Rize Ketenli köyü ağzında kavram alanları ile ilgili söz varlığı
The vocabulary about concept areas Rize Ketenli village dialect
- Tez No: 805977
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜL YILMAZ ÇAL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 300
Özet
Ağızlarda standart dile oranla belirli bir kavram alanına ait daha fazla söz varlığı unsurunun yer aldığı söylenebilir. Bu nedenle ağızlar üzerine yapılan dil çalışmalarının Türkçenin tarihsel gelişiminin tespiti noktasında önemli olduğu kadar yapıldığı bölgenin tarihi, kültürü, günlük hayatı, ilişkili olduğu kavramlarla ilgili bilgi vermesi açısından da değerlidir. Bir bölgede baskın olan gelenek görenekler, kültürel özellikler, tarım ve hayvancılık ile ilgili uygulamalar, doğa olaylarının isimlendirilmesi, halk hekimliği, el sanatları ve mahalli meslekler gibi konular, yörenin söz varlığının şekillenmesinde de etkili olur. Anadolu Ağızları söz varlığı incelendiğinde bir kavram alanıyla ilgili kelimelerin bir yörede hiç kullanılmazken başka bir yörede oldukça fazla kullanıldığı görülebilir. Bu nedenle Anadolu Ağızları içerisinde önemli bir yere sahip olan Karadeniz Ağızları özelinde çalışılan Rize Ketenli köyü ağzı söz varlığının tespiti; yörenin kültüründen mahalli mesleklerine, tarım ve hayvancılık anlayışından halk hekimliğine, doğayı anlamlandırmasından günlük hayatına kadar pek çok kavram alanıyla ilgili bilgi verecek, yörede önemli olan kavramların neler olduğunu da ortaya koyacaktır. Rize Ketenli köyü ağzı ile sınırlı olan bu çalışmanın amacı; yöre ağzında kullanılan ve artık kullanılmadığı için unutulmaya yüz tutmuş kelimeleri tespit etmek ve bunları kavram alanlarına göre sınıflandırarak kayıt altına almaktır. Bu kapsamda ilgili yörede gerek yöre halkı ile tek tek gerekse bir arada bulundukları ortamlarda görüşülerek derlemeler yapılmıştır. Ses kayıt cihazıyla derlenen malzeme deşifre edilmiş ve tespit edilen söz varlığı malzemesi on dokuz kavram alanı çerçevesinde sınıflandırılmıştır. Ayrıca tarih boyunca araştırmaya konu olan bölgede farklı millet ve toplulukların yaşadığı da göz önünde bulundurularak tespit edilen söz varlığı unsurlarından hangilerinin bu milletlere ait olduğunu tespit edebilmek amacıyla yörede daha önceden yaşadığı bilinen hakların dillerine (Rumca, Lazce ve Ermenice gibi) ait sözlüklerden de tespit edilen kelimeler kontrol edilmiştir. Böylece yöre ağzının söz varlığında hangi dillerin etkili olduğu da ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Çalışma etimolojik bir araştırma olmadığından sözlüklerde verilen bilgilere bağlı kalınmış, kelimeler ile ilgili etimolojik bir incelemeye gidilmemiştir. Son olarak tespit edilen söz varlığı unsurlarının Derleme Sözlüğü'nde yer alıp almadıkları, yer alıyorlarsa anlam açısından farklılık gösterip göstermedikleri de incelenmiştir.
Özet (Çeviri)
It can be said that dialects contain more vocabulary elements belonging to a certain conceptual field compared to the standard standard language. For this reason, language studies on dialects are important in terms of determining the historical development of Turkish, as well as giving information about the history, culture, daily life of the region where it is made, and the concepts it is related to. The dominant traditions in a region, cultural features, practices related to agriculture and animal husbandry, naming of natural events, folk medicine, handicrafts and local professions are also effective in shaping the vocabulary of the region. When the vocabulary of Anatolian Dialects is examined, it can be seen that the words related to a concept field are not used at all in one region, but are used quite a lot in another region.For this reason, the determination of the Rize Ketenli village dialect vocabulary, which has an important place in the Black Sea Dialects, which has an important place in Anatolian Dialects, will give us information about many conceptual fields from the culture of the region to the local professions, from the understanding of agriculture and animal husbandry to folk medicine, from interpreting nature to daily life. It will also reveal what the concepts are. The aim of this study, which is limited to the dialect of Rize Ketenli village; The aim is to identify the words used in the dialect of the region and which have been forgotten because they are no longer used, and to classify them according to their conceptual fields and record them. In this context, compilations were made in the relevant region by meeting with the local people individually or in the environments they were together.The material compiled with the voice recorder was deciphered and the determined vocabulary material was classified within the framework of thirty-four concept fields (insert these fields here in parentheses). In addition, in order to determine which vocabulary elements belong to these nations, taking into account that different nations and communities have lived in the region that has been the subject of the research throughout history, the words determined from the dictionaries of the languages of the rights known to have lived in the region before (such as Greek, Laz and Armenian) has been checked. Thus, it has been tried to reveal which languages are effective in the vocabulary of the local dialect. Since the study is not an etymological research, the information given in the dictionaries has been adhered to, and an etymological analysis of the words has not been made.Finally, it has also been examined whether the vocabulary elements identified are included in the Compilation Dictionary, and if they do, whether they differ in terms of meaning.
Benzer Tezler
- Türkiye'de yöresel dokunan bez örneklerinin doğal boyarmaddeler ile gri ilişkisel analiz yöntemi kullanılarak boyama özelliklerinin belirlenmesi
Determination of dyeing properties of cloth samples locally woven in Turkey using grey relational analysis method
MERAL ÖZOMAY
Doktora
Türkçe
2016
Teknik EğitimMarmara ÜniversitesiTekstil Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET AKALIN
- Rize ve Trabzon illerinde deniz dolgularının etüdü
Investigation of sea fillings in Rize and Trabzon
DOĞANAY YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
İnşaat MühendisliğiKaradeniz Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HIZIR ÖNSOY
- Rize-İkizdere-Ilıcaköy sıcaksu sahası hidrojeoloji incelemesi
Hydrogeological investigation of Rize-İkizdere-Ilıcaköy's geothermal area
MURAT GÜNDÜZ
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Jeoloji MühendisliğiHacettepe ÜniversitesiJeoloji (Hidrejeoloji) Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞAKİR ŞİMŞEK
- Pandemi sürecinde Rize'de kamu çalışanlarında tütün kullanım düzeyi ve ilişkili faktörler
Tobacco use and related factors among public institute employees in Rize during the pandemic
DEMET KARAGÖZ
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2022
Halk SağlığıRecep Tayyip Erdoğan ÜniversitesiHalk Sağlığı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LEYLA KARAOĞLU