Özbekçede art zamanlı anlam değişmeleri-fiiller
Diachronic semantics changes in Uzbek-verbs
- Tez No: 806661
- Danışmanlar: PROF. DR. ZEKİ KAYMAZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Lehçeleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Lehçeleri Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 467
Özet
“Özbekçede Art Zamanlı Anlam Değişmeleri – Fiiller”adlı bu tez Türkçenin ilk metinlerden itibaren tarihî yazı dillerinde ve Özbekçede bulunan 306 fiilin anlam değişimlerinin incelendiği bir sözcük bilimi çalışmasıdır. Tezin amacı fiil söz varlığı temelinde Eski Türkçeden Özbekçeye kadar anlam değişmelerinin ne ölçüde gerçekleştiğini tespit etmektir. Tezde kullanılan yöntem tarihî karşılaştırmalı yöntemdir. Ayrıca sayısal verilere ulaşıldığı için istatistikî yöntemden de faydalanılmıştır Fiil malzemesi tarama, derleme, fişleme gibi teknikler kullanılarak oluşturulmuştur. Tezin ilk bölümünde Özbekçenin Türk dili bakımından yeri ve yazı dili oluşum sürecine değinilmiştir. Tezin ikinci bölümünü anlambilim ve konuları oluşturmuştur. Anlambilimin tarihî gelişimi, anlam, gösterge kuramı, kavram ve kavram alanı gibi temel kavramlar; temel anlam, yan anlam gibi anlamın temel unsurları ve benzetme, aktarma, çok anlamlılık, eş adlılık, eş anlamlılık gibi anlam değişmelerine yol açan anlam olayları yer almıştır. Üçüncü bölümde anlam değişmeleri ele alınmıştır. Anlam değişmelerinin nedenleri ve süresine değinilmiş, genişleme, daralma, başka anlama geçiş, iyileşme, kötüleşme gibi anlam değişmelerinin türleri açıklanmış ve değişimlere neden olan tabu, örtmece, argo, kapsamlayış, genelleşme ve özelleşme gibi kavramlar ele alınmıştır. Sonuç bölümünde ise ortaya çıkan bulgular ve çalışmanın verileri değerlendirilmiştir.
Özet (Çeviri)
The thesis which named“Diachronic Semantics Changes in Uzbek”is a lexicologic study which the semantics changes of 306 verbs in Uzbek and historical written languages since the first texts of Turkish are examined. The purpose of the thesis is to determine to what extent the meaning changes from Old Turkish to Uzbek on the basis of verb vocabulary. The method used in the thesis is the historical comparative method. In addition, the statistical method was also used because numerical data were reached. Verb materials was gathered by using techniques such as scanning, compiling and filing. In the first part of the thesis, the place of Uzbek among the Turkish language and the formation process of the written language are mentioned. The second part of the thesis consists of semantics and its subjects. Historical development of semantics, basic concepts such as the meaning, sign theory, concept and concept field; the basic elements of meaning such as denotation, connatation and semantics events that lead to semantic change such as smile, metonymy, metaphor, polysemy, homonymy, and synonymy are included. In the third part, changes of meaning are discussed. The causes and time of meaning changes are mentioned, the types of meaning changes such as expansion, narrowing, transfer, amelioration, pejoration are mentioned. Concepts such as taboo, euphemism, slang, synecdoche, generalization and specialization are explained. In the conclusion part, the findings and the data of the study were evaluated.
Benzer Tezler
- Abdullah Kahhar 'Muhabbat'adlı hikayesinin Özbek Türkçesi ve Türkiye Türkçesi eş zamanlı ses incelemesi
Başlık çevirisi yok
OZAN DURSUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KENAN KOÇ
- Afganistan'ın Özbek şairlerinden Muhammed Yahyâ Hafîzî ve Muhabbet-nâme'si (İnceleme–metin)
Muhammad Yahya Hafizi, an Uzbek poets of Afghanistan and his Muhabbet-name (Review-text)
SOOSAN SAYEEDZADA
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıSelçuk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EROL ÇÖM
- Özbekçede kılınış işlemcisi olarak yardımcı fiiller
Auxiliary verbs in Uzbek as actionality operators
SERGEN ÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimHacettepe ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEMA ASLAN DEMİR
- Özbekçe'nin biçimbilimsel ve sözdizimsel çözümlemesi ve Özbekçe-Türkçe makine çevirisi sistemi
A morphological and syntactic analysis of Uzbek and an Uzbek-Turkish morphological machine translation system
AHMET ERALP KÜÇÜK
Doktora
Türkçe
2022
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİstanbul Üniversitesi-CerrahpaşaBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ATAKAN KURT
- Alâüddîn Ali B. Muhammed Musannifek'in 'Şerhu kasîdeti'l-emâlî' adlı eserinin tahkiki
An enquiry of the work 'Şerhu Kasîdeti'l- Emâlî' written by Alâüddîn Ali B. Muhammed Musannifek
OSMAN ADSAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Dinİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA CAN