Tematik harita kullanımının ortaöğretim öğrencilerinin çevre sorunlarına yönelik farkındalığı üzerindeki etkisi ve ölçek geliştirme çalışması

The effect of using thematic maps on secondary school students' awareness of environmental problems and a scale development study

PDF İndir

Tez No: 806578
Yazar: HİLAL OLCAY
Danışmanlar: PROF. DR. HASAN ÇUKUR
Tez Türü: Yüksek Lisans
Konular: Coğrafya, Eğitim ve Öğretim, Geography, Education and Training
Anahtar Kelimeler: Tematik harita, çevre eğitimi, çevre sorunları, çevre farkındalığı, Thematic map, environmental education, environmental problems, environmental awareness
Yıl: 2023
Dil: Türkçe
Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: Coğrafya Öğretmenliği Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 157

Özet

Ne yazık ki dünyanın farklı coğrafyalarında değişik tip ve boyutlarda çevre sorunları ile karşılaşmak nerdeyse sıradan bir olay haline gelmiş hatta kanıksanmıştır. Örneğin; insanlar evine yakın mesafede kurulmuş olan fabrikanın havaya verdiği zararı, sabahları işe veya okula giderken yanından geçtiği su kaynağındaki kirliliği, dalından koparıp tükettiği sebze ve meyvedeki kimyasal kirleticilerin farkında olmadan hayatlarını sürdürmeye devam ettikleri görülmektedir. Bu olumsuzlukların yaşandığı yerlerden birinin de Kemalpaşa Ovası olduğu düşünülmektedir. Kemalpaşa'nın topografik olarak elverişli olması, ılıman iklim şartlarının görülmesi, su kaynaklarının varlığı, verimli tarım alanlarının bulunması, çeşitli yeraltı kaynaklarının çıkarılması, farklı ulaşım yolları üzerinde yer alması, hammadde, pazarlar ve İzmir'e yakınlık gibi etkenler yörede Kemalpaşa ve Bağyurdu Organize Sanayi Bölgelerinin kurulmasına, ayrıca sanayi tesislerinin ova tabanı boyunca büyümesine ve yerleşim birimleri ile birleşmesine neden olmuştur. Ovaya kurulan sanayi tesisleri; sanayi faaliyetlerinin hız kazanarak birincil ekonomik faaliyet konumuna geçmesine, belirli bir nüfusu beraberinde getirerek plansız yapıların inşasına ve birtakım çevre sorunun oluşmasına ortam hazırlamıştır. Kemalpaşa Ovası'nda kurulu tesisler ile yerleşim alanlarından çıkan katı ve sıvı atıklar, tarımsal üretimi arttırmak için yapılan bilinçsiz ilaçlama ve gübreleme faaliyetlerinin geride bıraktığı kimyasal atıklar ile ulaşımdan kaynaklanan atıkların Kemalpaşa'daki kirlilik kaynaklarından yalnızca birkaçı olduğu bilinmektedir. Başta Kemalpaşa olmak üzere Türkiye'de birçok noktada maalesef çevre sorunları yerel halk tarafından yeterince fark edilememektedir. Tüm bu çevre sorunlarının kontrol altına alınıp çözülebilmesinin yerel halkın yaşadıkları yerdeki durumun farkında olmasıyla mümkün olabileceği düşünülmektedir. Bu araştırma ile tematik harita kullanımının ortaöğretim öğrencilerinin yaşadıkları yerdeki çevre sorunlarına dair farkındalıklarındaki değişimin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Araştırmanın diğer bir amacı ise öğrencilerin yaşadıkları yerdeki çevre sorunlarını ölçecek geçerli ve güvenilir farkındalık ölçeği geliştirmektir. Araştırmanın ölçek geliştirme aşamasında farklı ortaöğretim kurum ve kademelerinde eğitimine devam etmekte olan öğrenciler ile görüşülmüştür. Araştırma 2021-2022 eğitim öğretim yılında gerçekleştirilmiştir. Kontrol maddesini işaretleyen ve uygun işaretleme yapmayan 198 katılımcının verileri araştırmaya dahil edilmemiştir. 333 katılımcının verileriyle açımlayıcı faktör analizi, 377 katılımcının verileri ile doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Analizler neticesinde 17 madde 3 faktörden oluşan“Yaşanılan Yerdeki Çevre Sorunlarına Yönelik Farkındalık Ölçeği”elde edilmiştir. Ölçeğin faktörleri;“Sanayi kaynaklı çevre sorunlarına yönelik farkındalık”,“Tarım kaynaklı çevre sorunlarına yönelik farkındalık”ve“Çözüm önerilerine yönelik farkındalık”şeklinde isimlendirilmiştir. Geliştirilen ölçeğin Cronbach's Alpha güvenirlik katsayısı ,909 olarak hesaplanmıştır. Araştırmanın öğrencilerin yaşadıkları yerdeki çevre sorunlarına dair farkındalıklarını tespit etme kısmında; nicel araştırma yöntemlerinden deneysel model kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini, İzmir Kemalpaşa'da öğrenim görmekte olan ortaöğretim 11. sınıf öğrencileri oluşturmuştur. Araştırmanın örneklemini ise Ferzent Bulum Anadolu Lisesi'nde 2022-2023 eğitim öğretim yılı birinci döneminde öğrenim gören 11/G (kontrol grubu) ve 11/F (deney grubu) şubeleri meydana getirmiştir. Kontrol ve deney gruplarında yirmi beşer katılımcı yer almıştır.“Çevre Sorunları ve Türleri”konusunun öğrencilere aktarılmasında deney ve kontrol gruplarında farklı öğretim stratejileri kullanılmıştır. Kontrol grubunda sunuş yoluyla öğretim stratejisi; deney grubunda ise bilinenden bilinmeyene ve yakından uzağa ilkeleri ile buluş yoluyla öğretim stratejisinden yararlanılmıştır. Bu doğrultuda; deney grubu öğrencilerine yaşadıkları yerdeki çevre sorunlarına dair“CBS”ile hazırlanmış tematik haritalar gösterilmiş, öğrencilerin sorunları ve nedenlerini fark ederek kendi çevrelerinden örnekler sunmaları beklenmiş ve öğrencilerin kendi aralarında mevcut sorunlara yönelik çözüm önerilerini tartışmaları için fırsat tanınmıştır. Uygulama süreci her iki grupta da 1 hafta içerisinde (2 ders saati) gerçekleştirilmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak“Yaşanılan Yerdeki Çevre Sorunlarına Yönelik Farkındalık Ölçeği”ön test ve son test olarak kullanılmıştır. Uygulama öncesinde farkındalık ölçeği ön test olarak uygulanmış deney ve kontrol grupları arasında istatistiksel açıdan belirgin bir farklılık bulunmadığı saptanmıştır. Bu durum deney sonrası gruplar arasında ortaya çıkabilecek herhangi bir farkın deney öncesindeki farklılıklardan kaynaklanma varsayımını desteklememektedir. Araştırmanın sonucunda; kontrol grubu öğrencilerinin ön test ve son test farkındalık puanları karşılaştırıldığında sayısal olarak bir artış gözlenmiş, istatistiksel olarak ise belirgin bir farklılığa ulaşılamamıştır. Deney grubunda bulunan öğrencilerin ön test ve son test farkındalık puanlarında istatistiksel açıdan belirgin bir farklılık saptanmıştır. Bu farklılığın faktörlere göre değişiklik gösterip göstermediği incelenmiş“Sanayi kaynaklı çevre sorunlarına yönelik farkındalık”ve“Tarım kaynaklı çevre sorunlarına yönelik farkındalık”faktörlerinde istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir. Bu farklılığın etki değeri incelendiğinde ise“çok büyük etki”sonucuna ulaşılmıştır. Kontrol ve deney gruplarının son test puanları incelendiğinde gruplar arasında sayısal olarak bir fark bulunmuş ancak istatistiksel açıdan belirgin bir farklılık tespit edilememiştir. Deney ve kontrol gruplarının son test puanlarının ölçeğin faktörlerine göre dağılımı farklılık gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır.“Sanayi kaynaklı çevre sorunlarına yönelik farkındalık”ile“Tarım kaynaklı çevre sorunlarına yönelik farkındalık”faktörlerinde bulunan ifadelere ilişkin farkındalık ön testte kontrol grubunda daha yüksek düzeyde bulunmuşken son testte ise tam tersi bir durum oluşmuş ve deney grubunda bu faktörlere ilişkin farkındalığın daha yüksek düzeyde olduğu saptanmıştır.“Çözüm önerilerine yönelik farkındalık”faktörüne ilişkin değerler ön testte deney grubunda yüksek düzeyde iken son testte kontrol grubu lehine bir yükseliş saptanmıştır. Kontrol ve deney gruplarının son test-ön test fark puanları arasında belirgin bir farklılık bulunmuş, bu farklılığın etki büyüklüğünün ise“orta etki”olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Kısacası öğrencilerin yaşadıkları yerdeki çevre sorunlarına dair farkındalıklarında; çeşitli ilke, öğretim stratejisi ile araçların (tematik haritalar) kullanıldığı uygulamanın, kontrol grubuna nazaran daha etkili olduğu tespit edilmiştir. MEB tarafından 2022-2023 eğitim öğretim yılından itibaren 6., 7. ve 8. sınıflarda okutulmaya başlanan“Çevre Eğitimi ve İklim Değişikliği”dersi içeriği ve kitapları yerel boyutlarda hazırlanarak öğrencilerin yaşadıkları yerdeki çevre sorunlarına dikkatini çekecek tematik haritalar ile fotoğraflar ders kitaplarına eklenebilir. Ayrıca dersin 6. sınıftan daha erken seviyelerde başlaması için düzenlemeler yapılabilir.“Çevre Eğitimi ve İklim Değişikliği”dersi kapsamında öğrencilerin yaşadıkları yerdeki çevre sorunlarını fark edebilecekleri ve nedenlerini sorgulayabilecekleri arazi çalışmaları düzenlenmesi önerilebilir. Ayrıca Kemalpaşa'da verimli tarım ve orman alanlarının sürdürülebilirliği için ekolojik ve ekonomik kararlar alınırken gerekli özenin gösterilmesi önerilebilir.

Özet (Çeviri)

Unfortunately, encountering environmental problems of various types and dimensions in different geographies of the world has almost become an ordinary event and is even taken for granted. For example, it is seen that people continue to live their lives without being aware of the damage caused to the air by the factory established close to their homes, the pollution in the water source they pass by on their way to work or school in the morning, or the chemical pollutants in the vegetables and fruits they consume. It is thought that one of the places where these negativities are experienced is the Kemalpaşa Plain. Factors such as the topographical favorability of Kemalpaşa, mild climatic conditions, the presence of water resources, the presence of fertile agricultural areas, the extraction of various underground resources, being located on different transportation routes, raw materials, markets, and proximity to Izmir have led to the establishment of Kemalpaşa and Bağyurdu Organized Industrial Zones in the region, as well as the growth of industrial facilities along the plain floor and merging with settlements. The industrial facilities established in the plain have accelerated and become the primary economic activity, bringing with them a certain population, and paving the way for the construction of unplanned structures and the formation of several environmental problems. It is known that solid and liquid wastes from the facilities established in Kemalpaşa Plain and residential areas, chemical wastes left behind by unconscious spraying and fertilization activities to increase agricultural production and wastes from transportation are only a few of the pollution sources in Kemalpaşa. Unfortunately, in many places in Turkey, especially in Kemalpaşa, environmental problems are not sufficiently recognized by local people. It is thought that all these environmental problems can be taken under control and solved only if the local people are aware of the situation where they live. The aim of this study is to determine the change in secondary school students' awareness of environmental problems where they live by using thematic maps. Another aim of the research is to develop a valid and reliable awareness scale that will measure the environmental problems where students live. In the scale development phase of the research, students continuing their education at different secondary education institutions and levels were interviewed. The research was conducted in the 2021-2022 academic year. The data of 198 participants who marked the control item but did not mark it appropriately were not included in the study. Exploratory factor analysis was conducted with the data of 333 participants, and confirmatory factor analysis was conducted with the data of 377 participants. As a result of the analysis, the“Awareness Scale for Environmental Problems in the Place of Living,”consisting of 17 items and 3 factors, was obtained. The factors of the scale were named“Awareness towards environmental problems caused by industry”,“Awareness towards environmental problems caused by agriculture”and“Awareness towards solution suggestions”. Cronbach's Alpha reliability coefficient of the developed scale was calculated as .909. In the part of the research to determine students' awareness of environmental problems where they live, an experimental model using quantitative research methods was used. The population of the study consisted of secondary school 11th grade students studying in Kemalpaşa, Izmir. The sample of the study consisted of 11/G (control group) and 11/F (experimental group) branches studying at Ferzent Bulum Anatolian High School in the first semester of the 2022-2023 academic year. Twenty-five participants each took part in the control and experimental groups. Different teaching strategies were used in the experimental and control groups to convey the subject of“Environmental Problems and Types”to the students. In the control group, teaching strategy through presentation was utilized; in the experimental group, teaching strategy through discovery with the principles of from known to unknown and from near to far was utilized. In this direction, the experimental group students were shown thematic maps prepared with“GIS”about the environmental problems where they live; they were expected to present examples from their own environment by recognizing the problems and their causes; and they were given the opportunity to discuss their solution suggestions for the existing problems among themselves. The implementation process was carried out within 1 week (2 class hours) in both groups. In the study, the“Awareness Scale for Environmental Problems in the Place of Living”was used as a pre-test and post-test as a data collection tool. Before the application, the awareness scale was applied as a pre-test, and it was determined that there was no statistically significant difference between the experimental and control groups. This does not support the assumption that any difference that may arise between the groups after the experiment is due to the differences before the experiment. As a result of the study, when the pre-test and post-test awareness scores of the control group students were compared, a numerical increase was observed, but no statistically significant difference was found. A statistically significant difference was found in the pre-test and post-test awareness scores of the students in the experimental group. It was examined whether this difference varied according to the factors, and a statistically significant difference was found in the factors“Awareness of environmental problems caused by industry”and“Awareness of environmental problems caused by agriculture”. When the effect value of this difference was analyzed, a“very large effect”was found. When the post-test scores of the control and experimental groups were analyzed, a numerical difference was found between the groups, but no statistically significant difference was found. It was concluded that the distribution of the post-test scores of the experimental and control groups according to the factors of the scale differed. While the awareness of the statements in the factors“Awareness of environmental problems caused by industry”and“Awareness of environmental problems caused by agriculture”was found to be higher in the control group in the pretest, the opposite situation occurred in the posttest, and it was found that the awareness of these factors was higher in the experimental group. While the values related to the factor“Awareness towards solution suggestions”were at a high level in the experimental group in the pre-test, an increase was found in favor of the control group in the post-test. A significant difference was found between the post-test-pre-test difference scores of the control and experimental groups. In short, it was determined that the application of various principles, teaching strategies, and tools (thematic maps) was more effective than the control group in raising students' awareness of environmental problems where they live. The content and textbooks of the“Environmental Education and Climate Change”course, which has started to be taught in 6th, 7th, and 8th grades since the 2022-2023 academic year by the Ministry of National Education, can be prepared in local dimensions, and thematic maps and photographs can be added to the textbooks to draw students' attention to environmental problems where they live. In addition, arrangements can be made to start the course at an earlier level than 6th grade. Within the scope of the“Environmental Education and Climate Change”course, it can be suggested to organize field studies where students can realize the environmental problems in the place where they live and question the causes. In addition, it can be suggested that the necessary care should be taken when making ecological and economic decisions for the sustainability of productive agricultural and forest areas in Kemalpaşa.

Benzer Tezler

Tez No
806576
Uşak örneğinde tematik harita kullanımının öğrencilerin turizm farkındalığı üzerindeki etkisi ve ölçek geliştirme çalışması
The effect of using thematic maps on student's tourisim awareness in the example of Uşak and scale development
FADİME YAKIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Coğrafya Dokuz Eylül Üniversitesi
Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN ÇUKUR
Tez No
298420
Ortaöğretim coğrafya dersi müfredatında tematik harita ihtiyacının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi
Evaluation the thematic map requirements for the geography lecture program of the secondary school in respect to the sights of lecturers
MUSTAFA ÜNAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Coğrafya Gazi Üniversitesi
Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ERSİN GÜNGÖRDÜ
Tez No
328902
Coğrafya öğretmenlerinin tematik haritalara yönelik görüşleri
Views of geography teachers on thematic maps
BAHADDİN ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Eğitim ve Öğretim Gazi Üniversitesi
Ortaöğretim Sosyal Alanlar Öğretmenliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SERVET KARABAĞ
Tez No
552135
Coğrafya öğretiminde kartogramların kullanımı
The use of cartograms in geography teaching
BAHADDİN ŞAHİN
Doktora
Türkçe
2019
Coğrafya Gazi Üniversitesi
Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SALİH ŞAHİN
Tez No
376000
Kentsel dönüşüm uygulamalarında tematik haritaların kullanılması: Burdur ili örneği
The use of the thematic maps in urban transformation applications: the case of Burdur city
SERÇİN BERİTAN FOTO
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Jeodezi ve Fotogrametri Afyon Kocatepe Üniversitesi
Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İBRAHİM YILMAZ

Geri Dön