subtitle and dubbing translations of four Netflix films are transferred to Turkish language and culture by translators and artificial intelligence-based machine translation applications. In the light of the translation methods and strategies put forward by Peter Newmark and Jean-Paul Vinay and Jean Darbelnet, it is aimed to analyse the existing differences from grammatical, contextual, and theoretical perspectives and to determine at what stage the target text translation outputs are in comparison to human translation by using the most well-known machine translation applications“Google Translate, Yandex Translate, Microsoft Bing Translate and Apple Translate”. The population of the study consists of all cultural expressions, especially idiomatic expressions, in films whose source language is English, and which have Turkish dubbing and subtitles. The sample of the study consists of the idiomatic expressions used in the films selected for the study, the equivalents of these expressions in dubbing and subtitle translations, and the translation outputs of machine translation applications. The data used in the study were analysed by using document analysis, i.e., comparative and descriptive analysis method within qualitative research methods. As a result of general evaluations, it can be said that dubbing and subtitling translations made by human translators are contextually appropriate, grammatically correct, and completely target language orientated. From a theoretical point of view, it can be said that descriptive equivalence process, mostly functional and cultural equivalence process, was utilised. Considering the general success rates of machine translation applications, Yandex Translate ranked first with a success rate of 57%. Google Translate ranked second with a success rate of 52%. Apple Translate ranked third with a success rate of 29% and Microsoft Bing Translate ranked fourth with a success rate of 21%. Translations that conform to the contextual meaning can mostly be explained by functional, cultural, and descriptive equivalence processes, whereas translations that do not conform to the contextual meaning can mostly be explained by the word-for-word translation process. In conclusion, it is thought that translation applications need more time to provide error-free translations, especially between English-Turkish or Turkish-English languages against human translators.
Benzer Tezler
- Altyazı ve dublaj çevirileriyle ilgili yöntem ve tekniklerin çeviribilim açısından incelenmesi
Studying the methods and technics related to the subtitle and dubbing in the framework of the translation studies
NESRİN ERDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Mütercim-TercümanlıkSakarya ÜniversitesiMütercim Tercümanlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUHARREM TOSUN
- Görsel-işitsel çeviride mizah: Ice Age animasyon film serisinin Türkçe ve Arapça altyazı çevirileri
Humor in audiovisual translation: Turkish and Arabic subtitles of the Ice Age animated film series
ARİFE ERAY
Doktora
Türkçe
2023
Mütercim-TercümanlıkAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiMütercim Tercümanlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUAMMER SARIKAYA
- 'Kuruluş osman' dizisinin Arapça altyazı çevirisinde kültürel unsurların aktarımı
Transfer of cultural elements in Arabic subtitle translation of the series 'Kuruluş Osman'
EMRE GÖKÇE
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Mütercim-TercümanlıkAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiMütercim Tercümanlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEYNEP ARKAN
- Diriliş Ertuğrul dizisinin Arapça altyazı çevirilerinde deyimsel aktarım
Idiomatic transfer in Arabic subtitle translations of the series Diriliş Ertuğrul
ARİFE ERAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Mütercim-TercümanlıkGazi ÜniversitesiMütercim Tercümanlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MURAT ÖZCAN
- L'adaptation et la traduction cinematographiques: Une etude sur les problemes de soustitrage et de doublage
Sinamada uyarlama ve çeviri: Altyazı ve dublaj sorunları üzerine bir inceleme
MEHMET ALİ AVCI
Doktora
Fransızca
2003
Fransız Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiFransız Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SİBEL BOZBEYOĞLU